16 Δεκεμβρίου 2015

Αναγνωστικές απολαύσεις από νέα βιβλία πεζογραφίας,ποίησης και μεταφρασμένης λογοτεχνίας

 Προτάσεις βιβλίων για το 2016
 



Το 2015 εκπνέει σε λίγες μέρες αφήνοντας μια περίεργη γεύση σε όλους.
Δύσκολη χρονιά σε όλα τα επίπεδα.
-Και στα βιβλία;,αναρωτιούνται πολλοί..
Υπάρχουν αρκετά καλά βιβλία που διάβασα τη χρονιά που πέρασε και παρέλαβα πλήθος άλλων αξιόλογων τίτλων που μόλις κυκλοφόρησαν.
Από τα νέα αυτά βιβλία πεζογραφίας,ποίησης και μεταφρασμένης λογοτεχνίας διάλεξα όσα πρόλαβα να διαβάσω και σας τα προτείνω,αιτιολογώντας με λίγα λόγια το λόγο για τον οποίο και προτείνω το καθένα.
Εννοείται πως το θέμα « βιβλίο» είναι απόλυτα προσωπικό και το μόνο που δεν επιχειρούμε είναι να κατευθύνουμε τους αναγνώστες.Εξάλλου πόσες φορές δεν πήγαμε να επιλέξουμε ένα βιβλίο που μας πρότειναν και στην πορεία επιλέξαμε κάποια άλλα;
Το ζητούμενο είναι η αναγνωστική απόλαυση -πρωτίστως.
Καλή αναγνωστική χρονιά,λοιπόν.
Εύχομαι το 2016 να είναι μια καλή,δημιουργική χρονιά για αναγνώστες,συγγραφείς και εκδότες.
Χαριτίνη Μαλισσόβα
 
Ελληνική λογοτεχνία
 
«Άντρας που πέφτει»,Νικόλας Σεβαστάκης, (Πόλις),επειδή είναι μια συλλογή δέκα διηγημάτων σε χαμηλούς τόνους ,με μία εξαίρετη γραφή στην οποία θάλλει η ευαισθησία.

Το φαράγγι,Ιωάννα Καρυστιάνη,(Καστανιώτης) επειδή με έναν όρκο σιωπής χτίζει ένα καταπληκτικό μυθιστόρημα (με τη συγγραφική δεινότητα της καταξιωμένης συγγραφέως).



«Νυχτερινό ρεύμα»,Κώστας Κατσουλάρης, (Πόλις),γιατί είναι μια συλλογή τεσσάρων διηγημάτων με ήρωες που προσπαθούν να μαντέψουν ο ένας το πρόσωπο του άλλου.


«Βερονάλ»,Τάκης Θεοδωρόπουλος(Μεταίχμιο),επειδή δίνει μια ευκαιρία για να τεθούν τα μεγάλα ερωτήματα: η συνειδητότητα του σημερινού Ελληνα και ειδικά του πνευματικού ανθρώπου· οι δυνατότητες, οι ευκαιρίες και τα λάθη του.


Γραφείον ο φόβος» Σταυρούλα Σκαλίδη,(Πόλις) γιατί πρόκειται για μια ιστορία ως επιμνημόσυνη δέηση στον κόσμο των εφημερίδων που εκλείπει.


Κόκκινες νύχτες,Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Γαβριηλίδης),για την ιδιαιτερότητα της γραφής του αλλά και για τις αναφορές στα πρώτα του βιβλία που έγραψε στην πόλη του Βόλου.



Το βιβλίο της Βροχής,Αλέξης Σταμάτης(Καστανιώτης) επειδή μια καταιγίδα στο πέρασμά της αλλάζει όλους τους ήρωές του-κάτω από μια εκπληκτική συγγραφική ενορχήστρωση.


Από το πουθενά,Μισέλ Φάις (Πατάκης),επειδή με μοτίβο, σχεδόν μουσικό, στις συναντήσεις του άντρα και της γυναίκας της ιστορίας του παρεμβάλλει, με διάθεση αυτοσχεδιαστική, στιγμιότυπα, ιστορίες και διαλόγους, τρίτων προσώπων, διαφόρων ηλικιών και χαρακτηριστικών, με ετερόκλητες προσλαμβάνουσες και απόψεις, από διάφορα μέρη του κόσμου, φροντίζοντας να δίνει σκηνοθετικές οδηγίες σχετικά με τον χρόνο και τον χώρο, ορίζοντας το πλαίσιο, πριν δώσει τον λόγο στους χαρακτήρες του.



Οι Θεές,Ελένη Λαδιά,(Εστία), γιατί είναι ένα βιβλίο που μεταφέρει τα αποτυπώματα χιλιάδων χρόνων ελληνικής τοπογραφίας,με τη μοναδική άνεση που μπορεί να συναναστρέφεται τον Όμηρο και τον σημερινό μετανάστη στην ίδια φράση.


«Οι χυδαίες ορχιδέες».’Ελενα Μαρούτσου(Κίχλη), επειδή αποτελούνται από έντεκα διηγήματα που το καθένα τους συνομιλεί με ένα γνωστό λογοτεχνικό έργο, αναδεικνύοντας έτσι τη διακειμενικότητα σε θεμελιώδες συστατικό στοιχείο του κειμένου.


«Την Κυριακή έχουμε γάμο»,Γιάννης Ξανθούλης(Διόπτρα), γιατί με έναν γάμο όλα μπαίνουν σε ένα οξύμωρο σχήμα μεταξύ πανηγυριού και τραγωδίας.


