23 Απριλίου 2017

Παναγιώτης Βλάχος "Η μεταπολίτευση,πέρα από τα καλά της,καλλιέργησε και τη νοοτροπία του "μάγκα".Και στην πολιτική και στους πολίτες."

          Παναγιώτης Βλάχος 


"Η μεταπολίτευση,πέρα από τα καλά της,καλλιέργησε και τη νοοτροπία του "μάγκα".Και στην πολιτική και στους πολίτες."



Το βιβλίο του  "Το μπλουζ της ανεργίας" (εκδ.Κέδρος)είναι η αφορμή της συζήτησής μας με τον συγγραφέα και οικονομολόγο Παναγιώτη Βλάχο.



1) "Το μπλουζ της ανεργίας", το βιβλίο σας, με άξονα την καρδιά της κρίσης στην Ελλάδα- από το 2010 μέχρι το 2015.Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια;

 

Πράγματι ο βασικός κορμός του βιβλίου φαίνεται να κινείται σε αυτή την περίοδο. Ωστόσο ο αφηγηματικός χρόνος δεν είναι γραμμικός. Κινείται προς τα πίσω, κάνει κύκλους, επανέρχεται. Ούτε το βιβλίο αποτελεί κατ’ ανάγκη μία συνολική αφήγηση για την κρίση. Αυτό θα ήταν από πλευράς μου μια φιλοδοξία που θα με υπερέβαινε. Έχει στον πυρήνα του τη ζωή ενός ζευγαριού σε αυτή την περίοδο της κρίσης, αλλά είναι και πολυπρόσωπο και πολυθεματικό. Είναι ένα βιβλίο για την μεσαία τάξη, όπου λίγο πολύ ανήκουμε όλοι. Είναι ένα βιβλίο για την Τέχνη και τον πολιτισμό, για το κράτος και τη σχέση του με τους πολίτες, για τον έρωτα.

 

2) Οι ήρωές σας, ζουν στα Εξάρχεια, ωστόσο θα μπορούσαν να ζουν σε οποιοδήποτε μέρος της χώρας μας;

 

Φυσικά. Και όχι μόνο σε αυτή τη χώρα. Αλλά οπουδήποτε στον κόσμο. Ξέρετε, αυτή η αντίληψη πως κάπου άλλου τα πράγματα είναι καλύτερα ας μείνει στο επίπεδο της φαντασίωσης. Μπορεί να είναι καλύτερα ή χειρότερα ανάλογα με κριτήρια και επιθυμίες. Υπάρχουν χώρες που φαντάζουν πιο υγιείς οικονομικά, για παράδειγμα, αλλά συμβαίνει πολλές φορές να εξάγουν την κρίση τους αλλού. Όταν εκδηλώνεται ωστόσο η κρίση δημιουργεί πάντοτε και παντού ανισορροπίες. Τώρα ως προς τα Εξάρχεια και το κέντρο της Αθήνας, αφενός αποτελούν το βιωματικό μου χώρο, αφετέρου πάντοτε σε μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Αθήνα οι εκφάνσεις της κρίσης εμφανίζονται πιο οξυμένες και οι αντιδράσεις πιο έντονες.  

 

3) Η ανεργία πλήττει τους νέους ανθρώπους. Ωστόσο τα προηγούμενα χρόνια είδαμε και μεγάλο ποσοστό ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας  να χάνουν τη δουλειά τους, λόγω της κρίσης, και να οδηγούνται στην απελπισία. Πώς μπορεί να αποτραπεί η κατάθλιψη και η δυστυχία κάτω από ανάλογες συνθήκες;

 

