Ισίδωρος Ζουργός

 

 

 

 

 

" Ο κόσμος δε χωρίζεται κάθετα και απόλυτα σε απλοϊκούς και απαιτητικούς καταναλωτές, σε εύκολους και δύσκολους, η αλήθεια είναι πολύ πιο σύνθετη."

 

 Με αφορμή το πρόσφατο μυθιστόρημα "Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο",(εκδ.Πατάκη),ο Ισίδωρος Ζουργός μιλά στις Διαδρομές για τα κίνητρα της συγγραφής του βιβλίου του,την έρευνα που χρειάστηκε να κάνει και τις ισορροπίες που έπρεπε να κρατήσει ώστε να αποδώσει τις αλήθειες των άλλων λαών,ενώ μιλά για τη δική του αίσθηση περί ευπώλητων βιβλίων,διαδικτύου και κοινωνικής δικτύωσης καθώς και για το πόσο τον έχουν καθορίσει οι ιδιότητες του συγγραφέα αλλά και του εκπαιδευτικού.

Σας καλωσορίζω στις Διαδρομές της εφημερίδας «Θ» ,κ. Ζουργέ.

Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και τη φιλοξενία.

"Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο" ο τίτλος του μυθιστορήματός σας, η ιστορία ενός προικισμένου παιδιού και κατόπιν διακεκριμένου γιατρού κατά το 17ο αιώνα. Ποιο ήταν το κίνητρό σας για την επιλογή του θέματος και γιατί αναφερθήκατε στη συγκεκριμένη εποχή ;

 Στη συγγραφή ενός βιβλίου πολύ συχνά τα κίνητρα είναι περισσότερα από ένα, μάλιστα κάποια από αυτά επιμένουν να παραμένουν αθέατα ακόμη και στον ίδιο τον δημιουργό του.

Στην περίπτωση του Αλμοσίνο θα έβαζα ως πρώτο την επιθυμία να γράψω μια ιστορία η οποία θα πραγματεύεται τη διαρκή, όπως νομίζω, εσωτερική διαπάλη του ανθρώπου ανάμεσα στον ορθό λόγο και στο θαύμα. Ο 17ος αιώνας μου φάνηκε κατάλληλη εποχή μιας και ο ορθολογισμός είχε πια βγει από τα γεννοφάσκια του και ταυτόχρονα η μεταφυσική - υπερβατική θέαση του κόσμου ήταν ακόμη ενεργή. Ο ήρωάς μου βιώνει με τρόπο σχεδόν τραγικό αυτόν τον διχασμό, το ποιος είναι τελικά ο ενδεδειγμένος δρόμος.

Επιπρόσθετα κίνητρα ήταν η συγγραφική μου εμμονή να φωτίζω σκηνές από τη μακρότατη ιστορία της Θεσσαλονίκης, η επιθυμία μου να εμπλακώ με την ιστορία της ιατρικής που την έβρισκα πάντα ιδιαίτερα γοητευτική και τέλος η φιλοδοξία να σκιαγραφήσω το προφίλ του πρώτου Ευρωπαίου ανθρώπου. Ο Ματίας Αλμοσίνο, ο πολύγλωσσος, ο διαθρησκειακός, ο αναζητητής, ο λόγιος, ο επιστήμονας, μορφοποιεί λογοτεχνικά αυτή την πρόθεση.

Ο ήρωάς σας είναι ένα φανταστικό πρόσωπο, περιστοιχίζεται ωστόσο με εξέχουσες μορφές της ιστορίας και των επιστημών(όπως ο Τζον Λοκ, ο Χάλευ κ.ά),κάτι που προϋποθέτει έρευνα ,γνώσεις και κατά συνέπεια χρόνο.

 Ένα τέτοιου είδους μυθιστόρημα νομίζω πως θα ήταν αδιανόητο να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί χωρίς έρευνα και συστηματική μελέτη πάνω στα ζητήματα που θίγει όπως και στους τόπους και στις εποχές στις οποίες αναφέρεται, όσο για τον χρόνο που όλα αυτά απαιτούν, η μάχη του συγγραφέα είναι συνεχής.

Εισέπραξα ότι με μεγάλη ευστοχία περνάτε το μήνυμα για τη διαφορετική οπτική που έχει κάθε λαός για την ιστορία του και για τις πολιτικές που ακολουθεί. Αυτό που διδασκόμασταν για την Οθωμανική αυτοκρατορία π.χ, μετά την ανάγνωση του βιβλίου μπορεί να δει κάποιος και από την άλλη πλευρά. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για έναν συγγραφέα να κρατά ισορροπίες όταν αγγίζει τέτοια θέματα;

 Προφανώς και δεν είναι κάτι απλό, νομίζω ότι προϋποθέτει σπουδή αλλά και πραγματική επιθυμία να συναντήσεις την αλήθεια των άλλων κρατώντας ταυτόχρονα αγαπητική σχέση με τα του οίκου σου, της πατρίδας, της γλώσσας σου.

Παρόλο που ο μικρός Ματίας Αλμοσίνο( και στη συνέχεια Ματθαίος Μελισσηνός),χάνει συνεχώς αγαπημένα του πρόσωπα, είναι πάντα σχεδόν περιστοιχισμένος από ανθρώπους που τον αγαπούν και τον φροντίζουν. Με δεδομένο ότι η εποχή εκείνη ήταν σκληρή και δύσκολη για τα παιδιά, το χρησιμοποιείτε ως μέσο για την εξέλιξη της αφήγησης ή αποτελεί αισιόδοξη στάση ζωής για εσάς;

 Δε θα μπορούσε κάποιος να διαφωνήσει ότι ο μικρός Ματίας Αλμοσίνο μέσα από τη δυστυχία της ορφάνιας του τελικά στάθηκε τυχερός, πολύ τυχερός μάλιστα, αν αναλογιστούμε τις συνθήκες της εποχής. Το θέλησα έτσι γιατί εξ αρχής εξυπηρετεί την αφηγηματική διαδρομή, από εκεί και ύστερα θα συμφωνούσα ότι εν μέρει αποτελεί και μια αισιόδοξη στάση ζωής. Ναι, γιατί όχι; Ας μη θεωρούμε πως η λογοτεχνία οφείλει να ακολουθεί μόνιμα καταθλιπτικές τροχιές.

Γιατί ένας άνδρας με την παιδεία του Ματθαίου Μελισσηνού παντρεύτηκε γυναίκα από σκλαβοπάζαρο;

 Μα ο πραγματικός έρωτας δεν είναι η ολοσχερής άρση των προκαταλήψεων; Αν συμφωνήσουμε σε αυτό, όλα φαίνονται απλούστερα.

Το βιβλίο σας έχει ήδη φτάσει την πέμπτη έκδοση μέσα σε λίγους μήνες, παρόλο που δεν πραγματεύεται τη συνήθη εύπεπτη θεματολογία των ευπώλητων βιβλίων και παρόλο που δεν απευθύνεται αμιγώς στο γυναικείο κοινό.

 Αυτό νομίζω ότι συνηγορεί στο να μας κάνει όλους περισσότερο προσεκτικούς όταν μιλούμε συλλήβδην για πνευματικό

μαρασμό του κοινού, κατακόρυφη πτώση της ποιότητας και τα συναφή. Ένας μεγάλος αριθμός συμπολιτών μας και αξιόλογα βιβλία διαβάζει και υπέροχες ταινίες παρακολουθεί και τρέχει σε ένα σωρό πρωτοποριακά θέατρα. Εκείνο που πρέπει να προσέξουμε είναι να παραμένουν ανοιχτές οι δίοδοι επικοινωνίας ανάμεσα στους δημιουργούς και στο κοινό. Και κάτι τελευταίο, μη νομίζουμε πως ένας καταναλωτής εύπεπτων πολιτιστικών προϊόντων δε σημαίνει ότι δε γεύεται και κάτι άλλο λεπτότερης υφής. Ο κόσμος δε χωρίζεται κάθετα και απόλυτα σε απλοϊκούς και απαιτητικούς καταναλωτές, σε εύκολους και δύσκολους, η αλήθεια είναι πολύ πιο σύνθετη.

Σε μια αντιηρωική εποχή

προσπαθώ να μυήσω στον θυσιαστικό έρωτα

Ποια η σχέση σας με την κοινωνική δικτύωση και ποια η άποψή σας για το διαδίκτυο γενικότερα αλλά και σε σχέση με την προώθηση των βιβλίων;

 Δε συμμετέχω σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης κι αυτό είναι ίσως μια προσωρινή επιλογή. Για το διαδίκτυο γενικότερα στέκομαι στο γεγονός ότι φέρνει τους αναγνώστες πιο κοντά, τους βοηθά να αλλάζουν γνώμες και κρίσεις και συχνά αποκαθηλώνει τους «έμπειρους» κριτικούς και γεννάει γνώμες και προσεγγίσεις με μιαν άλλη οπτική και δυναμική.

Εκπαιδευτικός και συγγραφέας :πώς συνδυάζετε τις δύο αυτές ιδιότητες; Ποια σας έχει κερδίσει περισσότερο;

 Σχολική τάξη και συγγραφή έχουν μάθει να συγκατοικούν στη ζωή μου εδώ και 27 χρόνια με αμοιβαίες υποχωρήσεις και κατανόηση. Θα ήμουν αχάριστος αν διάλεγα μια από αυτές και την έβαζα στην πρωτοκαθεδρία, όταν μάλιστα και οι δυο τους με έχουν ως έναν βαθμό καθορίσει.