"ΣΑΟΣ",Γιάννης Καλπούζος,(Ψυχογιός),επειδή η ανάβαση σε ένα βουνό και η διαμονή σε ένα νησί,μέσω της συγγραφικής δεινότητας του Καλπούζου, αντιλαμβανόμαστε ότι θα μπορούσαν να είναι η Ελλάδα ή και ο κόσμος ολόκληρος


«Θα ερχόσουν μαζί μου στη Νορβηγία;»,Μαγδαληνή Θωμά,(Vakxikon),επειδή είναι μια καθηλωτική νουβέλα με άξονα τα ταξίδια στην άκρη του κόσμου και όσα χάθηκαν στη δίνη του χρόνου που μας βάζει να βουτήξουμε στους δικούς μας εσωτερικούς ωκεανούς.


"Φόνος 5 Αστέρων",Έλενα Ακρίτα,(Διόπτρα),για το απρόσμενο(ή προβλέψιμο;-από τη μέση είχα αντιληφθεί τον δολοφόνο ) τέλος,αλλά και για την αναγνωρίσιμη και αγαπημένη πένα της κ.Ακρίτα .


«Το Όνομα»,Φίλιππος Πλιάτσικας(Καστανιώτης),η πρώτη συγγραφική απόπειρα του καταξιωμένου μουσικοσυνθέτη,διανθισμένη με δική του ποίηση,στην αναζήτηση του αληθινού ονόματος του Θεού.Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα,σύγχρονη ιστορία πέρα και πάνω από θρησκευτικό φανατισμό.


"Αλκοόλ",Νίκος Μίχος,Γαβριηλίδης,επειδή χάρηκα την τόσο έξυπνα και ωραία δομημένη ιστορία ενός από τους νεότερους συγγραφείς μας.(Λάρισα, 1989)


 
Ποίηση
Τίτος Πατρίκιος «Ο Πειρασμός της Νοσταλγίας»(Κίχλη)επειδή με κάπου πεντακόσιες σημειώσεις του που επιλέγει να δημοσιεύσει, ο Τίτος Πατρίκιος κοινοποιεί τον τιτάνιο, διαρκή αγώνα του να δαμάσει τη μνήμη και το παρελθόν,με τον δικό του,ποιητικό λόγο.


"Γιατί γράφω ποίηση",Χάρης Βλαβιανός,(Άγρα),68 λόγοι που αξίζει να διαβάσουμε,επειδή εξακολουθούμε να έχουμε ανάγκη την ποίηση όσο και η ποίηση εμάς (κι επειδή η ζωή μας, είναι ένα ημιτελές ποίημα)..


«Το σωσίβιο φτερό»,Μαριάννα Παπουτσοπούλου(Γαβριηλίδης),επειδή στην ποίηση της Μαριάννας Παπουτσοπούλου φυσάει άνεμος πολύς ανάμεσα στους στίχους, κι έτσι φθάνει και σε μας η αύρα τους. Με κλιμακούμενη τη γνώση από τα πιο μακρινά και αόρατα στα πιο ασταθή και γήινα, τα ανθρώπινα.


«’Εξι Ευρωπαίοι Ποιητές»,σε μετάφραση Αλ,Ίσαρη(Gutenberg),επειδή όλοι όσοι αγαπάμε την ποίηση θέλουμε έναν τόμο με Τρακλ,Ταρκόφσκι,Ρίλκε,Μπερνχαρντ,Γκολ και Μπεν μαζί…


Γ.Χ Ώντεν,"Πένθιμο Μπλουζ"(Κίχλη),επειδή στο δίγλωσσο βιβλίο o Eρρίκος Σοφράς (που εδώ και είκοσι πέντε χρόνια μεταφράζει απαιτητικά ποιητικά έργα: Ντίκινσον, Μπωντλαίρ, Πέννα) ανθολογεί, μεταφράζει και σχολιάζει δώδεκα αντιπροσωπευτικά ποιήματα του Ώντεν, κυρίως από τη σημαντικότερη συλλογή του "Another Time" / "Μια άλλη φορά" (1939). Ποιήματα ερωτικά και πολιτικά, άλλα έμμετρα και άλλα σε ελεύθερο στίχο, ελεγειακά, στοχαστικά και κάποια ανάλαφρα (γραμμένα για να μελοποιηθούν).


«Διάσπαρτες φωνές»,Ηλίας Καλλές(Το Δόντι),επειδή οδηγεί τον αναγνώστη σε ταξίδι πνευματικό και συναισθηματικό με τρόπο κατανοητό, όσο το επιτρέπει το είδος του ποιήματος, σε ταξίδι ηρεμίας, γαλήνης ψυχικής, αγαλλίασης, μηνύματος.
 
 "Ίασις",Μαρία Αλμπανίδου,(Κοντύλι),επειδή σε 24 ποιήματα βρίσκεις όλα την παλέτα των συναισθηματικών αποχρώσεων και των ψυχικών διακυμάνσεων κι επειδή η ποίησή της λειτουργεί λυτρωτικά.
 
Μεταφρασμένη Λογοτεχνία
«Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία»,Χάινριχ Μπελ. Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου,εκδ.Πόλις,επειδή Ο Μπελ πίστευε πως ένα μυθιστόρημα, όσο υποκειμενικό κι αν παρουσιάζεται, βρίσκεται πιο κοντά στην ιστορική αλήθεια από ένα βιβλίο Ιστορίας. Αυτό μοιάζει υπερβολικό, όμως επιβεβαιώνει την πίστη του στη δύναμη της λογοτεχνίας - και το Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία συνιστά την καλύτερη απόδειξη. Είναι σπουδαίο έργο - και περισσότερο επίκαιρο από ποτέ.


"Μωρό από ατόφιο χρυσάφι".Margaret Drabble,εκδ.ΠόλιςΜυθιστόρημα,Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά επειδή η αναπηρία περιγράφεται εδώ από την Ντραμπλ, όχι μόνο ως πρόβλημα για την Τζες και τις φίλες της αλλά εξίσου και ως δυνατότητα ευτυχίας και με τον μοναδικό αφηγηματικό της τρόπο, τον απέριττο και καθαρό, η συγγραφέας μάς ζητά να σκεφτούμε τι σημαίνει να ζεις μια ζωή που να αξίζει τον κόπο.


"Πόλη στις Φλόγες",ΧΑΛΜΠΕΡΓΚ, ΓΚΑΡΘ ΡΙΣΚ,(Κέδρος) Μετάφραση: Κυριαζής, Γιώργος,επειδή στην αφήγηση, που χωρίζεται σε 7 μέρη/βιβλία, μπαίνουν εμβόλιμες σελίδες με φωτοαντίγραφα από ένα χειροποίητο φανζίν, χειρόγραφες επιστολές και σελίδες από ένα δακτυλόγραφο κείμενο λεκιασμένο με ουίσκι. Το βιβλίο είναι ιδιαίτερα προσεγμένο όχι μόνο ως προς το κείμενό του, αλλά και συνολικότερα, εκδοτικά.


«Το Μυθιστόρημα του Δον Σανδάλιο,σκακιστή» ,,Miguel deUnamuno,σε μετάφραση Αχιλλέα Kυριακίδη(Άγρα),επειδή,παρόλο που το αφήγημα παρουσιάζει έναν μισάνθρωπο που δεν αντέχει άλλο τη βλακεία και γι αυτό αποσύρεται και παίζει μανιωδώς και σιωπηλά σκάκι με τον δον Σανδάλιο,οι αναγνώστες νιώθουμε πως είμαστε(;) πολλά περισσότερα από παίκτες σκακιού.



6 Δεκεμβρίου 2015

  Θάνος Σταθόπουλος
 

" Είμαστε καταδικασμένοι
σ' ένα συνεχές με ανοιχτά τα ερωτήματα"
Το νέο βιβλίο του,"La Folie",ένα αποσπασματικό κείμενο για την τρέλα των πραγμάτων,μια καταβύθιση στην κοινή μας ψυχοπαθολογία ή μια αυτογεωγραφία,που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον Ίκαρο στάθηκε η αφορμή για τη συνέντευξή μας με τον Θάνο Σταθόπουλο.
Ο ποιητής μας μιλά για την "τρέλα" της σημερινής πραγματικότητας ,τη γυναικεία ομορφιά,τον ποιητικό λόγο και τη διαδικασία της επιτυχούς συμπύκνωσης του λόγου.
Αλήθεια,πόση φιλοσοφία και υπαρξιακή αναζήτηση χωρούν στις μέρες μας;


La folie (Η τρέλα), ο τίτλος του νέου σας βιβλίου: μια συλλογή με θραύσματα αστικού (urban) λόγου. Μιλήστε μας γι' αυτό.
Το La folie είναι ένα αποσπασματικό κείμενο για την τρέλα των πραγμάτων. Περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο το βιβλίο είναι μια καταβύθιση στην ανθρώπινη κατάσταση. Στην κοινή μας ψυχοπαθολογία της κάθε μέρας. Τα αποσπάσματα (κείμενα, πεζά ποιήματα, σημειώσεις, αφηγήσεις, θραύσματα δοκιμίων, παραθέματα) δεν είναι παρά σημεία ενός ευρύτερου κειμένου. Πολλοί, όπως κι εσείς, διαβάζουν μέχρι στιγμής το βιβλίο με οδηγό τους όρους της αστικής περιπλάνησης – εξού και τα θραύσματα αστικού λόγου, τα οποία επισημαίνετε. Ασφαλώς είναι ένας τρόπος που το ίδιο το βιβλίο υποβάλλει στον αναγνώστη. Ωστόσο, αυτό δεν είναι παρά μόνο το σχήμα των πραγμάτων: ένα είδος εσωτερικής χαρτογράφησης ή “αυτογεωγραφίας”, όπως πολύ έξυπνα παρατήρησε ο φίλος συγγραφέας Διονύσης Μαρίνος σε μια πρόσφατη συνομιλία μας. Σε καμία περίπτωση το λογοτεχνικό εγχείρημα δεν εξαντλείται στο σχήμα.
 
Ανν Κάρσον, Μπριζίτ Μπαρντό και ο τίτλος του βιβλίου σας, La folie: πώς εμπλέκονται;
Αναφέρεστε στο ποίημα της Άνν Κάρσον για την Μπριζίτ Μπαρντό (“Short Talk on Brigitte Bardot”), το οποίο παρατίθεται στο βιβλίο, και στην καταληκτική του φράση. Είναι ένα νεύμα, θα έλεγα, ένα κλείσιμο του ματιού στον αναγνώστη. Το ποίημα νομίζω ότι στίζει το ύφος και τη φυσιογνωμία του κειμένου (όπως και κάθε άλλη διακειμενική αναφορά ή αρχειακή εγγραφή), εννοώντας, όταν λέω κείμενο, το σώμα του βιβλίου.
 
 
Η τρέλα -με φιλοσοφικές προεκτάσεις- στη ζωή, στον έρωτα, στην καθημερινότητα.. Πόση φιλοσοφική διάθεση μπορούμε να έχουμε σήμερα, υπό τις γνωστές και άκρως ζοφερές συνθήκες που βιώνουμε;
Όση διάθεση μας επιβάλλει η ανάγκη μας να σκεφτούμε, να στοχαστούμε και να αναστοχαστούμε τον εαυτό μας και τα πράγματα. Όπως ξέρουμε, σε δύσκολες καταστάσεις και συνθήκες, ή, ακόμα χειρότερα, ζοφερές, όπως παρατηρείτε, η ανάγκη γίνεται πιο πιεστική. Εντέλει, θα έλεγα ότι δεν έχουμε άλλο τρόπο να υπάρξουμε: είμαστε καταδικασμένοι σ' ένα συνεχές με ανοιχτά τα ερωτήματα.
 
 
Ξεχώρισα το θραύσμα που υπάρχει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. “Άξιζε ή δεν άξιζε τον κόπο, ακόμα δεν έχω καταλήξει”. Υπάρχουν σταθερές αξίες στη δική σας στάση ζωής;
Προφανώς υπάρχουν. Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Πιο πολύ πάντως θα μπορούσα να μιλήσω για υπαρξιακές ταλαντώσεις στη ζωή μου, όπως γίνεται φανερό και από το απόσπασμα του βιβλίου που ξεχωρίσατε. Ίσως έχουν να κάνουν πολύ περισσότερο με τα πράγματα που καθορίζουν τη στάση μου.
 
 
Θίγετε σε πολλά σημεία τη γυναικεία ομορφιά. Ποια στοιχεία συνθέτουν αυτή την ομορφιά;
Η γυναικεία ομορφιά και η γυναίκα είναι απέραντες. Τα πάντα, λοιπόν. Και κυρίως όσα με έκαψαν.
 
 
Η μοναξιά του κατοίκου της Αθήνας αλλά και κάθε μεγαλούπολης, ωθούν στην απόγνωση, κάτι που εκπέμπει ο άνδρας στο εξώφυλλο;
Η μεγαλούπολη δεν είναι εξ ορισμού αγωγός της μοναξιάς: κάλλιστα μπορεί να είναι (και είναι) ο χώρος που υποδέχεται τη μοναξιά και τη μελαγχολία μας ώστε να διοχετευθούμε οπουδήποτε. Άλλωστε η μοναξιά και η απόγνωση είναι εγγενή στοιχεία του ανθρώπου. Δεν ξέρω εάν η φωτογραφία του Steven Brown, στο διαμέρισμά του, στις Βρυξέλλες, το 1991, στο εξώφυλλο του βιβλίου, αναπαριστά έναν άνδρα σε απόγνωση. Προσωπικά δεν τη διαβάζω έτσι. Νομίζω ότι το ισχυρό στοιχείο είναι η εσωτερικότητά του. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο την επέλεξα, πέραν της προφανούς αναφοράς και της εκλεκτικής συγγένειας. Συγχρόνως είναι μια σύνδεση με το παρελθόν μου. Φωτογραφία των Tuxedomoon, των οποίων εμβληματική μορφή είναι o Steven Brown, κοσμούσε τις σελίδες του πρώτου μου βιβλίου, το 1983. Άλλο ένα σημείο στίξης σε μια προσωποική μυθολογία που αναδιπλώνεται μέσα στο χρόνο.
 
 
 
Πόση "μάχη" δίνετε με τις λέξεις αλλά και με τον χρόνο προκειμένου να πετύχετε τόση συμπύκνωση στο λόγο σας;
Δεν θα μιλούσα για μάχη – είναι λίγο πολεμοχαρές. Η όποια προσπάθεια, πάντως -νομίζω ότι η λέξη προσπάθεια εκφράζει καλύτερα τη δημιουργική διαδικασία- κατεβλήθη κυρίως τη δεκαετία του '80, η οποία ήταν μια σιωπηλή δεκαετία, από λογοτεχνικής απόψεως, για μένα. Ήταν η εποχή της μαθητείας. Έπρεπε να βρω τι και πώς ακριβώς ήθελα να γράψω, να πεισθώ από τον εαυτό μου ότι μπορούσα πραγματικά να γράψω και, επομένως, ότι αυτό το κάτι είχε νόημα και ότι μου ήταν απολύτως απαραίτητο για να υπάρξω. Έραψα λοιπόν το στόμα μου. Αυτή ήταν η διαδικασία. Η συμπύκνωση προέκυψε, μεταξύ πολλών άλλων, ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Οδηγήθηκα στη συμπύκνωση διότι έτσι αντιλαμβανόμουν τον κόσμο: ήταν ο τρόπος μου. Εξακολουθεί να είναι ο τρόπος μου, επομένως δεν καταβάλλω καμία ιδιαίτερη προσπάθεια σήμερα προκειμένου να συμπυκνώσω. Η συμπύκνωση προκύπτει εξαρχής. Ο χρόνος όμως μού είναι απαραίτητος, για πολλούς λόγους. Εκτός των προφανών, οι οποίοι αφορούν τη διάταξη και την πολλαπλή επεξεργασία του λογοτεχνικού υλικού, ο κυριότερος λόγος είναι η διερώτηση και η αμφιβολία κάθε φορά για το εάν έχει νόημα να γράψω αυτό που γράφω. Είναι μια διερώτηση που φτάνει πάντα στα άκρα.
 
 
Πόσο η ποίηση έχει καθορίσει τη γραφή σας;
Απολύτως. Η συμπύκνωση π.χ., για την οποία μιλήσαμε, είναι χαρακτηριστικό της ποίησης. Εξακολουθώ να δουλεύω με τον τρόπο του ποιητή: λέξη - λέξη. Πολλά από τα κείμενά μου εξάλλου είναι πεζά ποιήματα· η πρόζα μου είναι ποιητική.
 
 
Είναι το La folie η συνέχεια του Αυτόματου, του προηγούμενου βιβλίου σας; Eαν ναι, με ποια έννοια;
Θα μπορούσε να εκληφθεί ως συνέχεια ως προς τη φόρμα, την προώθησή μου στην έννοια του αρχείου και τις αυτοβιογραφικές σημειώσεις και αναφορές. Υπ' αυτήν την έννοια, ναι. Στο Αυτόματο υπήρχε μια κάπως πιο συναισθηματική προσέγγιση των πραγμάτων, εξαιτίας του γεγονότος ότι το βιβλίο, συν τοις άλλοις, είναι ένα hommage σε πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Ισορροπεί μεταξύ ενός συναισθηματικού ίχνους, του index και της απόστασης από τα πράγματα. Ή, τουλάχιστον, έτσι αισθάνομαι εγώ.
 
 
Διαβάζοντας το βιβλίο είχα την αίσθηση ότι μπαίνω σε διαδικασία υπαρξιακής αναζήτησης, ίσως και ψυχοθεραπείας· μάλιστα ανατρέχω συχνά σε σελίδες και τις ξαναδιαβάζω, με διαφορετική διάθεση κάθε φορά. Είναι ζητούμενο για εσάς μια τέτοια απήχηση της γραφής σας στους αναγνώστες σας;
Μολονότι κάθε βιβλίο υποβάλλει, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τους τρόπους πρόσληψής του από τον αναγνώστη, ο τρόπος με τον οποίο εν τέλει επιδρά στον ψυχισμό του αναγνώστη είναι πάντα απρόβλεπτος. Κάθε αναγνώστης προσεγγίζει το βιβλίο με το δικό του φορτίο. Ίσως να μεταφέρει και το φορτίο του στο βιβλίο. Είναι μια σχέση, όπως αντιλαμβάνεστε. Και, όπως κάθε σχέση, είναι αποκαλυπτική.Το ζητούμενο είναι το κείμενο, το βιβλίο, το ποίημα να “προκόψει μέσα σου”, όπως έλεγε ο ποιητής Νίκος Καρούζος. Αυτό έχει σημασία.
 
 
 
 

Θάνος Σταθόπουλος,la Folie,εκδ.Ίκαρος
Κριτικές
Πίσω από αυτά τα θαυμάσια δημιουργήματα σκέψης και λόγου, ο Σταθόπουλος μου φαίνεται πως συνομιλεί με την ευτυχία ή ίσως με τον εαυτό του για τα περί ευτυχίας ζητήματα του βίου. Επίσης, γράφει ως πολίτης, ως Αθηναίος πολίτης και, ω του ευτυχήματος, αυτό είναι έξοχο να το βιώνει κανείς ζώντας, γράφοντας, διαβάζοντας,γράφει ο Ξ.Μπρουντζάκης.
Το «La folie» είναι μια επίσκεψη στην Αθήνα των αναγκεμένων, αλλά ανυποχώρητα αυτόνομων· είναι ένας οδηγός επιβίωσης (και διαδοχής θανάτου και ανάστασης) μέσα σε μια πόλη που σκεπάζεται από το αγκομαχητό και τον ιδρώτα των ανθρώπων της. «Η μελαγχολία μου στην εκφορά» λέει ο Σταθόπουλος, και συνοψίζει τη σύγχρονη αστική ύπαρξη. Και δείχνει να την αγαπά, ακόμη κι όταν μοιάζει ο λογοτεχνικός μισανθρωπισμός του να κατακλύζει τις σελίδες(Δ.Αθηνάκης,Καθημερινή)

Απόσπασμα από το βιβλίο

'Καταλαβαίνεις πάντα πολύ αργά αυτό που θα 'πρεπε ήδη να έχεις καταλάβει πολύ νωρίς. Καταλαβαίνεις πάντα εκ των υστέρων αυτό που θα 'πρεπε ήδη να έχεις καταλάβει εκ των προτέρων, επειδή ακριβώς είχες την εντύπωση ότι τα πράγματα ήταν αυτά που είχες καταλάβει εξ αρχής. Τα πράγματα δεν ήταν άλλα από αυτά που κατάλαβες ότι ήταν εκ των υστέρων. Τα πράγματα ήταν ακριβώς αυτά που ήταν εκ των προτέρων. Εντούτοις, η διαπίστωση αυτή γίνεται πάντα εκ των υστέρων, όταν είναι ήδη πολύ αργά.

Βιογραφικό
Ο Θάνος Σταθόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1963. Έχει εκδώσει τα βιβλία: “Θέμα”, Ερατώ 1983, “Η ιστορία της μουσικής”, Ίκαρος 1994, “Playback”, Γαβριηλίδης 2003, “Ένας σωρός γλώσσα”, Γαβριηλίδης 2007, “Το αυτόματο”, Γαβριηλίδης 2013, “La folie”, Ϊκαρος 2015. Από το 1999 έως σήμερα εργάζεται ως παραγωγός στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος στην ΕΤ1 “Hotel Τρίτων”. Υπήρξε τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας “Η Καθημερινή”, γράφοντας κριτική βιβλίου.


29 Νοεμβρίου 2015

Ηλίας Καλλές

 
 
Έχουμε ανάγκη από αλληλεγγύη-αλληλοβοήθεια.Καταλήγουν σε ταύτιση.
 


Η συνομιλία μας με τον κ.Ηλία Καλλέ έγινε με αφορμή την έκδοση της νέας του ποιητικής συλλογής,"Διάσπαρτες φωνές" (εκδ.Το Δόντι).
Έχοντας καταπιαστεί και με
άλλα είδη γραπού λόγου,ο κ.Καλλές εξηγεί πόσο δυσκολότερη είναι η συγγραφή ποιημάτων αλλά και η αποδοχή τους από το αναγνωστικό κοινό σε σχέση με την πεζογραφία.
Ως καθηγητής (φιλόλογος)πολλών συμπολιτών μας και δικός μου,δεν μπορώ να μην τον ρωτήσω για το αν και πόσο το εκπαιδευτικό μας σύστημα αιτιάται για την μη καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας,ενώ μας αποκαλύπτει ποιοι ήταν οι συγγραφείς και οι ποιητές που έδωσαν ώθηση στη δική του πένα,τον ρόλο του διαδικτύου στην προώθηση της ποίησης αλλά και για την παράδοση που έχει η πόλη μας στο φιλότεχνο κοινό.
 
’’Διάσπαρτες Φωνές’’ ο τίτλος της 2ης ποιητικής σας συλλογής, με 44 νέα ποιήματα. Πότε γεννήθηκε η ανάγκη συγγραφής ποιημάτων; Ποια είναι η περίοδος της συγγραφής τους;
Αυτό το εσωτερικό’’ δαιμόνιο’’ υπήρχε από παλιά. Κάποιες φορές, ακόμα μαθητής των τελευταίων τάξεωντου Γυμνασίου(Β-Γ σημερινού Λυκείου) ,είχα συλλάβει τον εαυτό μου σε ένα εσωτερικό σιγομίλημα με ένα τρόπο κάπως ποιητικό. Αυτό έγινε πράξη από τα φοιτητικά μου χρόνια, δηλ. στα μέσα της δεκαετίας του ’60,οπότε κατέγραφα ποιήματα, τα συζητούσα με συμφοιτητές μου, που ασχολούνταν κι αυτοί με την ποίηση, και τα κρατούσα στο αρχείο μου. Το ένθεο πυρ δυνάμωνε με την πάροδο του χρόνου και έγινε δυνατή περιήγηση και εξωτερίκευση από τα μέσα του ’90 και κορυφώθηκε τα τελευταία χρόνια. Τα ποιήματα της συγκεκριμένης συλλογής είναι από το 2010 και μετά.

Με μια πρώτη ματιά ο αναγνώστης διαπιστώνει τη χρήση διαφορετικού ύφους στα ποιήματά σας, άλλοτε ομοιοκαταληκτούν και άλλοτε είναι σε ελεύθερο στίχο. Είναι ζήτημα διαφορετικής τεχνικής ή προκύπτει αυθόρμητα;
Όχι, δεν είναι διαφορετική τεχνική, κάτι που επιδιώκεται, κάτι που σχεδιάζεται. Κάτι τέτοιο, θέλω να πιστεύω, δεσμεύει τα ελεύθερα πετάγματα. Είναι υπόθεση της στιγμής, της φόρτισης… Το περιεχόμενο του ποιήματος δίνει, κυρίως, το ύφος, το ρυθμό, τον εσωτερικό παλμό. Περιεχόμενο πιο απλό, χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις της ψυχής και του πνεύματος-φαντασίας, ή θα ομοιοκαταληκτεί ή θα έχει εσωτερικό ρυθμό (χωρίς προσχεδιασμό. Αυτό με οδηγεί),ενώ τα υπερβατικού περιεχομένου ποιήματα με παρασύρουν σε έκσταση, θα έλεγα, έχουν ένταση, ισχυρή φαντασία, οπότε χάνεται ο ρυθμός και ακολουθείται ο ελεύθερος στίχος, που είναι πιο κοντά στην ασύνορη σκέψη. Αν σε τέτοιες εξάρσεις τεθεί θέμα μορφής, πιστεύω ακράδαντα ότι θα χάσει το περιεχόμενο.

Με δεδομένο ότι η ποιητική φόρμα απαιτεί οικονομία λέξεων και άρτιο χειρισμό της γλώσσας, πόσο δυσκολότερη είναι η συγγραφή ποιημάτων σε σχέση με τις άλλες μορφές λόγου;
Επειδή ασχολούμαι με τη γραφή και άλλων μορφών λόγου, έχω διαπιστώσει ότι η γραφή ενός ποιήματος, χωρίς να υποβαθμίζω τις άλλες μορφές γραπτού λόγου,είναι πιο δύσκολη, γιατί τα πετάγματα της σκέψης, της φαντασίας, οι εξάρσεις του συναισθήματος κάνουν πηλάλημα γρήγορο και ασύνορα, πολλές φορές, πετούν και πρέπει όλα αυτά να τα δαμάσεις και με συγκεκριμένο ,ειδικό λεξιλόγιο και περιορισμένο αριθμό λέξεων να τα πεις. Απαιτείται πυκνότητα ύφους και δυνατό περιεχόμενο, στολισμένο με πολλά σχήματα λόγου.. Χρειάζεται ισχυρό πνευματικό και γλωσσικό οπλοστάσιο και πολύ καλή διαχείρισή του. Και κοντά σε όλα αυτά δε θα πρέπει να λείπει ο ειρμός της σκέψης, να μη λείπει η παρουσίαση της σκέψης και να οδηγείς τον αναγνώστη σε ταξίδι πνευματικό και συναισθηματικό με τρόπο κατανοητό, όσο το επιτρέπει το είδος του ποιήματος, σε ταξίδι ηρεμίας, γαλήνης ψυχικής, αγαλλίασης, μηνύματος.

Η ποίηση είναι κατά κοινή ομολογία αδικημένη ως προς την απήχηση στο αναγνωστικό κοινό. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό και ποια η ευθύνη του εκπαιδευτικού μας συστήματος;
Είναι γεγονός ότι η ποίηση αδικείται. Ενώ είναι μια απαλή μορφή τέχνης, που ξέρει να ηρεμεί τον άνθρωπο, να τον νανουρίζει, να τον αφυπνίζει ευχάριστα και να τον διαφωτίζει, δεν τυχαίνει της μεταχείρισης που της αξίζει. Μπορεί κάποια ποιήματα να θέλουν ιδιαίτερη προσπάθεια για την προσέγγιση, για την κατανόηση.Αλλά τι να κάνουμε; Αυτή είναι η ποίηση και δεν μπορούμε να την αλλάξουμε. Δεν μπορούμε να την καθαιρέσουμε από τη θέση που κατέχει .Άρα η ευθύνη μετατοπίζεται, κυρίως, κάπου αλλού.
Το πρόβλημα είναι πολύ σύνθετο. Ίσως ,ας μην είμαι απόλυτος, ένα κομμάτι του αναγνωστικού κοινού (που δε σημαίνει η θέση μου απαξίωσή του)να δυσκολεύεται να προσεγγίσει και πιο πολύ να κατανοήσει κάποια ποιήματα .Αποτελεί και αυτό μερική αιτία. Πιο πολύ θα επιμείνω στις ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες και συγκυρίες του καιρού μας, μέσα στις οποίες ζει ο άνθρωπος. Αυτές αποτελούν βασική αιτία, αφού ο άνθρωπος , κουρασμένος από όλη αυτή την κατάσταση, δεν έχει χρόνο, χρήμα και διάθεση. Την ξεκούραση, τη χαλάρωση την επιδιώκει διαμέσου άλλων αναγνωσμάτων ή ειδώνψυχαγωγίας. Κάτι πιο εύκολα κατανοητό, κάτι νανουριστικό θέλει. Κάτι που δεν απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια.
Αλλά και το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι άμοιρο αυτής της κατάστασης. Δε δίνεται τόση έμφαση στην ποίηση, όση απαιτείται και αυτό φαίνεται και από τη δυσανάλογη θέση που έχει η ποίηση σε σχέση με τα άλλα είδη γραπτού λόγου στη σχολική πραγματικότητα.

Στο διαδίκτυο βλέπουμε πολλούς ‘’αυτοχρηζόμενους’’ ποιητές και συγγραφείς. Πόσο βλάπτει την ορθή κρίση των αναγνωστών;
Στο διαδίκτυο βλέπουμε πολλά παράξενα και απαράδεκτα πράγματα. Δε σημαίνει ότι οφείλουμε και να αποδεχόμαστε, χωρίς να εξετάζουμε την πηγή προέλευσης.Έτσι το να ‘’αυτοχρήζεται κάποιος λογοτέχνης(ποιητής ή συγγραφέας )κανείς δεν μπορεί νατου το αρνηθεί. Το να του αναγνωρίσουμε και τον τίτλο είναι άλλο πράγμα. Η λογοτεχνία είναι τέχνη με πολλές απαιτήσεις, έχει κανόνες ,αρχές, μορφή, περιεχόμενο, μηνύματα. Αν αυτές οι αρχές λείπουν, τότε παύει να είναι λογοτεχνία και ο ‘’αυτοχρηζόμενος’’ παύει να έχει την ιδιότητα του λογοτέχνη .Ένας έμπειρος αναγνώστηςδιαπιστώνει την ποιότητα του έργου και ανάλογα ενεργεί, αποδεχόμενος ή απορρίπτοντάς το .¨Έχει, όμως, κάνει το κακό, διότι του προκαλεί δυσαρέσκεια και απέχθεια. Πολύ μεγαλύτερο κακό κάνει στο στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, με το να του δημιουργεί σύγχυσηγια το τι είναι καλό και τι άσχημο. Γίνεται επιφυλακτικό και καχύποπτο ,στοιχείο απαραίτητο, αλλά πολλές φορές φτάνει στην άρνηση και την απόρριψη.

Ποιοι ποιητές κινητοποίησαν τη δική σας γραφή;
Η υποφώσκουσα εσωτερική αναταραχή έγινε κινητικότητα δημιουργική κατά τη διάρκεια των σπουδών μου(κλασική φιλολογία).Η διαρκής επαφή και η σε βάθος ενασχόληση με την ελληνική λογοτεχνία(παλαιότερη και νεότερη),αλλά και την ξένη(κάπως λιγότερο) μου ξύπνησαν αυτό το ένθεο πυρ. Ο Σολωμός και ο Κάλβος ήταν οι προσφιλείς μου ποιητές. Ποιητές που συνήρπαζαν με τα θέματα του έργου τους, αλλά και την τεχνική. Αυτό ήταν το λάδι στη σπίθα που την έκανε να φουντώσει και καρπούς γλυκούς να δώσει. Αλλά το πράγμα δεν σταμάτησε εκεί.Ολόκληρη η Επτανησιακή, Αθηναϊκή, Αλεξανδρινή ,Κρητική σχολή και η Δημοτική ποίηση δε με κινητοποίησαν απλώς, αλλά με επαναστάτησαν ποιητικά. Ο Κρυστάλλης , ο τραγουδιστής της στάνης, μου ήταν πολύ αγαπητός, γιατί μου τραγουδούσε πολλά βιώματά μου. Ο Παλαμάς, Ο Σεφέρης, ο Ελύτης με οδήγησαν σε νέα μονοπάτια θεμάτων και τεχνικής.. Πολύ με συγκινούσαν ο Μρεχτ και ο Χο Τσι Μινχ. Και τελειωμό δεν έχουν… Ο καθένας σε φορτίζει με έναν ξεχωριστό τρόπο. Εκεί είναι το μεγαλείο.

Έχοντας υπηρετήσει για πολλά χρόνια ως φιλόλογος, αλλά και από άλλες θέσεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, πόσο επαρκή βρίσκετε την κατάρτιση των εκπαιδευτικών στην προώθηση της φιλαγνωσίας, αλλά και της δημιουργικής γραφής;
Θα ήταν άδικο με ένα ‘’ναι’’ ή ένα ‘’όχι’’ να υπερθεματίσω υπέρ της μιας ή άλλης θέσης Και τούτο επειδή το θέμα χρήζει προσεκτικής εξέτασης και προσέγγισης. Οι απόλυτες θέσεις με βρίσκουν απέναντι. Το πρόβλημα αρχίζει, μάλλον, από την περίοδο των σπουδών. Ένας γενικός βομβαρδισμός γνώσεων και τίποτα παραπέρα.(Κάτι φαίνεται τώρα τελευταία να αλλάζει με τις ειδικότητες).Και καλείται ο εκπαιδευτικός να πρωταγωνιστήσει μέσα στην αίθουσα , που τον πρώτο καιρό μοιάζει να παλεύει μέσα σε πέλαγος χωρίς σωσίβιο. Πιστεύω πως, ό, τι γίνεται σ ‘ αυτόν τον τομέα,οφείλεται στις φιλότιμες προσπάθειες των ίδιων των εκπαιδευτικών, παλεύοντας με τόσες και τόσες ατέλειες και ελλείψεις του εκπαιδευτικού συστήματος. Πότε διδάχτηκε ο εκπαιδευτικός τις έννοιες φιλαναγνωσία και δημιουργική γραφή(στα δικά μου χρόνια ποτέ) για να τις νιώσει ο ίδιος και στη συνέχεια να τις περάσει στους μαθητές; Πώς θα μεταδώσεις κάτι που δεν το κατέχεις και μάλιστα κατά τρόπο επαρκή; Αλλά και όση καλή θέληση κι αν έχουν, η σχολική πραγματικότητα και ένα πρόγραμμα που πρέπει ευλαβώς να τηρούν, στέκονται εμπόδιο .

Ποια είναι τα αγαπημένα σας βιβλία;
Η φόνισσα (Παπαδιαμάντης)
Το αμάρτημα της μητρός μου (Βιζυηνός)
Το δίκαιο της πυγμής (Παπανούτσος)
Ιστορίες αμαρτίας και αγιοσύνης (Καραγάτσης)
Η σειρήνα της ερήμου (Κουμανταρέας)
Η Παναγία των Παρισίων(Ουγκώ
Έγκλημα και τιμωρία Ντοστογιέφσκι)
 
 
Η πόλη μας έχει παράδοση καλού φιλαναγνωστικούκαι φιλότεχνου κοινού. Ποια η αίσθησή σας για τη συνέχεια της παράδοσης αυτής;
Κάτι το οποίο είναι παράδοση δύσκολα ξερριζώνεται.Αυτό δε σημαίνει ότι θα συνεχίσει να υπάρχει και μάλιστα με τον ίδιο ρυθμό, αν δεν φροντίσουμε να ποτίζουμε τις ρίζες. Κι αυτό θα γίνει μέσα από την εκπαίδευση και τους αρμόδιους φορείς. Δεν πρέπει να επαναπαυθούμε με την ιδέα πως όλα θα συνεχίσουν από μόνα τους να πηγαίνουν καλά. Απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση και οι δημιουργοί να στέκονται με υπευθυνότητα απέναντι στο κοινό κα να του δίνουν έργα ποιότητας. Τότε κεντρίζεται το ενδιαφέρον και η παράδοση αυτή θα συνεχιστεί, σε πείσμα προς τις δύσκολες στιγμές που διανύουμε. Οι τόσες και τόσες δραστηριότητες και σήμερα ακόμα φανερώνουν του λόγου το αληθές.

Ποια αξία θεωρείτε ότι είναι η πιο σημαντική στη σημερινή εποχή της Κρίσης;
Επειδή αναφέρεστε στη σημερινή εποχή της Κρίσης μέσα στην οποία αρκετός είναι ο πόνος και μεγάλος ο ξερριζωμός, θα τολμήσω να πω(χωρίς να θέλω ούτε κατά διάνοια να υποβαθμίσω τις άλλες αξίες, για το λόγο και μόνο επειδή είναι αξίες) ότι έχουμε ανάγκη από αλληλεγγύη= αλληλοβοήθεια(οι δυο έννοιες σε μια αμφίδρομη σχέση που τελικά καταλήγουν σε ταύτιση).Να σταθούμε κοντά στο συνάνθρωπο που πάσχει, που υποφέρει, που προσπαθεί να επιβιώσει. Μια βοήθεια χωρίς κόκκινες γραμμές, χωρίς διακρίσεις και ασύνορη. Να μην παίζει ρόλο η επιδερμίδα, η γλώσσα, η θρησκεία, η ιδεολογία, η εθνικότητα, τα συμφέροντα και το κάθε πιστεύω. Να μην υπάρχουν στεγανά. Να προσφέρουμε στο συνάνθρωπο ό, τι και όσο μπορούμε τη στιγμή που ο άλλος μας έχει ανάγκη. Να δούμε τον άνθρωπο ως αξία και όχι ως αντικείμενο εκμετάλλευσης.


Βιογραφικό.
Ο Ηλίας Καλλές, γεννημένος στην Αλία (Μπακαλί) της επαρχίας Αλμυρού του Ν. Μαγνησίας, μετά τα εγκύκλια μαθήματα σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπηρέτησε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση από διάφορες θέσεις. Ασχολείται με τον πεζό και ποιητικό λόγο από τα μέσα της δεκαετίας του 1960.