Έχετε απόλυτα δίκιο. Θα πρόσθετα βέβαια και μια τρίτη κατηγορία, τις γυναίκες. Προσωπικά δεν μπορώ να εκτιμήσω τι είναι πιο τραγικό. Γι’ αυτό προτιμώ να σκέφτομαι και να επεξεργάζομαι την ανεργία ως καθολικό φαινόμενο. Κάθε κοινωνικό σύστημα που οδηγεί τους πολίτες του σε τέτοια έκταση ανεργίας πρέπει να θεωρείται αποτυχημένο. Η ανεργία όντως δημιουργεί δυσεπίλυτα προβλήματα στην καθημερινότητά μας και πολλά ερωτήματα. «Γιατί εγώ; Γιατί να συμβεί σε εμένα;» και πάει λέγοντας. Λειτουργεί όπως η απώλεια ή κάτι άλλο, εντελώς ανοίκειο. Τρομάζει, σε αφήνει μετέωρο. Ξέρετε, δεν υπάρχουν πολλοί τρόποι για να την αντιμετωπίσει κανείς. Το ουσιώδες είναι να μην παραιτηθεί. Όσο και να τον δυσκολεύει η ανέχεια. Το ουσιώδες επίσης είναι να μην αποτραβηχτεί. Η μήτρα των ανθρώπων είναι η κοινωνία, ακόμα και στις περιπτώσεις που αισθάνονται δικαίως ή αδίκως μοναχικοί λύκοι. Οι άνθρωποι είναι πολύ περισσότερα πράγματα από την εργασία τους.  

 

4) Ποια αξία θεωρείτε ότι δοκιμάστηκε περισσότερο στα χρόνια της κρίσης;

 

Αν θεωρήσουμε ως θεμελιώδη αξία την ίδια την ύπαρξη της Δημοκρατίας, θα έλεγα πρωτίστως αυτό. Οι τρόποι επιβολής των μνημονίων, η διαστρέβλωση της επιθυμίας της λαϊκής θέλησης, η κατευθυνόμενη ενημέρωση, έχουν δημιουργήσει στρεβλώσεις στην Δημοκρατία. Και αυτό με την σειρά του οδήγησε σε θεσμική απαξίωση. Και όχι μόνο στην πολιτική απαξίωση όλων όσων εκπροσωπούν τους πολίτες. Από την άλλη πλευρά, το να είναι κανείς πολίτης απαιτεί προσωπική δέσμευση. Δεν είναι λογικό να αθωώνουμε πάντα τον λαό.  

 

5) Το βιβλίο έχει μουσική  υπόκρουση, οι τίτλοι των τραγουδιών, μάλιστα, αναγράφονται  στο τέλος. Πόσο παρηγορητική  είναι η μουσική σε δύσκολες στιγμές;

 

Είναι στη φύση της μουσικής να έχει πολλαπλές λειτουργίες. Είναι αν θέλετε ένα από τα δώρα της Φύσης ή του Θεού σε όλα τα πλάσματα αυτού του κόσμου και όχι μόνο στον άνθρωπο. Μέσα σε αυτές σίγουρα είναι και η παρηγορία. Βέβαια στο βιβλίο η μουσική και τα τραγούδια επιτελούν και μία άλλη ακόμα λειτουργία. Στο βιβλίο οι ήρωες είναι και τα τραγούδια τους. Ακόμα και όταν εμφανίζονται οι αντιθέσεις τους πάντα υπάρχει ένα τραγούδι που κάνει ρωγμές στις απόλυτες απόψεις τους. Έστω και για λίγο ορίζει πως υπάρχει και ένας κοινός τόπος για να συναντηθούν.

 

6) Χρήση των social media και κρίση. Υπάρχει, νομίζετε, κάποια συνάφεια;

 