Κλείνοντας και με αφορμή ένα από τα πιο συγκινητικά κομμάτια του βιβλίου, θα σταθώ στην απόφαση του καταξιωμένου πλέον γιατρού Μελισσηνού να ακολουθήσει την επιθυμία της γυναίκας που αγαπά σε ένα μακρινό ταξίδι,(σε μια εποχή που τα ταξίδια δεν ήταν αναψυχής)αφήνοντας δουλειά και παιδί πίσω. Δίνετε κάποιο μήνυμα στους αναγνώστες σας με την εξέλιξη αυτή;

 Τα μηνύματα, προσωπικά δε θα επέλεγα αυτήν τη λέξη, εκτιμώ πως είναι διάσπαρτα σε όλο το βιβλίο. Το πιο ενδιαφέρον στοίχημα στην ανάγνωση είναι η ιδιοπρόσωπη αποκρυπτογράφηση του αναγνώστη στα σημαινόμενα ενός μυθιστορήματος. Με άλλα λόγια ο καθένας φωτίζει με ιδιαίτερο τρόπο αυτά που θεωρεί πως πρέπει να αναδειχτούν. Στη συγκεκριμένη επισήμανση που κάνετε, αν μπορούσα να μπω για λίγο στον ρόλο του αναγνώστη του βιβλίου μου, θα συμφωνούσα μαζί σας πως εδώ το κείμενο κλείνει το μάτι στον αναγνώστη και μάλλον θέλει να του πει: Σε μια αντιηρωική εποχή προσπαθώ να σε μυήσω στον θυσιαστικό έρωτα, δηλαδή στον έρωτα.

Σας ευχαριστώ θερμά.

 Και εγώ σας ευχαριστώ θερμά, χάρηκα που τα είπαμε, να είστε καλά!

 

 

 

 

 

Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμοσίνο, Ισίδωρος Ζουργός,εκδ.Πατάκης.

Η « εσωτερική διαπάλη του ανθρώπου ανάμεσα στον ορθό λόγο και στο θαύμα»

Ένα εξαιρετικό αναγνωστικό ταξίδι

Με φόντο την ιστορία ενός προικισμένου παιδιού και κατόπιν εξαίρετου γιατρού,του Ματίας Αλμοσίνο,ο Ισίδωρος Ζουργός κάνει μια περιήγηση στην Ευρώπη του 17ου αιώνα,αναδεικνύοντας την « εσωτερική διαπάλη του ανθρώπου ανάμεσα στον ορθό λόγο και στο θαύμα».,σε μια εποχή ο ορθολογισμός είχε πια βγει από τα γεννοφάσκια του και ταυτόχρονα η μεταφυσική - υπερβατική θέαση του κόσμου ήταν ακόμη ενεργή.

Περιστοιχιζόμενος από εξέχουσες μορφές της ιστορίας και των επιστημών και με φιλοδοξία να σκιαγραφήσει το προφίλ του πρώτου Ευρωπαίου ανθρώπου μέσω του πολύγλωσσου, διαθρησκειακού, αναζητητή, λόγιου, και επιστήμονα, ο Ματίας Αλμοσίνο μορφοποιεί λογοτεχνικά την πρόθεση του συγγραφέα,σεβόμενος παράλληλα την ιστορική μνήμη κάθε λαού, με ιδιαίτερη αναφορά στη γενέτειρα και αγαπημένη πόλη του συγγραφέα,τη Θεσσαλονίκη.

Με παιδεία πέρα και πάνω από προκαταλήψεις της εποχής ο ήρωας, παρόλο που χάνει συνεχώς αγαπημένα του πρόσωπα, είναι πάντα σχεδόν περιστοιχισμένος από ανθρώπους που τον αγαπούν και τον φροντίζουν,αγάπη που ανταποδίδει στη γυναίκα που ερωτεύεται και παντρεύεται, κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη και μάλλον θέλει να του πει: «Σε μια αντιηρωική εποχή προσπαθώ να σε μυήσω στον θυσιαστικό έρωτα, δηλαδή στον έρωτα.»

Οι σχεδόν 800 σελίδες του βιβλίου αποτελούν ένα εξαιρετικό αναγνωστικό ταξίδι στην Αγγλία του Νεύτωνα και της Βασιλικής Εταιρείας, το ανεξίθρησκο Άµστερνταµ των εµπόρων, την παγωµένη Πετρούπολη του τσάρου µεταρρυθµιστή, τη Βενετία της µάσκας,την οθωµανική απεραντοσύνη, τη Θεσσαλονίκη, την Κωνσταντινούπολη και τον Χάνδακα,τα όρια της Ευρώπης,που όχι μόνο δεν κουράζει αλλά σε απορροφά.

Δεν είναι τυχαίο που σε ελάχιστους μήνες έφτασε στην 23η χιλιάδα και συνεχίζει,δείχνοντας πως το αναγνωστικό κοινό στηρίζει τα καλά βιβλία ακόμη και μεσούσης της κρίσης.

Χαριτίνη Μαλισσόβα

 

 

Βιογραφικό

Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964. Σπούδασε Παιδαγωγικά και υπηρετεί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως δάσκαλος. Έχει δυο παιδιά και σήμερα εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Έχει συνεργαστεί στο παρελθόν με διάφορα περιοδικά δημοσιεύοντας ποίηση και πεζογραφία, καθώς και βιβλιογραφικά κριτικά σημειώματα. Έχει επίσης ασχοληθεί με θέματα διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο και ιστορίας της εκπαίδευσης. Το 1996 συμμετείχε στη συλλογική έκδοση κειμένων για την εκπαίδευση, με τον τίτλο "Αναπνέοντας κιμωλία -γραφές εκπαιδευτικών", από τις εκδόσεις Σαββάλα. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα: "Φράουστ" (Λιβάνης, 1995/Πατάκης, 2010), "Αποσπάσματα από το βιβλίο του ωκεανού" (Πατάκης, 2000/2007), "Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού" (Πατάκης, 2002/2010), "Στη σκιά της πεταλούδας" (Πατάκης, 2005), "Η αηδονόπιτα" (Πατάκης, 2008), "Ανεμώλια" (Πατάκης, 2011 - Βραβείο Αναγνωστών ΕΚΕΒΙ). Επίσης, συμμετείχε στη συλλογική έκδοση "Ζωολογία του πάνω και του κάτω κόσμου" (Πατάκης, 2009), στη σειρά "Hotel-Ένοικοι Γραφής".

Βαγγέλης Ηλιόπουλος

" Η αντιρατσιστική εκπαίδευση να ξεκινά από τις πολύ μικρές ηλικίες"

Με αφορμή την πρόσφατη ιστορία του  Τριγωνοψαρούλη,αγαπημένου ήρωα των παιδιών, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος μιλά στις Διαδρομές για τη διπλή του ιδιότητα ως συγγραφέας και παιδαγωγός, για το ρόλο του ήρωά του πριν από 15 χρόνια και σήμερα,για τη χρήση των παραμυθιών στην εκπαιδευτική διαδικασία,την προώθηση  της φιλαναγνωσίας στο δημόσιο σχολείο αλλά και για το πόσο ένα βιβλίο είναι πιο συναρπαστικό από το διαδίκτυο,τονίζοντας την ανάγκη  του παραδείγματος από τους γονείς..

 

Σας καλωσορίζω στην εφ.Θεσσαλία κύριε Ηλιόπουλε. Διπλή η ιδιότητά σας,παιδαγωγός και συγγραφέας παιδικών βιβλίων ,με ιδιαίτερο αντίκτυπο (αμφότερες)  στις παιδικές  ψυχές.

Καλώς σας βρίσκω. Διπλή η ιδιότητα, αλλά επειδή εγώ είμαι ένας, δάσκαλος και συγγραφέας αναγκάζονται να συγκατοικούν εντός μου, άλλοτε αρμονικά και άλλοτε με συγκρούσεις. Πάντως ο δάσκαλος χρωστάει πολλά στο συγγραφέα κυρίως για τη φαντασία που του δανείζει και βέβαια ο συγγραφέας συχνά κάνει δώρο στο δάσκαλο και τον στέλνει ταξίδι για να δουλέψει αναπόσπαστος.  

 

Ποιο ήταν το κίνητρό σας για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παραμυθιών;

Ήθελα να επικοινωνήσω και να εκφράσω όσα υπήρχαν στην ψυχή μου. Η συγγραφή είναι ο τρόπος μου να εξωτερικεύω τον καλά κρυμμένο εσωτερικό μου κόσμο. Είναι μια γέφυρα να πω όσα με καίνε. Οι εκδότες αποφασίζουν αν αυτό που γράφω είναι για παιδιά ή ενήλικες. Για εμένα η λογοτεχνία είναι μία.

Η νέα ιστορία με τον αγαπημένο ήρωα των παιδιών, τον Τριγωνοψαρούλη, δίνει δυνατά μηνύματα κατά του ρατσισμού και υπέρ της παραδοχής της ετερότητας.

Όπως σας είπα γράφω για όσα με καίνε. Και αληθινά δεν μπορώ να καταλάβω πως ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει ρατσιστής, μπορεί να κάνει διακρίσεις, μπορεί να πιστεύει ότι όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίσοι. Και επειδή, όπως έχω δηλώσει και σε συνέντευξή μου στην ιστοσελίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, πιστεύω ότι η αντιρατσιστική εκπαίδευση πρέπει να ξεκινά από τις πολύ μικρές ηλικίες, ο νέος Τριγωνοψαρούλης έχει ακριβώς αυτό το θέμα.  

 

Ποιος ο ρόλος του στο πρώτο παραμύθι(πάνω από δεκαεφτά χρόνια πριν) και ποιος στο πρόσφατο;

 Πολύ σημαντική η ερώτησή σας και σας ευχαριστώ που δίνετε την ευκαιρία να αναπτύξω το χαρακτήρα του ήρωά μου. Πριν 17 χρόνια πηγαίνοντας σχολείο διεκδικούσε το δικαίωμα να γίνει αποδεκτός, διεκδικούσε το δικαίωμα στην ετερότητα. Η ετερότητα άλλωστε χαρακτηρίζει όλο το έργο μου. Σήμερα διεκδικεί μια κοινωνία χωρίς διακρίσεις μια κοινωνία όπου θα συνυπάρχουμε όλοι μαζί. Από το εσείς κι εγώ – πέρασε στο εμείς όλοι.

 

Από ποια ηλικία κρίνετε ότι ένα παιδί  μπορεί και πρέπει να είναι «υποψιασμένο»  και κατά πόσο μια  μυθοπλασία μπορεί  να εξυπηρετήσει κάτι ανάλογο;

Είναι πλέον κοινά παραδεκτό ότι στα παιδιά πρέπει και μπορούμε να μιλήσουμε για όλα, αρκεί να βρούμε τον κατάλληλο τρόπο. Το παραμύθι με την αλληγορική του διάσταση ενδείκνυται για να τα μυήσει στα πιο «δύσκολα» θέματα. Η φαντασία, οι ανατροπές, το χιούμορ, το παράδοξο κάνουν και τα πιο βαριά θέματα όπως ο ρατσισμός, κατάλληλα να τα προσεγγίσει ένα παιδί από πολύ πολύ μικρή ηλικία.

 Οι ιστορίες  σας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως εκπαιδευτικό υλικό.

Οι καλοί εκπαιδευτικοί μας μπορούν να σχεδιάσουν εκπαιδευτικές δράσεις και να παράγουν εκπαιδευτικό υλικό για κάθε έργο Τέχνης. Πόσο μάλλον για έργα της τέχνης του λόγου. Έχω την τύχη να έχω δει καταπληκτικές δουλειές παιδιών βασισμένες στα έργα μου και βέβαια ως αποτέλεσμα του εκπαιδευτικού υλικού που εμπνεύστηκε και παρήγαγε ο δάσκαλος από αυτά.
 

Δικοί σας αγαπημένοι συγγραφείς παιδικών βιβλίων;

Πολλοί σύγχρονοι έλληνες συγγραφείς, που άνοιξαν το δρόμο για τη δική μου γενιά,  – είχα την ατυχία να μην τους διαβάσω ως παιδί, αλλά είχα την τύχη να τους γνωρίσω και να γίνουν φίλοι μου, ως ενήλικας.

Παιδί είχα τη Θεία Λένα, τη Δέλτα, το Λουντέμη, τον Καζαντζάκη.  

Αγαπημένοι σας ήρωες παραμυθιών;

Είναι δυο μικροί φίλοι μου  και συνήθως τους αναφέρω στα σχολεία που επισκέπτομαι με αινίγματα. Τα παιδιά τους βρίσκουν αμέσως:

Α. ο ένας είναι μικρός και ζει σε έναν πλανήτη με ένα τριαντάφυλλο

Β. κι ο άλλος δεν μεγαλώνει ποτέ, πετάει και έχει φίλη μια  νεραϊδούλα

Πόσο σημαντική είναι η εικονογράφηση  μιας ιστορίας και πόσο πιστεύετε ότι βοήθησε στον Τριγωνοψαρούλη να γίνει αγαπημένος ήρωας μικρών και μεγάλων;

Στο εικονογραφημένο βιβλίο η εικόνα έχει κυρίαρχη θέση και άρα μπορεί να αναδείξει ένα κείμενο, φωτίζοντας και τις πιο σκοτεινές πτυχές του. Ήμουν πολύ τυχερός στη συνεργασία μου με τη Λήδα Βαρβαρούση. Πολύ νέοι  κι οι δυο, δεκαεφτά χρόνια πριν, ξεκινούσαμε την καριέρα μας και δεν συνειδητοποιούσαμε ούτε την επιτυχία που θα ερχόταν, ούτε ότι γράφαμε μια σελίδα της ιστορίας της παιδικής λογοτεχνίας. Απλά κάναμε αυτό που μας άρεσε, όσο καλύτερα μπορούσαμε.  

 

Παρόλο που είστε διευθυντής ιδιωτικού σχολείου, έρχεστε συχνά σε επαφή με τα δημόσια σχολεία. Στη διάρκεια της εμπειρίας σας τι αλλαγές θετικές ή μη, έχετε επισημάνει στον τομέα της προώθησης της  φιλαναγνωσίας από την πλευρά των εκπαιδευτικών;

Είμαι τριάντα χρόνια δάσκαλος και από αυτά είκοσι και συγγραφέας. Αν και ο δρόμος είχε ανοίξει,  όπως σας είπα, από την προηγούμενη γενιά, από την ίδρυση του ΕΚΕΒΙ και μετά ο δάσκαλος που ήθελε να βοηθήσει το παιδί να ανακαλύψει την απόλαυση της ανάγνωσης είχε πολλά εργαλεία στα χέρια του. Κορυφαία στιγμή η θέσπιση της ώρας Φιλαναγνωσίας, με εγκύκλιο στην οποία πρώτη φορά σε δημόσιο έγγραφο για την εκπαίδευση αναφέρεται ο όρος Φιλαναγνωσία. Βέβαια, δυο χρόνια μετά το κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ, δεν σας κρύβω ότι είμαι πολύ ανήσυχος…

Η χρήση του διαδικτύου από παιδιά ακόμα και προσχολικής ηλικίας πόσο νομίζετε ότι βλάπτει τα παιδιά και πόσο τη διάθεση πολύτιμου χρόνου στην ανάγνωση; Τελικά, πόσο δύσκολο είναι πείσουμε το σύγχρονο μαθητή να γίνει αναγνώστης παραμυθιών;

Πάντα η τεχνολογία θα εξελίσσεται και πάντα θα ανησυχούμε. Ήταν το ραδιόφωνο, μετά η τηλεόραση, ο υπολογιστής και τώρα το τάμπλετ. Και; Ένα βιβλίο μπορεί να είναι αδιαμφισβήτητα  πιο συναρπαστικό, πιο διαδραστικό, πιο απολαυστικό. Αρκεί να οδηγηθεί το παιδί να το ανακαλύψει. Ας το βοηθήσουμε πρώτα από όλα με το παράδειγμά μας. Ας μας βλέπει να διαβάζουμε βιβλία.    






"Τριγωνοψαρούλη,μην εμπιστεύσαι ποτέ αχινό",του Βαγγέλη Ηλιόπουλου,εκδ.Πατάκη

Μηνύματα κατά του ρατσισμού από τον αγαπημένο ήρωα των παιδιών.

Δεκαεφτά χρόνια μετά την πρώτη ιστορία του Τριγωνοψαρούλη,που τόσο αγαπήθηκε από τα παιδιά,ο αγαπημένος ήρωας , δια της γραφής του Βαγγέλη Ηλιόπουλου και της εικονογράφησης της Λήδας Βαρβαρούση,έρχεται να δώσει λύση σε ένα σοβαρό πρόβλημα που προκύπτει στην παρέα του ψαρόκοσμου.Αιτία του προβλήματος ένας αχινός που έχει βαλθεί να διαλύσει την παρέα προσπαθώντας να πείσει ότι όσα ψαλρια δεν έχουν το "σωστό" μέγεθος ,σχήμα και χρώμα,θα πρέπει να φύγουν από τον ποδοσφαιρικό αγώνα-ψαρόσφαιρο,μια και αφορά ψάρια!!!

Ο Τριγωνοψαρούλης εμπιστεύεται τρεις φορές τον ύπουλο αχινό ,ο οποίος καταφέρνει να σπείρει τη διχόνοια και να αποκλείσει πρώτα τα μεγάλα ψάρια,ύστερα όσα έχουν δαγκάνες και κέλυφος ,ώσπου έρχεται και η σειρά του ίδιου να κριθεί ακατάλληλος (λόγω χρώματος και σχήματος).

Το δυνατότερο μήνυμα,ωστόσο, της ιστορίας δεν είναι το αντιρατσιστικό,που ούτως ή άλλως το διαπραγματεύονται πολλές ιστορίες,αλλά η επισήμανση ότι αυτό που βλέπουμε να κάνουν κάποιοι σε κάποιους και να το εγκρίνουμε ή να σιωπούμε,μπορεί κάποια στιγμή να γίνει και δικό μας πρόβλημα.:«Σήμερα εμείς,αύριο όμως μπορεί να έρθει και η δική σου σειρά»,επισημαίνουν οι άδικα διωγμένοι φίλοι του αγαπημένου ήρωα.

Με την πεποίθηση ότι στα παιδιά μπορούμε να μιλήσουμε για τα πάντα αρκεί να γίνει με το σωστό τρόπο και πως η μυθοπλασία είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος αλλά και αναγνωρίζοντας ότι ο ήρωάς του επιτελεί άλλον σκοπό σήμερα από εκείνον για τον οποίο δημιουργήθηκε,αφού η κοινωνία "από το εσείς κι εγώ – πέρασε στο εμείς όλοι", ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος δείχνει το σύγχρονο αντιρατσιστικό πρόσωπο που κάθε παιδί θα πρέπει να υιοθετήσει .

Πώς άλλωστε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά όταν δικοί του αγαπημένοι του ήρωες είναι ο Μικρός Πρίγκιπας και ο Πήτερ Παν!!

Χαριτίνη Μαλισσόβα

Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε παιδαγωγικά και θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1984 εργάζεται ως εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 1995 εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο του για παιδιά. Το 1997 κυκλοφόρησε ο Τριγωνοψαρούλης. Ακολούθησαν άλλα έξι βιβλία με περιπέτειες του Τριγωνοψαρούλη, ο οποίος έγινε ο πιο αγαπημένος σύγχρονος ήρωας της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Από το 1995 μέχρι σήμερα, ο συγγραφέας του έχει εκδώσει πάνω από 50 βιβλία για παιδιά και νέους, πολλά από τα οποία έχουν τιμηθεί με διακρίσεις, βραβεία και επαίνους (περιοδικό Διαβάζω, Γ.Λ.Σ., Ελληνικό Τμήμα ΙΒΒΥ). Συμμετέχει σε διεθνή φεστιβάλ λογοτεχνίας (Μπάνκια, Βερολίνο). Αναδεικνύεται στον πιο μεταφρασμένο συγγραφέα της γενιάς του με είκοσι τέσσερα βιβλία του ήδη μεταφρασμένα στο εξωτερικό (Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία, Αγγλία, Κορέα, Μαλαισία, Σερβία, Κίνα, Τουρκία). Σημαντική στιγμή η έκδοση και των εφτά βιβλίων του Τριγωνοψαρούλη στην Κίνα. Είναι η πρώτη φορά που σειρά βιβλίων με έναν λογοτεχνικό ήρωα Έλληνα κυκλοφορούν στην Κίνα. Γράφει άρθρα σε περιοδικά, εφημερίδες και ιστότοπους για την προώθηση της φιλαναγνωσίας. Το Δεκέμβριο του13 κυκλοφόρησε η νέα περιπέτεια του Τριγωνοψαρούλη "Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ποτέ..αχινό!".

 

                                                          Ιφιγένεια Τέκου
 

"Οφείλουμε να είμαστε αφυπνισμένοι και να αντιστεκόμαστε σε οτιδήποτε θίγει τη ζωή, την ευτυχία και την αξιοπρέπειά μας."

"Η Ιφιγένεια Τέκου μιλά στις Διαδρομές για το μυθιστόρημά της με τίτλο:"Μνήμες χαμένες στην άμμο",ένα βιβλίο με θέμα την ιστορία δύο κοριτσιών τα οποία χάνονται μετά τα "Σεπτεμβριανά" το '55,και απαντά σε ερωτήσεις που αφορούν  το μυθιστόρημά της και την αξία της ιστορικής μνήμης,την αδελφική αγάπη,τις ουσιαστικές σχέσεις των μελών μιας οικογένειας και την ανάγκη του ανθρώπου κάθε εποχής για  έρωτα και αισιοδοξία.

Σας καλωσορίζω στις "Διαδρομές" κυρία Τέκου.
"Μνήμες χαμένες στην άμμο",το πρώτο σας βιβλίο.Ποιες καταστάσεις και ποια πρόσωπα ήταν το κίνητρο για τη συγγραφή του βιβλίου;Ευχαριστώ κι εγώ για τη τιμή που μου κάνετε. Ολα ξεκίνησαν όταν άκουσα τη  γιαγιά Νίτσα να λέει «σκίστηκε η καρδιά μου γιαβρί μου όταν είδα πως χάσαμε τα πάντα». Με αυτό το πρώτο μου βιβλίο θεωρώ πως ικανοποιείται πρωτίστως μια εσωτερική ανάγκη να «εξομολογηθώ»  απ’τη δική μου σκοπιά (όπως διαμορφώθηκε μέσα από τις λιγοστές μα ουσιαστικές διηγήσεις της γιαγιάς μου, αλλά και την έρευνα που έκανα) τις ιστορίες ανθρώπων που βίωσαν φρικτές καταστάσεις, διατηρώντας ωστόσο αναλλοίωτη την αγάπη που έτρεφαν για τη γενέθλια πόλη τους.

Δεν σας πτόησε το γεγονός ότι με ιστορίες ανθρώπων από τις χαμένες πατρίδες έχουν ασχοληθεί και αρκετοί άλλοι συγγραφείς;Ποια νομίζετε ότι είναι τα στοιχεία που κάνουν τη δική σας ιστορία ξεχωριστή;Πράγματι υπάρχουν αρκετοί αξιόλογοι και καταξιωμένοι συγγραφείς που  έχουν καταπιαστεί με παρόμοια θέματα. Όσον αφορά στο δικό μου πόνημα,τοποθετείται χρονικά στο 1955 την περίοδο που η Πόλη έζησε τα λεγόμενα Σεπτεμβριανά. Απ’ότι ξέρω δεν έχει γραφτεί κάποιο άλλο μυθιστόρημα που να βασίζει την πλοκή του στα συγκεκριμένα επεισόδια κι αυτό με ώθησε να τα «διηγηθώ». Μοναδική επιθυμία μου ήταν να μάθει ο κόσμος τι συνέβη τότε στον Ελληνισμό της Πόλης, να αφουγκραστεί τα συναισθήματα των ηρώων, να νιώσει την πίκρα, την απόγνωση και τον αγώνα τους. Αν κάτι διαφοροποιεί τη δική μου ιστορία από τις άλλες είναι ο εγκιβωτισμός της δκής μου ψυχής μέσα σε κάθε λέξη και σε κάθε διάλογο. Αυτό το βιβλίο αποτελεί φόρο τιμής στη μακαρίτισσα τη γιαγιά μου, μια υπέροχη δυναμική γυναίκα που εκδιώχτηκε μαζί με την οικογένειά της από την Σμύρνη κι ύστερα από την Πόλη  και κατέληξε στα Τουρκοβούνια της Αττικής. Κι αυτή η ιστορία είναι ένα μέρος από τη δική της γλυκόπικρη ιστορία, μονάχα ένα μικρό μέρος όμως, καθώς εμπεριέχεται αρκετή μυθοπλασία.

Το δυνατό στοιχείο της γραφής σας, σε ό,τι αφορά τη μυθοπλασία, είναι ότι κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη,αφού σε κάθε σελίδα όλο και κάποια καινούργια εξέλιξη ή ανατροπή τον περιμένει..Η αλήθεια είναι πως έδωσα μεγάλη σημασία στην πλοκή. Στόχος μου ήταν να κρατήσω τον αναγνώστη μέχρι τη τελευταία σελίδα κι έτσι να προλάβω να τον κάνω κοινωνό των γεγονότων και των συναισθημάτων που κρύβονταν πίσω από την ιστορία.

Σε ό,τι αφορά τους διαλόγους,δυνατό σας στοιχείο,επίσης,κάποιες φορές αισθάνθηκα ότι αγγίζουν τη σύγχρονη εποχή κι όχι αυτή που περιγράφετε.Αυτό οφείλεται στη δική μου ενεργή συμμετοχή τη στιγμή που έγραφα. Ταυτίστηκα απόλυτα  με τους πρωταγωνιστές καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους έτσι ώστε η διαδρομή τους έγινε τελικά και δική μου. Αυτή η αδυναμία μου να παραμείνω αποστασιοποιημένη ίσως και να αποτελεί την ίδια τη δύναμη του βιβλίου, δεν ξέρω.

Δίνετε αρκετά ιστορικά στοιχεία χωρίς να κουράζετε τον αναγνώστη.Τελικά ο έρωτας ή οι δεσμοί μεταξύ των ανθρώπων και των οικογενειών έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο στο βιβλίο;Προσπάθησα να καταγράψω τα ιστορικά γεγονότα ξεκινώντας με τα Σεπτεμβριανά και φτάνοντας μέχρι τις απελάσεις όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά και αμερόληπτα γινόταν, χωρίς να κουράσω και να βαρύνω τον αναγνώστη, που δεν επέλεξε ένα ιστορικό βιβλίο αλλά ένα μυθιστόρημα πλαισιωμένο από τα συμβάντα της εποχής. Θεωρώ πως το βιβλίο μου είναι ένας ύμνος στους ανθρώπινους δεσμούς όπως αυτοί διαμορφώνονται ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας αλλά και ανάμεσα σε αγνώστους που όμως δέθηκαν με τα άρρηκτα δεσμά της φιλίας. Τονίζεται η αδελφική αγάπη που ξεπερνάει κάθε εμπόδιο, η ουσιαστική και υπέροχη φιλία που αναπτύσσεται ανάμεσα στην Άννα και την αρμένισσα Ελίζ,  η αγάπη και αφοσίωση στο μέρος που έζησαν και δημιούργησαν. Ο ρομαντικός έρωτας κατέχει μια ξεχωριστή θέση αναμφίβολα, όμως δεν επισκιάζει τα υπόλοιπα συναισθήματα και δεσμούς.Η κακοποίηση της μιας ηρωίδας -και μάλιστα από έναν άνθρωπο υπεράνω πάσης υποψίας-παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας.
Ποια η θέση σας για την κακοποιημένη γυναίκα στη σύγχρονη εποχή;Δυστυχώς η κακοποίηση της γυναίκας είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα, μια μάστιγα, ακόμα και στη σύγχρονη εποχή. Συμβαίνει σε οικογένειες κάθε φυλής, θρησκεύματος και σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Γυναίκες που ζούνε τον απόλυτο τρόμο και υποβάλλονται σε μια αδίστακτη και απάνθρωπη ενδοοικογενειακή (συνήθως) βία από τους πιο κοντινούς τους ανθρώπους. Η κλειτoριδεκτομή  που συναντάται κυρίως στην Αφρική, θεωρώ πως είναι η επιτομή της γυναικείας κακοποίησης. Ουρλιάξτε, αντισταθείτε, ζητείστε βοήθεια μα μην δέχεστε την κακοποίηση! Αυτή είναι η τρυφερή προτροπή μου σε αυτές τις γυναίκες.
Παρόλα τα δεινά που περνά η οικογένεια της Άννας και της Μαρίκας,δεν μπορώ να μην επισημάνω το στοιχείο της αισιοδοξίας που διαπνέει το βιβλίο.
Δική σας ανάγκη,στάση ζωής ή έτσι σας τη μετέφεραν;Η αισιοδοξία που σκόπιμα διαπνέει όλο το βιβλίο, αποτελεί  για μένα στάση ζωής όσο και μια βαθιά  πιεστική ανάγκη να δώσω το δικό μου ευχάριστο τέλος σε μια ιστορία που οι ήρωές της πέρασαν δια πυρός και σιδήρου. Μέσα απ’ τη μυθοπλαστική λύτρωσή τους, δίνεται μια «επίπλαστη» δεύτερη ευκαιρία και σε όλους εκείνους που έζησαν τα γεγονότα και βασανίζονται μέχρι σήμερα από επώδυνες μνήμες. Επιπροσθέτως, κι αυτό το λέω σαν αναγνώστρια, νομίζω πως οι δύσκολες εποχές που διανύουμε ουρλιάζουν για  ένα χάπι έντ έστω κι αν είναι φανταστικό. Εγώ τουλάχιστον έτσι νιώθω.
Αφού σας ευχαριστήσω για τη συνομιλία μας θα ήθελα να μας πείτε:είναι η λήθη της πολιτικής αλλά και της οικογενειακής ιστορίας μας σημαντική για την ισορροπημένη
πορεία μας στη ζωή;Αν με ρωτάτε αν πρέπει να υποβάλουμε τον εαυτό μας σε μια επιλεκτική αμνησία προκειμένου να  διατηρήσουμε μια πλασματική ισορροπία στη ζωή μας, θα έλεγα πως όχι, δεν πρέπει!  Η λήθη όσο ανακουφιστική κι αν φαντάζει, τα αποτελέσματά της είναι πρόσκαιρα και ψευδή! Οφείλουμε να είμαστε αφυπνισμένοι και να αντιστεκόμαστε σε οτιδήποτε θίγει τη ζωή, την ευτυχία και την αξιοπρέπειά μας. Η μνήμη είναι σύμμαχος. Μας οδηγεί σε καλύτερες επιλογές και σε μια αναγκαία αυτοσυντήρηση. Είναι η καταγραφή και η αναγνώριση της ίδιας της ζωής μας! Σβήνοντάς την, τι πραγματικά μας απομένει;
Σας ευχαριστώ κι εγώ για τις υπέροχες ερωτήσεις σας καθώς και για το σεβασμό που δείξατε στο βιβλίο μου.

 

 

Μνήμες  χαμένες στην άμμο,Ιφιγένεια –Ειρήνη Τέκου,εκδ.Κέδρος.

 

Το μοιραίο  απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου του ΄55 , τα επεισόδια εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης  γίνονται αιτία να χωρίσουν οι δυο αγαπημένες αδελφές και ηρωίδες του βιβλίου με την Αννα να  βρίσκεται στην Αθήνα,χωρίς μνήμη,και τη Μαρίκα να παντρεύεται για να σώσει την οικογένειά της έναν φαινομενικά εξαιρετικό σύζυγο.

 Με ανατροπές,απώλειες ,με  τον  έρωτα  και την αγάπη να δεσπόζουν 

στις  ζωή των δυο κοριτσιών στις 300 και πλέον σελίδες  του βιβλίου ,με περιγραφές γεμάτες ένταση και με αφηγηματικό ρυθμό που καθηλώνει η  συγγραφέας δίνει ιστορικά και ηθογραφικά στοιχεία της εποχής πλέκοντας ένα  άκρως ενδιαφέρον  μυθιστόρημα από την αρχή ως το τέλος.

Αποτίοντας φόρο τιμής στη γιαγιά της που εκδιώχθηκε αρχικά από τη Σμύρνη κι έπειτα από την Πόλη,πραγματοποιεί την επιθυμία της να μάθει ο κόσμος τι πραγματικά συνέβη  στην περίοδο των Σεπτεμβριανών και να αφουγκραστεί  τα συναισθήματα των ηρώων του μυθιστορήματός της.

Με δυνατούς διαλόγους-ίσως αρκετά σύχγρονους κάποιες φορές - και με διάχυτο το σεβασμό της στα πρόσωπα και στα γεγονότα η Ιφιγένεια Τέκου κάνει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ξεκίνημα στο χώρο της λογοτεχνίας.

Το βιβλίο της,ρεαλιστικό και συνάμα αισιόδοξο με τη μνήμη σύμμαχο  "ώστε να οδηγούμαστε

σε καλύτερες επιλογές" αφού :"οφείλουμε να είμαστε αφυπνισμένοι και να αντιστεκόμαστε σε οτιδήποτε θίγει τη ζωή, την ευτυχία και την αξιοπρέπειά μας."

Χαριτίνη Μαλισσόβα

4/9/14

Η Ιφιγένεια-Ειρήνη Τέκου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη διοίκηση επιχειρήσεων. Έχει εργαστεί σε πολυεθνικές εταιρίες ως διοικητική υπάλληλος, ενώ παράλληλα παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα σε παιδιά.Οι "Μνήμες χαμένες στην άμμο",από τις εκδόσεις Κέδρος,είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.

                                               52 χρόνια από το θάνατο της Μ.Μονρόε.

                                        "Αφιέρωμα στη φανατική αναγνώστρια
                                            με την ιδιαίτερη αγάπη στην ποίηση"

Ήταν βεβαίως φανατική αναγνώστρια η Μέριλιν Μονρόε, είχε εκλεπτυσμένα και απαιτητικά λογοτεχνικά γούστα, όσο κι αν αυτό συγκρούεται με το παρωχημένο στερεότυπο της αλαφροΐσκιωτης «χαζής ξανθιάς» που παίρνει ναζιάρικες πόζες με την πρώτη ευκαιρία. Η βιβλιοθήκη της μάλιστα αριθμούσε περισσότερους από 400 τίτλους. Αγαπούσε ιδιαίτερα την ποίηση του Ρόμπερτ Φροστ και του Ε. Ε. Κάμινγκς, ενώ είχε τεράστια αδυναμία στον θεμελιωτή της σύγχρονης αμερικανικής ποίησης Γουόλτ Γουίτμαν και συγκεκριμένα στα «Φύλλα χλόης» του.
Βιβλία των Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, Σάμιουελ Μπέκετ, Τενεσί Γουίλιαμς, Ερνεστ Χεμινγκγουέι, Τζον Στάινμπεκ, Φ. Σ. Φιτζέραλντ, την «Αισθηματική αγωγή» του Γκυστάβ Φλομπέρ ή ακόμη και ποιήματα του Χάινριχ Χάινε έβρισκε κανείς στα ράφια της βιβλιοθήκης της - πέραν ασφαλώς των βιβλίων που έγραφαν φίλοι, όπως ο Τρούμαν Καπότε, με τον οποίο πήγαινε σε διάφορα σουαρέ και κουτσομπόλευε (αναμενόμενο εν προκειμένω) το Χόλιγουντ.

 

Οι αγαπημένες της φωτογραφίες ήταν αυτές όπου έβλεπε τον εαυτό της να διαβάζει. Η περίφημη εικόνα της σε μια παιδική χαρά του Αμαγκάνσετ στο Λονγκ Αϊλαντ να έχει βυθιστεί στις τελευταίες σελίδες του «Οδυσσέα» του Τζέιμς Τζόις (όταν η Μόλι Μπλουμ παραληρεί μονολογώντας), την οποία και απαθανάτισε η Ιβ Αρνολντ για λογαριασμό του περιοδικού «Esquire», είναι πιο κοντά σε μια πραγματικότητα που απολάμβανε πιο πολύ από κάποιες άλλες, όπου αναγκαστικά έπρεπε να σουφρώσει υποσχετικά τα χείλη της, ακόμη κι αν την περιτριγύριζε η κατάθλιψη.

 

Στο πρόσφατο, συγκινητικό καί γλαφυρό, κείμενό του στην Guardian, ὁ Ἰρλανδός συγγραφέας Τζόν Μπάνβιλ γράφει, μεταξύ ἄλλων:

*Τό γεγονός εἶναι ὅτι ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους κλόουν τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, πού ὅμως δέν εἶχε τήν πρόθεση νά μᾶς κάνει νά γελάσουμε – ἔστω καί ἄν ἡ ἴδια ἦταν ἐξαιρετικά ἀστεία– ἀλλά νά χαθοῦμε σέ φαντασιώσεις πόθου καί ἐπιθυμίας. Ἄλλοι ἀστέρες τοῦ σινεμά παίζουν τόν ἑαυτό τους, λιγότερο ἤ περισσότερο πειστικά· ἡ Μαίριλυν δημιούργησε μιά ἐντελῶς διαφορετική ἐκδοχή τοῦ ἑαυτοῦ της, προορισμένη ὄχι νά πείσει, ἀλλά νά ἀποπλανήσει. Ἦταν ἡ ἴδια καί Φρανκενστάιν καί τέρας τοῦ Φρανκενστάιν, καί εἶναι ἀκριβῶς ἡ διαρκής, ὑποσυνείδητη ἐπίγνωση τοῦ δυϊσμοῦ αὐτοῦ πού τήν κάνει νά εἶναι ἕνα τόσο συναρπαστικό καί σαγηνευτικό πλάσμα ἀκόμη καί σήμερα, πενήντα χρόνια μετά τό θάνατό της.

*Ἀποδίδοντας τό δυϊσμό αὐτόν καί τό φαινόμενο Μαίριλυν στίς ἀποχρώσεις του, ὁ Γιῶργος-Ἴκαρος Μπαμπασάκης, τρυφερός καί ἐμπύρετα ποιητικός, ἀναφέρει:

Ἡ ὀμορφιά τῆς Μέριλιν Μονρόε εἶναι μιά ὀμορφιά πού τραγουδιέται, εἶναι σύννεφο καί χῶμα μαζί, εἶναι σάρκα καί ἀγέρας, εἶναι μιά ὀμορφιά οὐράνια, ἄυλη καί χθόνια τήν ἴδια στιγμή. Ἡ ὀμορφιά τῆς Μέριλιν εἶναι ἕνα βουρκωμένο χαμόγελο.

Αὐτό τό «βουρκωμένο χαμόγελο» συνοψίζει πολύ εὔστοχα τίς ἐσωτερικές ἀντιφάσεις πού συνέθεταν τή Μαίριλυν Μονρόε, τήν καθιστοῦσαν μοναδική καί ἀνεπανάληπτη, ἀλλά καί τήν καταδίκαζαν σέ μόνιμη ἀνισορροπία. Περίπλοκη, σκεπτόμενη καί εὔστροφη, ἀναζητοῦσε τρόπους νά ἐκφραστεῖ καί νά γίνει ἀποδεκτή. Μᾶς δίνει τήν ἐντύπωση πώς, ἀφότου ἐπινόησε τόν ἑαυτό της ὡς στάρ τοῦ Χόλιγουντ, ἐπιθυμοῦσε, ὅσο τίποτε ἄλλο, νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τό σχῆμα αὐτό, τό κλουβί της, καί νά ἐφευρεθεῖ ξανά.


"Οποτε τον συναντούσε, συνήθιζε να του δίνει ένα κομμάτι χαρτί. Λίγους ανθρώπους εμπιστευόταν. Φοβόταν άλλωστε και τα «κακά λόγια». Κάτι πάντως είχε ανασύρει από τα άτακτα και εμπύρετα γραψίματά της, κάτι είχε σκαρώσει και πάλι η ξανθιά σεξοβόμβα της μεγάλης οθόνης. «Είναι ποίηση αυτό κατά τη γνώμη σου; Δες το και πες μου». Ετρεφε και γι' αυτή τη - λιγότερο γνωστή - πλευρά της μια δεδομένη ανασφάλεια. Αλλες φορές έκλεινε κάποιο χειρόγραφο σε έναν φάκελο - με εκείνα τα γράμματα που σχεδόν ορμούσαν μπροστά - και του το έστελνε ζητώντας την κριτική ματιά του.

Εκείνος πάντα την ενθάρρυνε. «Τα ποιήματα ήταν, στην καλύτερη των περιπτώσεων, αυτά που θα έγραφε ένας ερασιτέχνης∙ που σημαίνει ότι δεν προσποιούνταν τίποτε περισσότερο από αυτό που ήταν, δηλαδή μια έκρηξη συναισθημάτων με υποτυπώδη ή και καθόλου γνώση αυτής της τέχνης. Αλλά η ποιήτρια μέσα της - γιατί υπήρχε κάτι τέτοιο - έδινε πάντα μια μορφή στον σκοπό της». Ο ίδιος έμπιστος αναγνώστης, ο Νόρμαν Ρόστεν, αμερικανός ποιητής και παλιός φίλος του τρίτου διάσημου συζύγου της, Αρθουρ Μίλερ, είχε πει ότι η Μέριλιν Μονρόε «είχε το ένστικτο και τα αντανακλαστικά του ποιητή, της έλειπε όμως ο έλεγχος».

Δεν ήθελε βεβαίως να γίνει ποιήτρια με τη στενή έννοια του όρου. Ηθελε κάπως να αποσυμπιεστεί, να βγάλει, καταπώς λέμε, ορισμένα πράγματα από μέσα της, «να έχω μια αίσθηση του εαυτού μου» με τα δικά της λόγια. «Βοήθεια Βοήθεια / Βοήθεια / Νιώθω τη ζωή να πλησιάζει, / όταν το μόνο που θέλω / είναι να πεθάνω. / Κραυγή - / ξεκίνησες και τέλειωσες στον αέρα, αλλά το ενδιάμεσο πού ήταν;» διάβαζε το καλοκαίρι του 1961 εκείνος - τότε αποφάσισε να του στείλει αυτές τις γραμμές.

Οι στίχοι ωστόσο ανήκουν σε ένα σημειωματάριο που χρησιμοποιούσε η Μέριλιν το καλοκαίρι του 1958, στο περιθώριο των γυρισμάτων της ταινίας «Μερικοί το προτιμούν καυτό», αν και πιθανότατα το πρωτοέγραψε δύο χρόνια νωρίτερα. Η ίδια προσπαθούσε περισσότερο μέσω της γραφής, η οποία στην περίπτωσή της έλαβε σταδιακά και τον χαρακτήρα μιας ενσυνείδητης αυτοανάλυσης, να χαρτογραφήσει και να ταξινομήσει τις μεταπτώσεις του ευάλωτου ψυχικού κόσμου της, ενός κόσμου φτιαγμένου από εκτυφλωτικό φως, αλλά και μια μελαγχολική, διαβρωτική σκοτεινιά αφού «αναζητώ τη χαρά / μα είναι ντυμένη με πόνο».

Τα όσα (κατ)έγραψε επομένως στα κομψά δερματόδετα ημερολόγιά της εκείνες τις ανελέητες ώρες της βασανιστικής της εσωστρέφειας έχουν να κάνουν περισσότερο με το κυνήγι μιας θεραπευτικής ειλικρίνειας και λιγότερο με την ποίηση και την ιστορία της. Κοντολογίς, έχουν την ιδιότυπη αξία κάποιων εκλάμψεων στη μάχη της να διατηρήσει τουλάχιστον ορισμένα από τα θραύσματα του εαυτού της ανέπαφα. «Ω σιωπή, / εσύ, σιγή, μου πονάς το κεφάλι - και / μου διαπερνάς τ' αφτιά∙ / με τη σιγή των ανυπόφορων ήχων / τραντάζει το κεφάλι μου - / πάνω σε μια κατάμαυρη οθόνη / ξαναγυρνούν τα σχήματα των τεράτων, / των πιο αφοσιωμένων μου συντρόφων - / το αίμα μου κοχλάζει / κι ανάστροφα κυλάει. / Ολος ο κόσμος είναι κοιμισμένος, / αχ, γαλήνη, σε χρειάζομαι - / έστω κι ένα / τέρας γαλήνιο».

Στο δέκατο τεύχος του εξαμηνιαίου λογοτεχνικού περιοδικού «Ποιητική», το οποίο διευθύνει ο Χάρης Βλαβιανός (εκδ.Πατάκη), έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε - έστω και αποσπασματικά - τον εσωτερικό διάκοσμο αυτού του ξεχωριστού «pin-up girl» που αγαπούσε την ιταλική ζωγραφική της Αναγέννησης αλλά και τον Ροντέν και τον Ντεγκά, να ακολουθήσουμε ακριβέστερα την αντίστροφη πορεία, έξω από τα συνηθισμένα τούτη τη φορά, ξεκινώντας από τα μέσα προς τα έξω.

«Κομμάτια μας μόνο θ' αγγίξουν / κάποτε κομμάτια κάποιων άλλων - / γιατί η αλήθεια καθενός είναι αυτό / και μόνο - η δική του αλήθεια. / Μπορούμε να μοιραστούμε μόνο / το μέρος που είναι αποδεκτό / από τη γνώση του άλλου, / κι έτσι μένει κανείς / κατά το πλείστον μόνος. / Οπως και είναι προφανώς / καθορισμένο από τη φύση - / στην καλύτερη περίπτωση / η αντίληψή μας ν' αναζητά / τη μοναξιά του άλλου» έγραφε σε μια σουίτα τριών δωματίων στον εικοστό έβδομο όροφο του ξενοδοχείου της στη Νέα Υόρκη, όπου διέμενε το 1955 για μερικούς μήνες και κλωθογύριζε στο κεφάλι της την ιδέα του κενού.
(Τα ποιήματα μεταφράστηκαν από τον Γιάννη Δούκα και δημοσιεύτηκαν στο 10ο τεύχος του Περιοδικού Ποιητική.Αποσπάσματα από
δημοσίευμα της εφ.το Βήμα-1/13)

Επιμέλεια:
Χαριτίνη Μαλισσόβα

 

εφημ.Θεσσαλία 6/9/14

Αγγέλα Καστρινάκη

"Η εποχή της ευμάρειας εμπέδωσε, ανάμεσα σε άλλα, και την αρχή της ήσσονος προσπάθειας."

 Με αφορμή το βιβλίο "Και βέβαια αλλάζει",ένα μυθιστόρημα για τη Μεταπολίτευση,η Αγγέλα Καστρινάκη μιλά στις Διαδρομές τη; εφ Θεσσαλία για τη γενιά της Μεταπολίτευσης ,εξηγεί τους λόγους για τους οποίους έγραψε το βιβλίο  για τις αξίες των παιδιών εκείνης αλλά και της σημερινής εποχής εξηγώντας επίσης αν και τι άλλαξε η γενιά της Μεταπολίτευσης και αν έχουμε το χρόνο να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα.
 

Σας καλωσορίζω στις Διαδρομές, κ. Καστρινάκη. «Και βέβαια αλλάζει», ο τίτλος του βιβλίου σας, ένα αφήγημα για τη Μεταπολίτευση. Ποιο ήταν το κίνητρο για τη συγγραφή του;

Θέλησα να μιλήσω για εκείνη την εποχή όπου νομίζαμε ότι θα αλλάζαμε τα πάντα, προκειμένου να πω ότι σήμερα οφείλουμε να αλλάξουμε όσο το δυνατόν περισσότερα, προπαντός τον τρόπο σκέψης μας και τις συμπεριφορές μας ως πολίτες. Ελπίζω ότι οι ιδέες με τις οποίες γαλουχηθήκαμε ορισμένοι στη Μεταπολίτευση, οι ιδέες μιας Αριστεράς που πίστευε αδιαπραγμάτευτα στη δημοκρατία, που ήταν υπέρ της δράσης μέσα στουςθεσμούς, υπέρ των προγραμματικών συμφωνιών, υπέρ των συγκλίσεων, μπορούν να δείξουν έναν δρόμο για το σήμερα. Κίνητρό μου βέβαια ήταν και η νοσταλγία για εκείνη την εποχή, για την εφηβική ηλικία, που είναι δυστυχώς 40 χρόνια πίσω…

H Ειρήνη είναι ένα κορίτσι που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που λίγο-πολύ γνωρίσαμε όσοι γεννηθήκαμε πριν από το ’70. Ωστόσο, το πρότεινα στην 23χρονη κόρη μου και εσείς αφιερώνετε το βιβλίο στη δική σας κόρη. Τι νομίζετε ότι θα εισπράξουν  τα νεότερα παιδιά διαβάζοντάς το;

Η κόρη μου διάβασε το βιβλίο πριν εκδοθεί και μου είπε «μαμά, ζήλεψα!». Υποθέτω ότι ζήλεψε τις πλούσιες εμπειρίες της Μεταπολίτευσης. Το ότι δουλεύαμε όλοι μαζί, εκδίδαμε περιοδικά, διαβάζαμε μανιωδώς βιβλία και τα συζητούσαμε, ψαχνόμασταν. Το ότι είχαμε στόχους, ήμασταν σε διαρκή εγρήγορση,δημιουργούσαμε και πιστεύαμε στο μέλλον… Τα νεότερα παιδιά ωραίο θα είναι αν εισπράξουν την αξία της συλλογικότητας και την πεποίθηση ότι η αλλαγή της ζωής μας εξαρτάται σε κάποιο βαθμό από εμάς τους ίδιους. Το πιο συγκινητικό σχόλιο που μου στάλθηκε απόάγνωστη φίλη είναι ότι περιμένει να μεγαλώσει ο γιοςτης, για να του δώσει το βιβλίο να το διαβάσει.

Η ιστορία της πρωταγωνίστριας εκτυλίσσεται παράλληλα με την ιστορία της Μεταπολίτευσης και της Αριστεράς. (Κάποιες φορές ένιωσα ότι τα γεγονότα και οι ιστορικές εξελίξεις της εποχής επεσκίαζαν τη ζωή της)

Όλοι οι νεαροί μου «ήρωες» μεγαλώνουν κατά κάποιον τρόπο μέσα στην ιστορία. Η Αγλαΐα, για παράδειγμα, δίνει το πρώτο της φιλί, ακούγοντας σε μια συγκέντρωση τον Ανδρέα Παπανδρέου να λέει το περίφημο «βυθίσατε το Χόρα». Έχω φροντίσει σε όλο το βιβλίο να βρω εκείνα τα σημεία όπου το προσωπικό και το πολιτικό ακουμπάνε. Ίσως οι ιστορικές εξελίξεις πέφτουν καμιά φορά πολύ βαριά πάνω στα εφηβάκια εκείνης της εποχής. Πάντως, χάρη στην πληθωρική παρουσία της «ιστορίας», οι νέοι της Μεταπολίτευσης μπορούσαν να ασχοληθούν με κάτι πέρα από τον εαυτό τους. Και αυτό τελικά ίσως είναι μια μεγάλη ανακούφιση.

Ένα αίσθημα αισιοδοξίας ένιωσα να διαπνέει  όλο σχεδόν το βιβλίο - ότι εκείνα τα παιδιά αγωνίζονταν για όσα περίμεναν να γίνουν. Τελικά, σήμερα, πόσο νομίζετε ότι δικαιώθηκαν; Τι κατάφερε να αλλάξει εκείνη η γενιά;Πολύ πικρή «δικαίωση» είναι το γεγονός ότι επιβεβαιώθηκαν οι χειρότερες προβλέψεις μας, ότι συνέβησαν αυτά που φοβόμασταν. Φοβόμασταν τηνακατάσχετη συνθηματολογία και υποσχεσεολογία του Ανδρέα Παπανδρέου που ήταν τότε ανερχόμενη δύναμη, και τώρα γνωρίζουμε πια πού οδήγησε αυτή η τακτική. Δεν ξέρω αν κατάφερε να αλλάξει πολλά πράγματα η γενιά της Μεταπολίτευσης. Πιστεύω ότι πολλοί από όσους βρέθηκαν σε θέση ευθύνης συμπεριφέρθηκαν με πνεύμα δημοκρατίας και αλληλεγγύης. Και γνωρίζω πάρα πολλούς στον χώρο των πανεπιστημίων αλλά και της Μέσης εκπαίδευσης που ζητούν να μεταδώσουν στη νέα γενιά τις ιδέες της ελεύθερης σκέψης, της δημιουργικής αμφιβολίας, του ορθού λόγου. Δεν είναι λίγο.

Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε η αναφορά σας στους –“ισμούς” που «εδραιώθηκαν» ως έννοιες εκείνη τηνεποχή (σοσιαλισμός, πλουραλισμός, αλτρουισμός,ντετερμινισμός, οπορτουνισμός κλπ). Δεν αναφέρετε τον λαϊκισμό. Μήπως, τελικά, τον «έφερε»  η γενιά αυτή;

Πράγματι, ήταν η εποχή της παθιασμένης χρήσης των «ισμών». Βάζω την πρωταγωνίστριά μου να τους σημειώνει σε ένα τετραδιάκι για να τους εμπεδώσειαφενός, αλλά και για να μπει στη μύτη του κάπως συντηρητικού καθηγητή της που αντιδρούσε στην «εξέλιξη της γλώσσας». Πάντως, ο όρος λαϊκισμός, αν δεν κάνω λάθος, δεν κυκλοφορούσε πολύ εκείνη την εποχή. Τον έφερε στην επιφάνεια το φαινόμενο ΠΑΣΟΚ μετά το 1981, όταν χρειάστηκε να βρεθεί μια έννοια που να περιγράφει τη σχέση του πολιτικού αυτού σχηματισμού με τους ψηφοφόρους του.

Οι φίλοι που παραθέτουν τις δικές τους απόψεις,μαρτυρίες και βιώματα  δίνουν μια πιο "αντικειμενική" ματιά  στον αναγνώστη για τον αντίκτυπο των γεγονότων στα παιδιά και τους εφήβους που έζησαν τη Μεταπολίτευση;
Ακριβώς! Πιο αντικειμενική, πιο αντιπροσωπευτική ματιά. Εγώ ήμουν μια ευνοημένη έφηβη, που πήγαινε σειδιωτικό (και μικτό) σχολείο της Αθήνας. Δεν ήταν όμως αυτή η Ελλάδα. Αργότερα, στα φοιτητικά μου χρόνια, γνώρισα και απέκτησα αδελφικές σχέσεις με παιδιά που δεν ήξεραν ούτε τι σημαίνει «καλοκαιρινές διακοπές», επειδή δούλευαν. Πρόκειται για μια άλλη όψη της ελληνικής κοινωνίας, για μια άλλη όψη τηςΜεταπολίτευσης. Θέλησα στο αφήγημά μου να εκπροσωπηθεί και η μικρή Πασοκτζού της βόρειας Ελλάδας και το κάπως φοβισμένο ακόμα παιδί της Κρήτης και η Θεσσαλονικιά που έκανε την εξέγερσή της ανεβάζοντας τη σχολική ποδιά λιγουλάκι πάνω απ’ το γόνατο.

Φιλία, συντροφικότητα, ομαδική προσπάθεια, μόρφωση, έρωτας και παντού πολιτική: Ως ακαδημαϊκός αλλά και ως μητέρα με ποια προτεραιότητα βλέπετε να υπάρχουν στα νέα παιδιά οι αξίες αυτές;

Βλέπω να ανθεί η φιλία, αλλά μάλλον να λείπει η συντροφικότητα, με την έννοια της κοινής προσπάθειας για έναν στόχο. Από πολιτική δεν σκαμπάζουν πολύ τα νέα παιδιά. Σαν να μην τα αφορά. Τελευταία, ζουνεπιπλέον το γνωστό κλίμα απαξίωσης της πολιτικής γενικά. Τους λείπει και η καθοδήγηση. Εμείς είχαμε τη μεγάλη τύχη, μέσω των πολιτικών οργανώσεων, να μαθητεύσουμε πλάι σε λίγο μεγαλύτερούς μας (τους «καθοδηγητές»), που μας έπαιρναν απ’ το χέρι για τα πρώτα βήματα. Προσωπικά έμαθα ορισμένα βασικά πράγματα, π.χ. να μιλάω δημόσια, να εκδίδω εφημερίδα,να συνεργάζομαι, να είμαι υπεύθυνη, να είμαι ακριβής στα ραντεβού κλπ. κλπ., χάρη σε αυτούς τους πέντε με δέκα χρόνια μεγαλύτερους ανθρώπους που έδιναν τον χρόνο τους για να διαμορφώσουν τους νεότερους «συντρόφους». Οι εκπαιδευτικοί θεσμοί οφείλουν να επωμιστούν μεγάλο μέρος αυτού του ρόλου, και προφανώς επωμίζονται, ποτέ όμως δεν θα είναι το ίδιο. 

Τι έχει φταίξει και φτάσαμε στη σημερινή Κρίση (οικονομική, θεσμών και αξιών);

Τι να πει η φιλόλογος για όλα αυτά; Ας πω κάτι για την πτώση των αξιών που ίσχυε βέβαια και πριν την κρίση. Σκέφτομαι πως η εποχή της ευμάρειας εμπέδωσε, ανάμεσα σε άλλα, και την αρχή της ήσσονος προσπάθειας. Ίσως όμως η μικρότερη δυνατή προσπάθεια βρίσκεται στη φύση του ανθρώπου, στη φύση του ζωντανού πλάσματος. Αν μπορώ να κάνω κάτι κουνώντας μόνο το μικρό μου δαχτυλάκι, γιατί να κουνήσω ολόκληρο το χέρι; Από αυτή την άποψη ελπίζει κανείς στην κρίση, γιατί θα επαναφέρει την αρχή της προσπάθειας. Χωρίς προσπάθεια «ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων», όπως μαθαίναμε και στο σχολείο.

Έχουμε, τελικά, χρόνο και υπάρχουν τρόποι για να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα; 

Αν δεν έχουμε χρόνο, σημαίνει πως πάει, πεθάναμε. Αλλά ευτυχώς δεν έχουμε πεθάνει ακόμα. Ας το πάρουμε λοιπόν απόφαση πως έτσι όπως πορευόμασταν δεν μπορούμε να προχωρήσουμε άλλο και ας χρησιμοποιήσουμε επιτέλους την αρχή του «κοινού καλού» ως γνώμονα για τις συμπεριφορές μας.

«Και βέβαια,αλλάζει», Αγγέλα Καστρινάκη,εκδ.Κίχλη.

Η Μεταπολίτευση μέσα από τη ματιά ενός κοριτσιού.

Ανάμεσα σε βιογραφία και προσωπική μαρτυρία και με κεντρική ηρωίδα την Ειρήνη,που είναι και δεν είναι η ίδια συγγραφέας, κινείται το Αφήγημα για τη Ματαπολίτευση της Αγγέλας Καστρινάκη.

Στα εφτά κεφάλαια του βιβλίου και στις 250 του σελίδες,ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός του κλίματος της εποχής σε πολιτικό,πολιτισμικό και ηθογραφικό επίπεδο.

Η ιστορία ξεκινά από το 1973με το κεφάλαιο «Το τέλος της Δικτατορίας» και την Ειρήνη να είναι 13 ετών.Περιγραφές από το προαύλιο του σχολείου ,τις φιλίες ,τα αναγνώσματα,το ντύσιμο της εποχής ,την επιστράτευση ,συνεχίζει στην «πρώτη χρονιά της Μεταπολίτευσης»,1974-75,την ενωμένη αριστερά,τις προκηρύξεις το δίλημμα «Καραμανλής ή τανκς»,περνά στο «Μαθητικό κίνημα»(1975-76) ,τη «Χρονιά των αποφθεγμάτων»(1976-77)και το «Προεκλογικό καλοκαίρι»,συνεχίζει με τη «Χρονιά της ήττας»,(1977-78) και φτάνει ως το 1979 με το κεφάλαιο «Απόπειρα συγκρότησης».

Με νοσταλγία και αγάπη , η Αγγέλα Καστρινάκη μιλά για την εποχή που«νομίζαμε ότι θα αλλάζαμε τα πάντα»,ελπίζει ότι τα νεότερα παιδιά θα εισπράξουν από την ανάγνωση του βιβλίου την αξία της συλλογικότητας και την πεποίθηση ότι η αλλαγή στη ζωή μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εμάς τους ίδιους,ενώ αναγνωρίζει ότι η γενιά εκείνη δικαιώθηκε μόνο στο ότι επιβεβαιώθηκαν οι χειρότερες προβλέψεις που έφεραν τη χώρα στην σημερινή της κατάσταση.

Με την πεποίθηση ότι οι νέοι της εποχής εκείνης μπορούσαν να ασχοληθούν,χάρη στην πληθωρική παρουσία της πολιτικής,με κάτι πέρα από τον εαυτό τους,διαποτισμένοι από τις ιδέες της ελεύθερης σκέψης ,της δημιουργικής αμφιβολίας και του ορθού λόγου αλλά και με μαρτυρίες νέων της εποχής που έζησαν σε διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο από την ηρωίδα,δίνει το προσωπικό της στίγμα,αλλά και μια αντικειμενική και αντιπροσωπευτική ματιά για την περίοδο της Μεταπολίτευσης.

Ένα εξαιρετικά καλογραμμένο βιβλίο,που αφήνει αίσθημα όχι μόνο προβληματισμού,αλλά κυρίως αισιοδοξίας ότι έχουμε το χρόνο να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα,αρκεί να αλλάξουμε πορεία,καταρχήν εντός μας....

Χαριτίνη Μαλισσόβα
3/9/14

Βιογραφικό

Η Αγγέλα Καστρινάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σήμερα διδάσκει νεότερη λογοτεχνία στο Φιλολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το 1990 εξέδωσε την πρώτη της συλλογή διηγημάτων, "Φιλοξενούμενη", από τις εκδόσεις της Εστίας. Ακολούθησαν οι συλλογές διηγημάτων "Εκδρομές με φίλες", Εστία, 1993, "Τα όρια της ζεστασιάς", Πόλις, 1999, "Εκδοχές της Πηνελόπης", Πόλις, 2002, καθώς και το μυθιστόρημα "Έρωτας στον καιρό της ειρωνείας", Ελληνικά Γράμματα, 2008. Κυρίαρχα θέματα της πεζογραφίας της είναι οι λεπτές ψυχολογικές αποχρώσεις στις σχέσεις των δύο φύλων, σε ό,τι αφορά τον έρωτα και τις προκλήσεις της πίστης και της απιστίας, από την οπτική γωνία των γυναικών -θέματα τα οποία χειρίζεται με χιούμορ, παρατηρητικότητα και μια ελαφρά ειρωνική διάθεση. Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα ισπανικά, στα ιταλικά, στα γαλλικά και στα φινλανδικά. Η ερμηνευτική-ιστορική συμβολή της στη νεοελληνική λογοτεχνία, "Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950" (εκδ. Πόλις, 2005), τιμήθηκε με το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής το 2006.