23 Οκτωβρίου 2016

Το κρυφό ημερολόγιο του Χίτλερ",Χάρης Βλαβιανός "Οι Ναζί της διπλανής πόρτας,Eric Lichtblau"

Αναγνώσεις και αναγνώσματα
Επίκαιρα,αλλά πάντα διαχρονικά βιβλία.

Δύο προτάσεις βιβλίων με αφορμή την εθνική επέτειο.

Επιμέλεια:Χαριτίνη Μαλισσόβα.


Χάρης Βλαβιανός,Το κρυφό ημερολόγιο του Χίτλερ,εκδ.Πατάκη.


Ο συγγραφέας Χάρης Βλαβιανός ανασυνθέτει την περίοδο του εγκλεισμού του Χίτλερ στη φυλακή και μας παραδίδει ένα φανταστικό ημερολόγιο, Το «Κρυφό Ημερολόγιο του Χίτλερ», με την ακρίβεια του ιστορικού και τη διορατικότητα του συγγραφέα.

Στο βιβλίο του ο Χάρης Βλαβιανός επιδιώκει να ανασυστήσει τον χαρακτήρα του Χίτλερ. «Τις εμμονές του, τις φοβίες του, τα πάθη του, τα μίση του, τα συμπλέγματά του, τις προκαταλήψεις του και φυσικά τις ιδέες του. Ο Χίτλερ ωστόσο, επέμενε να αποκαλεί τον εαυτό του σοβαρό πολιτικό στοχαστή, όταν στην πραγματικότητα, όσα παρουσίαζε ως «σκέψεις» και «αναλύσεις» του δεν ήταν παρά κοινότοπες, επηρμένες ιδέες ενός φαντασιοκόπου αρχομανούς, που δε διέφεραν και πολύ από εκείνες που διατύπωναν διάφοροι αργόσχολοι εθνικιστές, ανάμεσα σε καπνούς από τσιγάρα και αναθυμιάσεις από αλκοόλ, στα καφενεία του Μονάχου, του Βερολίνου της Βιέννης. Έτρεφε τυφλό μίσος για τους Εβραίους, τους κομμουνιστές, τους Ρώσους και γενικότερα τους Σλάβους. Απέναντι στην Αγγλία και την Αμερική αισθανόταν μειονεκτικά και ο σεβασμός του μετατρεπόταν εύκολα σε φθόνο. Τον ενδιέφερε τα μέγιστα ο ρόλος του ηγέτη, η χειραγώγηση των μαζών, η προπαγάνδα, η φυσιογνωμία του κόμματός του σε σχέση με τα άλλα δεξιά κόμματα της Γερμανίας καθώς και η στάση συγκεκριμένων συνοδοιπόρων του απέναντι στις ηγετικές φιλοδοξίες του».

Ο συγγραφέας Χάρης Βλαβιανός ανασυνθέτει την περίοδο του εγκλεισμού του Χίτλερ στη φυλακή και μας παραδίδει ένα φανταστικό ημερολόγιο, Το «Κρυφό Ημερολόγιο του Χίτλερ», με την ακρίβεια του ιστορικού και τη διορατικότητα του συγγραφέα.

«Ανέκαθεν με προβλημάτιζε το «φαινόμενο Χίτλερ». Πώς ένας ασήμαντος ταπεινής καταγωγής και ελλιπούς μορφώσεως εμμονικός άνθρωπος κατάφερε να σαγηνεύσει τους Γερμανούς, να τους συνεπάρει, να διεμβολίσει με την ελλειπή ρητορεία του την πολιτική συνθήκη του καιρού του να οδηγήσει ολόκληρη τη χώρα στον πιο καταστροφικό για ολόκληρο τον κόσμο και για την ίδια μονοπάτι και να αποτελέσει την προσωποποίηση του απόλυτου κακού;» γράφει ο Χάρης Βλαβιανός. 

Στο βιβλίο αναδεικνύεται η διαδρομή μέσα από την οποία ένας πνευματικά ρηχός και συναισθηματικά ανάπηρος πρώην δεκανέας, «χωρίς κανένα δεσμό έξω από το ίδιο του το Εγώ», όπως έγραψε ο Σεμπάστιαν Χάφφνερ, επένδυσε στην αδηφάγο εγωμανία του στην εξουσία και κατάφερε να αφήσει ανεξίτηλη την αιμοσταγή σφραγίδα του στον αιώνα που πέρασε. 

Στο ημερολόγιο καταγράφει επί δεκατρείς μήνες σχεδόν, λεπτομερώς, τι έκανε κάθε μέρα, τι έφαγε, αν έφαγε ή δεν έφαγε, αν πάχυνε, τι σκέφτηκε, ποιους από τους φίλους του εκτιμά και ποιους απλώς χρησιμοποιεί. Και ενώ, στην αρχή, νιώθει απογοητευμένος –«Δεν αξίζει να δώσω τη ζωή μου σε τούτη την υπόθεση. Ας το διάολο. Και η Γερμανία επίσης» –, σιγά σιγά αναλαμβάνει ηθικά και αρχίζει να κάνει σχέδια, να χτίζει τα θεμέλιά του πάνω στους φιλοσόφους που προαναφέρθηκαν. Αισθάνεται ότι είναι το αιλουροειδές που κρυμμένο περιμένει την ευκαιρία να εκτιναχτεί. Αρχίζει να βλέπει τη φυλακή σαν διακοπές στα βουνά, και εκεί σκέφτεται πως οι Εβραίοι είναι στείρος λαός γιατί είναι λαός της ερήμου. Μέσα στη φυλακή κάνει ομιλίες τις οποίες παρακολουθούν και οι δεσμοφύλακες. Ο γερμανικός λαός είναι ο «περιούσιος λαός που οδεύει με εμένα οδηγό προς τη Γη της Επαγγελίας». «Είμαι η ζωντανή ενσάρκωση των πόθων του έθνους». Ο ηγέτης πρέπει να είναι αδίστακτος και αδυσώπητος. Οι Βάνδαλοι και οι Βησιγότθοι έσωσαν τη δυτική κληρονομιά, όταν κατέλαβαν τη Ρώμη που την είχαν καταλάβει οι Εβραίοι. Εμείς είμαστε οι κληρονόμοι του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Όποιος θέλει να ξεκινήσει έναν νικηφόρο πόλεμο πρέπει να υποδαυλίσει τα πάθη του λαού, «το μίσος για τους Γάλλους, Σλάβους και φυσικά τους Εβραίους». Καλά κάνει «ο Ρασκόλνικοφ και σκοτώνει τη σκατόγρια... Όμως ο Ντοστογέφσκι είναι ένα φίδι... Βάζει τον ήρωά του να βασανίζεται από τύψεις και να υποκύπτει στη δουλική χριστιανική ηθική». Ο Παύλος είναι αγύρτης, δημιούργησε μια θρησκεία για δούλους: «Δούλοι όλου του κόσμου ενωθείτε». Οι Γερμανοί πρέπει να διαβάζουν τον Καντ και όχι εκείνο «το παχύδερμο τον Ακινάτη» που έτρωγε το καταπέτασμα πριν αμολήσει ένα δόγμα και οι μοναχοί είχαν λαξεύσει το τραπέζι για να χωράει η κοιλιά του.

Θαυμάζει τον Κεμάλ, γιατί είναι πραγματικός ήρωας, τον Ναπολέοντα, τον Αννίβα. Ο Χέγκελ είναι καλός, αλλά η φιλοσοφία πρέπει να επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων και όχι να αναπαύεται στα σκονισμένα ράφια μιας πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης (!). Ο Ρόζενμπεργκ του στέλνει ένα βιβλίο για τον Λούθηρο. Στην αρχή δυσανασχετεί, αλλά όταν βλέπει τι λέει για τους Εβραίους θέλει να τον ανακηρύξει «προστάτη του Κόμματός» του. Συμφωνεί με τον Νίτσε που προκρίνει τη διονυσιακή πλευρά και όχι την απολλώνια του ελληνικού πολιτισμού, θεωρεί άρρωστο το μυαλό του Σωκράτη, και αναρωτιέται «γιατί ο Χέλντερλιν και ο Γκαίτε θαύμαζαν την κλασική Αθήνα». Σε ένα ποίημα του Χάινε διαβάζει ότι ο ποιητής θα συγχωρούσε τους εχθρούς του αν τους έβλεπε κρεμασμένους στα δέντρα αλλά ποτέ ζωντανούς. Ο Χίτλερ λέει πως αυτή η εικόνα με τους εχθρούς κρεμασμένους στα δέντρα του κήπου «είναι υπέροχη». Για τους πρωτοποριακούς Γερμανούς ζωγράφους λέει ότι είναι τρελοί και ζωγραφίζουν τον ουρανό πράσινο και το γρασίδι μπλε. Ποιος ευθύνεται γι’ αυτήν αλλά και για όποια άλλη κατάντια; 

Το βιβλίο είναι ένα συναρπαστικό αφήγημα γιατί εκθέτει βήμα βήμα και πόντο πόντο αυτή την παρανοϊκή προσωπικότητα, που διαβάζει τα πάντα και έχει άποψη για τα πάντα, που διαστρεβλώνει τόσο έντεχνα τους φιλοσόφους και στοχαστές για να εντάξει στην επιχειρηματολογία του ό,τι συμπλέει με το λυσσαλέο μίσος του για τους Εβραίους, με μόνιμη επωδό την ευθύνη τους για όλα. Παράλληλα, μας παρέχει έναν πλούσιο βιβλιοκατάλογο του τι διάβαζε και πώς αξιοποιούσε το κάθε τι.

Τελευταία καταγραφή, 19 Δεκεμβρίου 1924: «Η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου... Αύριο αποφυλακίζομαι. Αύριο αρχίζει ο πραγματικός Αγών μου!» και η συμφορά του κόσμου.

Το βιβλίο συμπληρώνουν σημειώσεις για πρόσωπα και καταστάσεις. Είναι ελκυστικό σαν ανάγνωσμα και γοητευτικό συνάμα, όσο κι αν είναι απεχθές το πρόσωπο, και συχνά με αυτά που λέει μας κάνει να γελάμε και να συμφωνούμε. Ο «χαρισματικός», από την ανάποδη, ηγέτης αποδείχτηκε ότι κατείχε πολύ καλά ή κακά την τέχνη της παραποίησης, της διαστρέβλωσης και της πειθούς.(πηγές:thetoc,lifo.gr)


Eric Lichtblau,"Οι Ναζί της διπλανής πόρτας"εκδ.Ποταμός


Το βιβλίο-ντοκουμέντο του βραβευμένου με Πούλιτζερ δημοσιογράφου Έρικ Λίχτμπλαου για το πώς η Αμερική έγινε ασφαλές καταφύγιο των χιτλερικών κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ποταμός

«Τα εγκλήματα που επιδιώκουμε να φέρουμε ενώπιον της δικαιοσύνης και να καταδικάσουμε υπήρξαν τόσο υπολογισμένα, τόσο κακόβουλα και τόσο ολέθρια, που ο πολιτισμός μας δεν επιτρέπεται να τα αγνοήσει, γιατί αν επαναληφθούν, αυτό θα σημάνει την ολοκληρωτική καταστροφή του». Ρόμπερτ Χ. Τζάκσον, κατήγορος στη Νυρεμβέργη (1945)

«Έχουν όλα ξεχαστεί. Έχουν όλα τελειώσει». Γιάκομπ Ράιμερ, πρώην αξιωματικός των SS, κάτοικος Νέας Υόρκης (1998)

Ο ηλικιωμένος άντρας αργοπέθαινε σ’ ένα γηροκομείο της Καλιφόρνιας μέχρι τη μέρα που ο γιος του έλαβε ένα αναπάντεχο τηλεφώνημα από την Ουάσιγκτον: «Γνωρίζατε πως ο πατέρας σας ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος των Ναζί και στενός συνεργάτης του Άντολφ Άιχμαν;»


Ήταν κοινό μυστικό επί χρόνια. Οι αμερικανικές αρχές έστησαν
 στην μεταπολεμική Γερμανία ένα πυκνό δίκτυο φυγάδευσης Ναζί αξιωματούχων οι οποίοι, με αλλαγμένα ονόματα και πλαστά στοιχεία ταυτότητας, εγκαταστάθηκαν στις ΗΠΑ για να στελεχώσουν την πολεμική βιομηχανία και τις υπηρεσίες κατασκοπίες. Οι αμερικανοί δεν ήταν οι μόνοι που ενοχοποιούνται για την φυγή ανώτερων στελεχών των SS, βασανιστών και φυλάκων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, επιστημόνων και επιχειρηματιών που έπαιξαν ενεργό ρόλο στο Ολοκαύτωμα και σε άλλα εγκλήματα πολέμου που διέπραξαν οι Ναζί σε όλη την Ευρώπη. Όπως είναι γνωστό, η Καθολική Εκκλησία έβαλε και αυτή το χεράκι της δημιουργώντας μια πραγματική «γέφυρα» σωτηρίας για όλους αυτούς προς τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Το βρώμικο κουβάρι της υπόθεσης άρχισε να ξετυλίγει στις αρχές της δεκαετίας τους ‘60, ο Τσακ Άλεν, ένας πεισματάρης ρεπόρτερ, με συνέπεια τη σύλληψη και την προσαγωγή σε δίκη αρκετών.

Όμως, η πλήρης έκταση της επιχείρησης, που ονομάστηκε Operation Paper Clip, παρέμεινε άγνωστη, ένα από τα πιο καλά φρουρούμενα μυστικά της CIA που είχε κάθε λόγο να μην επιθυμεί να γίνει γνωστή η ανάμειξη της στην δύσοσμη αυτή ιστορία.

Γι’ αυτό και η δημοσίευση το 2014 του βιβλίου «The Nazis Next Door: How America Became a Safe Haven for Hitler's Men»(ελληνικός τίτλος «Οι Ναζί της διπλανής πόρτας. Πώς η Αμερική έγινε ασφαλές καταφύγιο των χιτλερικών») υπήρξε κομβικής σημασίας. Σε αυτό ο βραβευμένος με Πούλιτζερ δημοσιογράφος Έρικ Λίχτμπλαου της εφημερίδας New York Times ξετυλίγει για πρώτη φορά το σχέδιο σε όλη την έκτασή του και αποδεικνύει πέραν κάθε αμφιβολίας την συμμετοχή των αμερικανικών υπηρεσιών σε αυτό. Μέσα από επίσημα έγγραφα, τα οποία απολάμβαναν μέχρι πρόσφατα της προστασίας του απορρήτου, αποδεικνύεται πως, την ίδια στιγμή που οι επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης στην Ευρώπη αναζητούσαν τρόπους επιβίωσης μέσα στα χαλάσματα, το επίσημο αμερικανικό κράτος επεξεργαζόταν μεθόδους για την «απονομή» της αμερικάνικης υπηκοότητας στον αρχηγό της μυστικής αστυνομίας της Λιθουανίας, κατηγορούμενο για τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, και εκατοντάδων άλλων ομοϊδεατών του.




16 Οκτωβρίου 2016

Κωνσταντίνος Τζαμιώτης "Η εμπειρία των προσφύγων είναι μια αθέλητη μετακίνηση από την επικράτεια του πολιτισμού σε αυτήν της επιβίωσης"

            Κωνσταντίνος Τζαμιώτης


"Η εμπειρία των προσφύγων είναι μια αθέλητη μετακίνηση από την επικράτεια του πολιτισμού σε αυτήν της επιβίωσης"


Το βιβλίο "Το Πέρασμα",ένα μυθιστόρημα βασισμένο στην σκληρή πραγματικότητα των προσφύγων που εισρέουν στην Ελλάδα είναι η αφορμή της σημερινής μας συζήτησης με τον συγγραφέα του Κωνσταντίνο Τζαμιώτη.
Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης θα βρίσκεται για την παρουσίαση του βιβλίου του  στο Βόλο την 
Τρίτη, 18 Οκτωβρίου 2016, στις 8:30 μ.μ.,
στο στέκι πολιτισμού Μετα-Μορφώσεις (Μεταμορφώσεως 18Α)
με τη συνεργασία του βιβλιοπωλείου Η ΠΕΝΑ.
Για το βιβλίο θα μιλήσει ο συγγραφέας Κώστας Ακρίβος.
Σχολιάζει δημιουργικά η ομάδα ανάγνωσης 

του στεκιού πολιτισμού Μετα-Μορφώσεις. 



Στο "Πέρασμα" σκιαγραφείτε την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος στην καρδιά των εξελίξεων, σε ένα ελληνικό νησί όπου καταφθάνουν συνεχώς άνθρωποι που ζητούν βοήθεια για να επιβιώσουν. Παράλληλα σκιαγραφείτε διαφορετικές στάσεις και συμπεριφορές των κατοίκων και των αρχών του νησιού. Εξηγήστε μας. 

 

Το Πέρασμα ξεκίνησε να γράφεται το 2012 μετά το περιστατικό στο Αγαθονήσι. Δεν είναι ένα βιβλίο που ενδιαφέρεται να παρακολουθήσει ή να καταγράψει το προσφυγικό στο σύνολό του. Είναι ένα βιβλίο που εκκινεί από μια σύγχρονη πραγματικότητα στη Μεσόγειο για να αναμοχλεύσει κάτι ακόμη μεγαλύτερο και διαχρονικότερο, την αέναη πρόκληση της συνύπαρξης με τον Άλλο, τον ρόλο του ξένου στη λειτουργία κάθε κοινωνίας και τη δοκιμασία να διατηρήσει κανείς την ανθρωπιά του υπό αντίξοες συνθήκες.  Είναι επίσης, ένα μυθιστόρημα που θίγει ζητήματα ταυτότητας και την ανάγκη υπεράσπισης της –μια διαχρονική και σχεδόν αυτόματη αντίδραση λαών, κοινοτήτων και ατόμωνόποτε αντιμετωπίζουν μια πραγματική ή πλασματική εξωτερική απειλή.  

 

 

Οι ήρωές σας είναι κατ' εξοχήν προϊόντα μυθοπλασίας ή είναι υπαρκτά πρόσωπα; 

 

Το Πέρασμα είναι μυθιστόρημα. Όλα τα πρόσωπα είναι επινοημένα. Επειδή όμως το ενδιαφέρον μου εστιάζει στους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους, εύκολα θα μπορούσε να αναγνωρίσει ο καθένας μας κάτι κοινό μ’ αυτούςΠρόκειται για συνειδητή επιλογή. Οι συνηθισμένοι άνθρωποι συνήθως δεν φέρονται ως ήρωες όχι γιατί στερούνται γενναιότητας αλλά κυρίως επειδή μπρος στα μεγάλα γεγονότα (ακόμη και όταν συμμετέχουν σ’ αυτά) αισθάνονται περισσότερο παρατηρητές παρά πρωταγωνιστές. Αυτό κατά κάποιο τρόπο περιορίζει τον ορίζοντα τους καθιστώντας αποσπασματική κάθε προσωπική μαρτυρία. Είναι η συλλογική θέαση αυτή που δημιουργεί ολοκληρωμένες εικόνες και παράγει νέα νοήματα.    

 

Πιστεύετε ότι οι Έλληνες είμαστε ρατσιστές και ξενοφοβικοί;

 

Οι Έλληνες είμαστε όπως κάθε άλλος λαός.  Κάθε κοινωνία διαθέτει ένα μικρό ποσοστό ατόφια σκληρών ανθρώπων, ένα μικρό ποσοστό αληθινά ευαίσθητων και τρυφερών ανθρώπων και μια θηριώδη πλειοψηφία που αναλόγως των συνθηκών και του γενικού πνεύματος της εποχής προσχωρεί μαζικά σε μια από τις πρώτες δύο κατηγορίες. Αυτή η κάπως αόριστη διαδικασία ανάλογα με την εξέλιξή της κάθε φορά, οδηγεί άλλοτε σε θηριωδίες και άλλοτε στην ειρήνη. Έχω την εντύπωση ωστόσο (για να επιστρέψουμε στα δικά μας) πως το θέμα του προσφυγικού έχει ακόμη πολύ μέλλον. Νομίζω πως δεν είδαμε ακόμη την κορύφωσή του. Πράγμα που σημαίνει πως εφόσον οι εξελίξεις συνεχίζουν να τρέχουν, το γενικό πνεύμα στην Ελλάδα παραμένει σχετικά αδιαμόρφωτο. Ως τώρα έχουμε γίνει μάρτυρες των ενεργειών μισαλλόδοξων και ρατσιστών από τη μία μεριά και «αλληλέγγυων» από την άλλη. Η μεγάλη πλειοψηφία παραμένει βουβή και ως ένα βαθμό εντελώς αμέτοχη. Πρέπει να περιμένουμε λοιπόν για να δούμε ποιοι πραγματικά είμαστε.  

 

Η άρνηση του συλλόγου γονέων σε σχολείο του Ωραιοκάστρου να δεχθούν παιδιά προσφύγων είναι πρόσφατη απόρροια της κατάστασης.

Πώς κρίνετε τη στάση τους; Θα δεχόσασταντα δικά σας παιδιά να συνδιδάσκονται με προσφυγόπουλα;

 

Οι αντιδράσεις των συλλόγων γονέων με βρίσκουν εντελώς αντίθετο. Ρίχνω όμως ευθύνες και στην Πολιτεία. Δεν πράττει τα δέοντα και μεταξύ όσων δεν κάνει της καταλογίζω πως δεν ενημερώνει και αρκετά. Αυτό αυξάνει τη σύγχυση και το φόβο ακόμη και καλοπροαίρετων πολιτών και δίνει συχνά την ευκαιρία σε ακραίες φωνές να επιβάλλουν τις ακραίες θέσεις τους. Είναι απαραίτητο τα παιδιά των προσφύγων να βοηθηθούν, οφείλω όμως να σημειώσω πως όλα όσα πρέπει να γίνουν, πρέπει να γίνουν με τρόπο που δεν θα επηρεάσει αρνητικά τη μαθητική πορεία των ελλήνων μαθητών. 

 

Οι διαφορετικές συνθήκες ζωής αναπαράγουν και διαφορετικές συμπεριφορές. Συμφωνείτε; 

 

Ασφαλώς οι διαφορετικές συνθήκες είναι ένας από τους παράγοντες που συν-διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας. Από την άλλη είναι θέμα προσωπικών επιλογών. Ο Δυτικός κόσμος στον οποίο ανήκουμε, είναι ένας κόσμος όπου τα χρήματα και τα υλικά αγαθά που αυτά προσφέρουν, αποτελούν το παν. Κι όμως δεν είναι όλοι οι Δυτικοί άνθρωποι εξαχρειωμένοι. Παρόμοια το πολιτισμικό πλαίσιο χωρών απ’ τις οποίες προέρχονται οι πρόσφυγες, είναι συχνά ένα πλαίσιο αναχρονιστικό και ιδιαίτερα σκληρό. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά πως όλοι αυτοί οι άνθρωποι που βρέθηκαν από ανάγκη στη χώρα μας, είναι απαραίτητα περισσότερο σκληροί από μας.  

 

 Ενώ οι ζωές των κατοίκων των νησιών και των περιοχών που φιλοξενούν πρόσφυγες, οι υπόλοιποι δείχνουμε να έχουμε ξεχάσει την ύπαρξή τους. Πόσο μας αφορά όλους το συγκεκριμένο ζήτημα και σε ποιο βαθμό; 

 

Η ειρήνη των τελευταίων δεκαετιών, η μαζική αποχαύνωση εξαιτίας του άκρατου καταναλωτισμού, η απαξίωση των ανθρωπιστικών σπουδών, η κυριαρχία του οικονομισμού και ο επιζήμιος ρόλος των ΜΜΕ (για να αναφερθώ μόνο σε ορισμένους λόγους), οδήγησαν σε μια συλλογική λήθη και φύτεψαν στο κεφάλι των ανθρώπων την παράλογη ιδέα πως η Ιστορία τελείωσε και πως από δω και πέρα θα υπάρχουν μόνον Αγορές οι οποίες ξέρουν το συμφέρον τους και άρα αποκλείεται να επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος, εγγυώμενες την αέναη πρόοδο. Αλλά η Ιστορία δεν τελείωσε, όπως τόσοι και τόσοι υποστήριζαν μέχρι πρόσφατα. Η Ιστορία ήταν πάντα εδώ.  Οι ντόπιοι και οι πρόσφυγες στο Πέρασμα βιώνουν κάτι που δυνητικά μπορούμε να ζήσουμε όλοι. Η εμπειρία τους είναι μια αθέλητη μετακίνηση από την επικράτεια του πολιτισμού στην επικράτεια της επιβίωσης. Τέτοιου είδους εμπειρίες δεν αφήνουν αλώβητη καμιά ζωή. 

Οφείλουμε να καταλάβουμε πως οι σημερινές προσφυγικές ροές και τα δράματα που συνεπάγονται δεν είναι κάτι πρωτόφαντο. Ο πόλεμος και οι φυσικές καταστροφές, ανέκαθεν ανάγκαζαν πληθυσμούς ολόκληρους να μετακινηθούν. Η Μεσόγειος για να μείνω στη γειτονιά μας δεν είναι τίποτα άλλο από ένα τεράστιο χωνευτήρι ανθρώπων και  πολιτισμών που δεν συναντήθηκαν πάντοτε με τη θέλησή τους. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Κουβαλάμε εδώ και αιώνες το ίδιο ιστορικό φορτίο με τους γείτονες μας και ως ένα κάποιο βαθμό μοιραζόμαστε την ίδια μοίρα.  Αυτό ωστόσο ελάχιστη παρηγοριά προσφέρει σε όποιον εκτίθεται σε κάτι τόσο δραματικό όπως η προσφυγιά. Η εγγύτητα είναι μια λέξη κλειδί στην ιστορία που εξιστορείται στο Πέρασμα. Ανέκαθεν πίστευα πως η εγγύτητα τα αλλάζει όλα. Αλλιώς αντιμετωπίζεις τα πράγματα όταν τα παρακολουθείς στην οθόνη της τηλεόρασής σου και αλλιώς αντιδράς όταν η πραγματικότητα σού χτυπά την πόρτα.

Ασφαλώς και η πρόκληση της ενσωμάτωσης δεν είναι εύκολη υπόθεση μα σε τι βοηθά να ανακυκλώνονται ιδεοληψίες που αποδεδειγμένα δεν έχουν κανένα ιστορικό προηγούμενο; Ο άνευ όρων και ορίων διεθνισμός από την μία που παραβλέπει τις πραγματικές συνθήκες καθώς και τη σημασία και την ανθεκτικότητα των τοπικών ιδιαιτεροτήτων και από την άλλη ο νέο-συντηρητισμός που αισθάνεται απειλημένος από κάθε είδους ετερότητα και βλέπει παντού θανάσιμους εχθρούς, προτείνοντας όλο και πιο ολοκληρωτικές μεθόδους, δεν πρόκειται να έχουν καλή κατάληξη. Πρέπει, έστω και καθυστερημένα, να στρέψουμε ειλικρινά την προσοχή μας στα πραγματικά αίτια που γεννούν φαινόμενα όπως οι προσφυγικές ροές, σκοπεύοντας στην εξάλειψή τους. Για τον δυτικό άνθρωπο αυτό ίσως σημαίνει πως πρέπει να εγκαταλείψει ή να περιορίσει άμεσα κάποια από τα προνόμια του. Αυτοκριτική και μάλιστα αυστηρή επιβάλλεται και για τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Οτιδήποτε άλλο είναι καθαρή υποκρισία.

 

Η αίσθηση που μου άφησε η ανάγνωση του βιβλίου σας είναι ότι δεν παίρνετε το μέρος κανενός, ότι δεν υπάρχουν καλοί ή κακοί. Είναι στάση ζωής αυτό ή τακτική του συγγραφέα να αφήνει τον αναγνώστη να βγάζει τα δικά του συμπεράσματα; 

 

 

Συχνά, η ένταση, το μέγεθος και η δραματικότητα όσων παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια θολώνουν την κρίση μας και καλούμαστε να απαντήσουμε λάθος ερωτήματα. Νομίζω πως προέχει να καταλάβουμε πως το δίκιο δεν γέρνει αποκλειστικά προς τη μία ή την άλλη πλευρά. Γι’ αυτό και τα πρόσωπα του βιβλίου με τις τόσο διαφορετικές θέσεις και αντιλήψεις τους δημιουργούν ένα σύμπαν γεμάτο αντιφάσεις. Αλλά αυτό είναι ο Κόσμος μας.  Γνώμη μου είναι πάντως πως όσο σημαντικό είναι το δικαίωμα όλων για ασφάλεια, ελευθερία και αξιοπρέπεια άλλο τόσο σημαντικό είναι για εκείνους που τα απολαμβάνουν ήδη να διατηρήσουν τον τρόπο ζωής τους. 

 

Πόσο η λογοτεχνία οφείλει να συμβαδίζει με την επικαιρότητα;

 

Το μόνο που οφείλει η λογοτεχνία είναι να είναι λογοτεχνία. Από εκεί και πέρα δεν υπάρχουν ούτε απαγορευμένα θέματα, ούτε απαγορευμένες συνθήκες.Εκατοντάδες κλασσικά πια έργα μιλούν αποκλειστικά για την εποχή τους. Δεν βλέπω γιατί στις μέρες κάτι τέτοιο μοιάζει με παράβαση. Αναγνωρίζω ωστόσο πως ο συγγραφέας που καταπιάνεται με το παρόν, ο συγγραφέας που αναμετριέται με την εποχή του, ίσως αναλαμβάνει ένα μεγαλύτερο ρίσκο από τα συνηθισμένα Υπάρχει κίνδυνος το θέμα του να επισκιάσει την όποια καλλιτεχνική αξία του έργου του. Έχω πάντως την πεποίθηση πως μια τέτοια λογοτεχνία όταν δεν μπαίνει στον πειρασμό να δώσει απαντήσεις ή να υποδείξει εύκολες λύσεις, μπορεί να πλουτίσει την εμπειρία μας, να φωτίσει πτυχές μιας άλλης εξίσου πιθανής πραγματικότητας και να θέσει ερωτήματα ικανά να κλονίσουν τις συλλογικές μας βεβαιότητες. 

Η ερώτηση σας ωστόσο μού δίνει την ευκαιρία να προσθέσω και κάτι ακόμη. Όλο και πιο συχνά οι συγγραφείς καλούνται να απαρνηθούν το ρόλο του διανοούμενου που ενδιαφέρεται για τον έλεγχο της εξουσίας και τα δημόσια τεκταινόμενα και να περιοριστούν είτε στο ρόλο του διασκεδαστή ή, στην καλύτερη περίπτωση, του εκφραστή της κυρίαρχης ιδεολογίας των ημερών μας, της ιδιώτευσης και των υποτιθέμενων προνομίων που αυτή εμπεριέχει. Ομολογώ πως δεν είμαι ένας τέτοιος συγγραφέας. Όχι γιατί η ιδιωτία και οι νευρώσεις που την ακολουθούν μού είναι αδιάφορες ή άγνωστες αλλά γιατί αποτελούν σύμπτωμα και δεν ανήκουν στις κινητήριες δυνάμεις που ορίζουν τον κόσμο, δηλαδή την κατεξοχήν πρώτη ύλη για τη λογοτεχνία. Χρειάζεται όμως προσοχή, η λογοτεχνία δεν έρχεται φορτωμένη δώρα και λύσεις, η λογοτεχνία δεν ρωτά μόνον για όσα διαθέτει ήδη απαντήσεις, η λογοτεχνία –πάντα κατά την προσωπική μου άποψη–, καλείται να υπενθυμίζει πόσο πολύπλοκη, αντιφατική και απρόοπτη είναι η ανθρώπινη φύσης.



 


  Κωνσταντίνος Τζαμιώτης,"Το Πέρασμα",εκδ.Μεταίχμιο.


Μια χειμωνιάτικη νύχτα, σ’ ένα μικρό νησί του νοτίου Αιγαίου με 120 μόνιμους κατοίκους, ναυαγεί ένα καράβι με περισσότερους από 300 πρόσφυγες. Ο κακός καιρός, η γραφειοκρατία, η αδιαφορία αλλά κι η πρακτική αδυναμία των Αρχών, πρώτα της πρωτεύουσας και κατόπιν του γειτονικού Μεγάλου νησιού, καθυστερούν τις διαδικασίες περίθαλψης, καταγραφής, ελέγχου και μεταφοράς των νεοφερμένων, αναγκάζοντας τις δύο κοινότητες να συνυπάρξουν για τέσσερις μέρες.
Οι αριθμητικοί συσχετισμοί σε συνδυασμό με τις πιεστικές συνθήκες θέτουν τους δικούς τους κανόνες, ανατρέπουν δεδομένα και ρόλους, δοκιμάζουν μέχρις εσχάτων τις δύο πλευρές, βάζοντας σε σοβαρό κίνδυνο τις μεταξύ τους σχέσεις.

Κριτικές:
Γράφει ο Χρίστος Παπαγεωργίου στο diastixo:
Με το Πέρασμα ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης αποδεικνύει γιατί είναι ένας απ’ τους καλύτερους συγγραφείς της γενιάς του: γιατί μπορεί σχεδόν αυτόματα να καταθέτει γεγονότα που ζούμε όλοι μας ακριβώς όπως στις σελίδες των βιβλίων του, σε χρόνο δηλαδή παροντικό. 

Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης γράφει το απόλυτο μυθιστόρημα για την προσφυγική κρίσηΑν ψάχνεις ένα διεισδυτικό σύγχρονο αφήγημα που βουτά στην καρδιά του προβλήματος, τότε το «Πέρασμα» είναι ένα βιβλίο για σένα.(Δ.Καραθάνος,athensvoice)

Η πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη "Το Πέρασμα" είναι η περίπτωση ενός συγγραφέα που εμπνέεται ακριβώς από το βάρος που οφείλει να έχει η Ιστορία, παρουσιάζοντας έντονους συμβολικούς δεσμούς με τον Λοιμό. Ο συγγραφέας τολμά να πάρει θέση, υφαίνοντας μέσα από τα παραδείγματα των πολλών χαρακτήρων του το χαλί της ανθρώπινης κατάστασης στη σκιά της Ιστορίας και καταγράφοντας τις αναλογίες ανάμεσα στο μικρό και στο καθημερινό, αλλά και στο πολιτικό και στο μεγάλο.(Τ.Μανδηλαρά,Lifo)

9 Οκτωβρίου 2016

Έλενα Μαρούτσου "Τα όρια των άλλων μπορούμε να τα καταστρατηγήσουμε με πολλούς τρόπους αλλά η λογοτεχνία δεν είναι ένας από αυτούς"

           Έλενα Μαρούτσου

"Τα όρια των άλλων μπορούμε να τα καταστρατηγήσουμε με πολλούς τρόπους αλλά η λογοτεχνία δεν είναι ένας από αυτούς"

Συνομιλήσαμε με την συγγραφέα Έλενα Μαρούτσου με αφορμή το βιβλίο της" Οι  χυδαίες ορχιδέες" (εκδ.Κίχλη)που παρουσιάζεται αύριο,Δευτέρα 10 Οκτωβρίου, στις 8.30 το βράδυ στη Χάρτα.

Το βιβλίο είναι μια κατ’ ουσίαν ερωτική συνομιλία, έστω και αποσπασματική, με συγγραφείς και γνωστά κείμενα που αποτελούν σταθερές της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Με αφορμή αυτά τα κείμενα πλέκονται ανεξάρτητα διηγήματα.
Το βιβλίο είναι κι ένα "σχόλιο" για το πώς συνδέεται η πραγματικότητα  με τη λογοτεχνία  και με την τέχνη γενικότερα αλλά και πώς αυτά διαπλέκονται.



Το βιβλίο σας, Οι χυδαίες ορχιδέες, είναι συλλογή διηγημάτων, στα οποία  εμφανίζονται κάποιοι κοινοί ήρωες,διατηρώντας ωστόσο το καθένα τη μοναδικότητά του. Θέλετε να μας εξηγήσετε;

Πράγματι, Οι χυδαίες ορχιδέες είναι μεν μια συλλογή από αυτόνομα διηγήματα, όμως μπορεί να διαβαστεί και ως «κατακερματισμένο» μυθιστόρημα. Στη μέση περίπου του βιβλίουκάποιοι ήρωες αρχίζουν να επανεμφανίζονται προσκομίζοντας μια καινούργια οπτική στην ιστορία τους. Η διαδικασία ίσως θυμίζει μια μισοσβησμένη τοιχογραφία που αποκαλύπτεται σταδιακά.

Οι ιστορίες σας πραγματεύονται τη σεξουαλικότητα χωρίς ν’ αγγίζουν τα όρια του χυδαίου. Πόσο δύσκολο είναι αυτό;

Πράγματι, η σεξουαλικότητα είναι επικίνδυνο έδαφος για τον συγγραφέα διότι μπορεί εύκολα να ολισθήσει είτε προς την αισθηματολογία είτε προς την «πορνογραφία»Η ύπαρξη ερωτικών σκηνών στη λογοτεχνία, ασχέτως πόσο ωμές ή ακραίες μπορεί να είναι (στο συγκεκριμένο βιβλίο πράγματι διερευνώνται οι σκοτεινές περιοχές της σεξουαλικότητας) δεν μπορούν να νοηθούν ως πορνογραφικές αν υπηρετούν την πλοκή και δεν αποβλέπουν στην πρόκληση ή τη διέγερση του αναγνώστη.

Σαρκικός πόθος κι αυτογνωσία: Πόσο αλληλένδετα είναι; 

Δεν συνδέονται κατ’ ανάγκην. Μπορεί να υπάρξει το ένα χωρίς το άλλο. Όμως στο βιβλίο το ξεδίπλωμα του σεξουαλικού πόθου οδηγεί στην ανάδειξη κάποιων πτυχών της προσωπικότητας του ήρωα, φέρνει στην επιφάνεια υποσυνείδητους φόβους ή επιθυμίες καθώς κι απωθημένα γεγονότα του παρελθόντος. Ακόμα κι αν ο ήρωας δεν οδηγείται σε αυτογνωσία, μπορεί να οδηγηθεί ο αναγνώστης.

Έντονο στοιχείο στη γραφή σας είναι το χιούμορ κι η σαρκαστική διάθεση πάλι όμως εντός ορίων. Μιλήστε μας γι αυτό. Είναι απαραίτητο στοιχείο στη ζωή μας;
Είναι απαραίτητο στοιχείο στη δική μου ζωή. Το χιούμορ, άλλωστε, σύμφωνα με μια ερμηνεία, δεν είναι παρά η απόσταση που παίρνει το πνεύμα για να μην το καταπιεί το πάθος… 

 Καταθέτοντας στους αναγνώστες ένα βιβλίο, θέλουμε να τους «πούμε κάτι». Οι Χυδαίες Ορχιδέες με ποια πρόθεση γράφτηκαν;
Η αλήθεια είναι πως στη δική μου περίπτωση δεν υπάρχει  κάποια «πρόθεση» πίσω απ’ το γράψιμο, κάτι που να «θέλω να πω» και στη συνέχεια το «κωδικοποιώ» σε πεζογραφία. Οι ίδιες οι ιστορίες «θέλουν να μιλήσουν», αν μπορώ να το θέσω έτσι, και μιλούν με τη γλώσσα που ξέρουν: τη λογοτεχνική. Μιλώντας λοιπόν  θέτουν διάφορα ερωτήματα: Οι αμαρτίες των γονέων βαραίνουν τα τέκνα και πώς αυτά λυγίζουν ή ελευθερώνονται από αυτό το βάρος; Πώς επηρεάζει η τέχνη τον τρόπο που βιώνουμε την πραγματικότητα και συγκροτούμε αντίληψη της ταυτότητάς μας; Η σεξουαλικότητα μπορεί εκτός από πηγή δημιουργίας να γίνει και πηγάδι καταστροφής;

Ποιοι λογοτέχνες έδωσαν ώθηση στην πένα σας;

Ο Χαρούκι Μουρακάμι, ο Φίλιπ Ροθ, Η ΓιόκοΟγκάουα, ο Φελισμπέρτο Ερνάντεςο Χούλιο Κορτάσαρ, ο Ερνέστο Σαμπάτο και πολλοί άλλοι! Τώρα τελευταία είμαι δέσμια των διηγημάτων της Άλις Μονρό.

Γιατί ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ αποτέλεσε τον πυρήνα του βιβλίου σας, τις ρίζες του κήπου σας, όπως η ίδια γράφετε;

Ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ αποτελεί ένα έργο ορόσημο στην παγκόσμια λογοτεχνία όχι μόνο για τον τολμηρό, για την εποχή, τρόπο με τον οποίο μίλησε για τη σεξουαλικότητα (το βιβλίο ήταν για δεκαετίες απαγορευμένο) αλλά κι επειδή συνέδεσε την σεξουαλικότητα με την γυναικεία αυτογνωσία και δύναμη. Τα όρια αυτής της δύναμης διερευνούν πολλές κι από τις ηρωίδες του βιβλίου μου, άλλοτε πραγματώνοντάς την μέσω της τέχνης, του έρωτα ή της μητρότητας κι άλλοτε υποκύπτοντας στις ανοιχτές πληγές της ιστορίας τους.

Προσωπικά, διαβάζοντας τα διηγήματα αυθόρμητα σκέφτηκα ότι οι ήρωές σας δοκίμαζαν τα όριά τους αλλά και τα όρια του αναγνώστη. Πότε πιστεύετε ότι καταστρατηγούμε τα όρια των άλλων;
Τα όρια των άλλων μπορούμε να τα καταστρατηγήσουμε με πολλούς τρόπους αλλά η λογοτεχνία, πιστεύω, δεν είναι ένας από αυτούς. Ως αναγνώστης διατηρεί κανείς πάντα την ελευθερία να αφήσει από τα χέρια του ένα βιβλίο όταν νιώσει πως αυτό παραβιάζει τα όρια της αντοχής του.

Είναι δυνατόν να είναι «χυδαίες» εν τέλει οι «ορχιδέες»;
Οι ορχιδέες, που συμβολίζουν τη σεξουαλικότητα, μπορούν να είναι χυδαίες μόνο σε μια περίπτωση. Για να την ανακαλύψετε όμως θα χρειαστεί να τις διαβάσετε μέχρι τέλους. Θα αντέξετε; 

Βιογραφικό

Η Έλενα Μαρούτσουγεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη  Λογοτεχνίακαι τις Εικαστικές Τέχνες στο Reading University της Αγγλίας. Οι Χυδαίες ορχιδέεςείναι το πέμπτο βιβλίο της. Έχουν προηγηθεί τα εξής: Του ύψους και του βάθους (Αλεξάνδρεια, 1998), Οι προδοσίες των ονομάτων (Αλεξάνδρεια, 2004), Μεταξύ συρμού και αποβάθρας(Καστανιώτης, 2008· Βραβείο μυθιστορήματος The Athens Prize for Literature του περιοδικού (δέ)κατα 2009) και ΤΟ ΝǾΗΜΑ(Κέδρος, 2010).