Τα social media μπορεί να είναι τόσο ευεργετικά όσο και καταστροφικά. Δεν θα πω πως έχει να κάνει τόσο με τον τρόπο της χρήσης τους, όσο με την ίδια την συγκρότηση εκείνου που τα χρησιμοποιεί. Δεν πιστεύω πως σχετίζονται τα social media με τη δημιουργία της κρίσης. Το πρόβλημα με τα social media είναι η υπερπληροφόρηση, οι ψευδείς ειδήσεις και η ανωνυμία, θα έλεγα. Η υπερπληροφόρηση τις περισσότερες φορές δεν αφήνει το περιθώριο να αξιολογήσουμε ποιο θέμα είναι μείζον και ποιο έλασσον. Οι ψευδείς ειδήσεις και η ανωνυμία από την άλλη πάντοτε προκαλούν έναν γκεμπελισμό, με την έννοια του υφέρποντα φασισμού που δηλητηριάζει διαρκώς τον κοινωνικό δεσμό. Υπό αυτή την έννοια επιτείνουν την κρίση.

 

7) Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου σας, είχα ένα αίσθημα αισιοδοξίας. Είναι αυτός ο σκοπός της συγγραφής του;

 

Χαίρομαι πολύ γι’ αυτό που λέτε. Δεν ήταν στις προθέσεις μου ούτε η αισιοδοξία, ούτε κάτι απαισιόδοξο. Τα βιβλία κυρίως είναι οι ήρωές τους. Όχι οι συγγραφείς. Όσο περισσότερο βλέπετε τον συγγραφέα σε ένα βιβλίο, μάλλον θα πρέπει να αναρωτιέστε για το πώς ο ίδιος διαχειρίζεται τον ναρκισσισμό του. Τα πάθη αφορούν τους ήρωες και όχι τον συγγραφέα. Ο συγγραφέας κάλλιστα θα μπορούσε να διατηρεί προσωπικό ημερολόγιο. Εφόσον λοιπόν για κάποιους από τους ήρωες του βιβλίου, όσο και για κάποιους αναγνώστες, μέσα από τα πάθη ξαναγεννιέται φως, πιστεύω πως τίποτα δεν έχει χαθεί. Πως μπορούμε να ξανασκεφτούμε τον κόσμο ακόμα με αισιοδοξία παρά το ό,τι δυσοίωνο προβλέπουμε.    

 

8) Από την ιδιότητά σας του οικονομολόγου, κρίνετε ότι υπάρχουν τρόποι για να  ανακάμψουμε;

 

Δεν θα ήθελα να πω κάτι από την πλευρά του οικονομολόγου. Όχι γιατί δεν έχω άποψη. Έχω. Σε μένα βέβαια κυριαρχεί η διάθεση του ανθρώπου, ενός επιστήμονα αν θέλετε, που ασχολείται με την «Πολιτική Οικονομία», και όχι μόνο με μια στενή αντίληψη μαθηματικών και στατιστικών μοντέλων. Αυτό βέβαια είναι μια άλλη και μεγάλη κουβέντα. Θα ήθελα όμως να σας πω δυο φράσεις μόνο, από την πλευρά πιστεύω ενός σκεπτόμενου ανθρώπου. Όταν η απάντηση στο πρόβλημα είναι πάντοτε «δεν υπάρχει άλλος τρόπος», τότε άνθρωποι και οι κοινωνίες δεν οδηγούνται στο να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους, να βρουν την ιδιαιτερότητά τους μέσα σε αυτό τον πολυσήμαντο Κόσμο. Οι άνθρωποι στην καλύτερη περίπτωση καταλήγουν να γίνουν φαντάσματα του εαυτού τους και οι κοινωνίες κολαστήρια χρηματοοικονομικού πλούτου και όχι μόνο. Στην ποικιλία βρίσκεται η ομορφιά και η ανάπτυξη, και όχι στην μονοκαλλιέργεια. Στα εκατό στρέμματα γεμάτα μαργαρίτες, σε γεμίζει χαρά η μικρή παρέα από παπαρούνες που θα συναντήσεις. Αφήστε που έτσι έχει απολέσει την ομορφιά της και η κακομοίρα η μαργαρίτα. Αυτό που σας λέω δεν είναι συγγραφικός λυρισμός, είναι η δυναμική της ίδιας της οικονομίας της φύσης. Το πρώτο πρόβλημά μας, πιστεύω, και δεν αφορά αυτό μόνο την Ελλάδα, προέρχεται από αυτό που κάθε φορά θα ορίσουμε ως κεντρικό σημείο που κινεί την κοινωνία, την οικονομία. Εκείνο δηλαδή που κάθε φορά κατασκευάζει έναν κοινωνικό δεσμό για να πορευτούμε. Όποιος για παράδειγμα πιστεύει πως σε ένα οικονομικό σύστημα που έχει κατασκευαστεί για να παράγει ανθρώπους και θεσμούς που στοχεύουν στη διαρκή παραγωγή κέρδους, αδιαφορώντας για τα πάντα, και πως μέσα από αυτήν τη διαδικασία το κύριο μέλημά του θα είναι η κοινωνική συνοχή και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, μάλλον κάτι δεν σκέφτεται σωστά. Για να υπάρξει αέναη κερδοφορία απαιτεί καταστροφή. Μεταφορικά θα έλεγα πως αυτό μοιάζει με τα αυτοάνοσα νοσήματα. Όταν ο ίδιος ο οργανισμός κατά κάποιο τρόπο στρέφεται εναντίον του εαυτού του. Το βλέπουμε άλλωστε με αυτό που μας συμβαίνει εδώ. Το δεύτερο πρόβλημα είναι πως πρέπει σε κάτι να δεσμευτούμε. Κυρίως να πούμε, να εκφράσουμε, να διεκδικήσουμε αυτό που θέλουμε και όχι μόνο να αντιδράσουμε σε αυτό που δεν θέλουμε. Χωρίς δικιά μας επιλογή και χωρίς δέσμευση δεν γίνεται τίποτα. Αλλιώς θα καταλήξουμε να μοιάζουμε με αυτό το πανέμορφο ζώο, την στρουθοκάμηλο, που ενώ η φύση της έδωσε φτερά, της στέρησε την τρόπιδα από το στέρνο και δεν μπορεί να πετάξει. Και όταν φοβάται κρύβει το κεφάλι και αφήνει εκτεθειμένο το υπόλοιπο σώμα. Βέβαια, έχει το πλεονέκτημα της ταχύτητας.            

 

 

9) Τελικά για την κρίση και την ανεργία  ευθύνεται η νοοτροπία μας, οι διεθνείς συγκυρίες ή οι λάθος πολιτικοί χειρισμοί;

 

Ποτέ ένα πράγμα δεν πάει μόνο του. Μην ξεχνάτε πως ζήσαμε μια μεγάλη περίοδο καταναλωτικού πολιτισμού. Όχι μόνο στην Ελλάδα. Που η ηθική του προσταγή ήταν «Απόλαυσε. Είσαι υποχρεωμένος να απολαύσεις». Και πριν από αυτό οι γονείς μας ήρθαν στα αστικά κέντρα και απέκτησαν κάποιες αστικές συνήθειες έχοντας ακόμα στο μυαλό και στην ψυχή τον αγροτικό κόσμο τους. Και μην ξεχνάτε πάλι πως βγήκαμε από τον πόλεμο με την μισή Ελλάδα στις εξορίες, με δικτατορίες και με μια μεταπολίτευση που πέρα από τα καλά της καλλιέργησε παράλληλα και την νοοτροπία του «μάγκα». Και στην πολιτική και στους πολίτες. Επίσης πάλι, μετά από την δολοφονία του Αλιέντε στη Χιλή, την ήττα των ανθρακωρύχων στην Αγγλία επί Θάτσερ, την απελευθέρωση του ελέγχου του τραπεζικού συστήματος, υπήρξαν πολλοί που θεώρησαν και επέβαλαν η οικονομική ευημερία και ανάπτυξη να είναι προς μία μόνο κατεύθυνση. Όλα αυτά δεν νομίζετε πως φτιάχνουν ένα εκρηκτικό μείγμα;

Σας ευχαριστώ πολύ




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου