Ηλίας Καλλές
Έχουμε ανάγκη από αλληλεγγύη-αλληλοβοήθεια.Καταλήγουν σε ταύτιση.
Η συνομιλία μας με τον κ.Ηλία Καλλέ έγινε με αφορμή την έκδοση της νέας του ποιητικής συλλογής,"Διάσπαρτες φωνές" (εκδ.Το Δόντι).
Έχοντας καταπιαστεί και με
άλλα είδη γραπού λόγου,ο κ.Καλλές εξηγεί πόσο δυσκολότερη είναι η συγγραφή ποιημάτων αλλά και η αποδοχή τους από το αναγνωστικό κοινό σε σχέση με την πεζογραφία.
Ως καθηγητής (φιλόλογος)πολλών συμπολιτών μας και δικός μου,δεν μπορώ να μην τον ρωτήσω για το αν και πόσο το εκπαιδευτικό μας σύστημα αιτιάται για την μη καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας,ενώ μας αποκαλύπτει ποιοι ήταν οι συγγραφείς και οι ποιητές που έδωσαν ώθηση στη δική του πένα,τον ρόλο του διαδικτύου στην προώθηση της ποίησης αλλά και για την παράδοση που έχει η πόλη μας στο φιλότεχνο κοινό.
’’Διάσπαρτες Φωνές’’ ο τίτλος της 2ης ποιητικής σας συλλογής, με 44 νέα ποιήματα. Πότε γεννήθηκε η ανάγκη συγγραφής ποιημάτων; Ποια είναι η περίοδος της συγγραφής τους;
Αυτό το εσωτερικό’’ δαιμόνιο’’ υπήρχε από παλιά. Κάποιες φορές, ακόμα μαθητής των τελευταίων τάξεωντου Γυμνασίου(Β-Γ σημερινού Λυκείου) ,είχα συλλάβει τον εαυτό μου σε ένα εσωτερικό σιγομίλημα με ένα τρόπο κάπως ποιητικό. Αυτό έγινε πράξη από τα φοιτητικά μου χρόνια, δηλ. στα μέσα της δεκαετίας του ’60,οπότε κατέγραφα ποιήματα, τα συζητούσα με συμφοιτητές μου, που ασχολούνταν κι αυτοί με την ποίηση, και τα κρατούσα στο αρχείο μου. Το ένθεο πυρ δυνάμωνε με την πάροδο του χρόνου και έγινε δυνατή περιήγηση και εξωτερίκευση από τα μέσα του ’90 και κορυφώθηκε τα τελευταία χρόνια. Τα ποιήματα της συγκεκριμένης συλλογής είναι από το 2010 και μετά.
Με μια πρώτη ματιά ο αναγνώστης διαπιστώνει τη χρήση διαφορετικού ύφους στα ποιήματά σας, άλλοτε ομοιοκαταληκτούν και άλλοτε είναι σε ελεύθερο στίχο. Είναι ζήτημα διαφορετικής τεχνικής ή προκύπτει αυθόρμητα;
Όχι, δεν είναι διαφορετική τεχνική, κάτι που επιδιώκεται, κάτι που σχεδιάζεται. Κάτι τέτοιο, θέλω να πιστεύω, δεσμεύει τα ελεύθερα πετάγματα. Είναι υπόθεση της στιγμής, της φόρτισης… Το περιεχόμενο του ποιήματος δίνει, κυρίως, το ύφος, το ρυθμό, τον εσωτερικό παλμό. Περιεχόμενο πιο απλό, χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις της ψυχής και του πνεύματος-φαντασίας, ή θα ομοιοκαταληκτεί ή θα έχει εσωτερικό ρυθμό (χωρίς προσχεδιασμό. Αυτό με οδηγεί),ενώ τα υπερβατικού περιεχομένου ποιήματα με παρασύρουν σε έκσταση, θα έλεγα, έχουν ένταση, ισχυρή φαντασία, οπότε χάνεται ο ρυθμός και ακολουθείται ο ελεύθερος στίχος, που είναι πιο κοντά στην ασύνορη σκέψη. Αν σε τέτοιες εξάρσεις τεθεί θέμα μορφής, πιστεύω ακράδαντα ότι θα χάσει το περιεχόμενο.
Με δεδομένο ότι η ποιητική φόρμα απαιτεί οικονομία λέξεων και άρτιο χειρισμό της γλώσσας, πόσο δυσκολότερη είναι η συγγραφή ποιημάτων σε σχέση με τις άλλες μορφές λόγου;
Επειδή ασχολούμαι με τη γραφή και άλλων μορφών λόγου, έχω διαπιστώσει ότι η γραφή ενός ποιήματος, χωρίς να υποβαθμίζω τις άλλες μορφές γραπτού λόγου,είναι πιο δύσκολη, γιατί τα πετάγματα της σκέψης, της φαντασίας, οι εξάρσεις του συναισθήματος κάνουν πηλάλημα γρήγορο και ασύνορα, πολλές φορές, πετούν και πρέπει όλα αυτά να τα δαμάσεις και με συγκεκριμένο ,ειδικό λεξιλόγιο και περιορισμένο αριθμό λέξεων να τα πεις. Απαιτείται πυκνότητα ύφους και δυνατό περιεχόμενο, στολισμένο με πολλά σχήματα λόγου.. Χρειάζεται ισχυρό πνευματικό και γλωσσικό οπλοστάσιο και πολύ καλή διαχείρισή του. Και κοντά σε όλα αυτά δε θα πρέπει να λείπει ο ειρμός της σκέψης, να μη λείπει η παρουσίαση της σκέψης και να οδηγείς τον αναγνώστη σε ταξίδι πνευματικό και συναισθηματικό με τρόπο κατανοητό, όσο το επιτρέπει το είδος του ποιήματος, σε ταξίδι ηρεμίας, γαλήνης ψυχικής, αγαλλίασης, μηνύματος.
Η ποίηση είναι κατά κοινή ομολογία αδικημένη ως προς την απήχηση στο αναγνωστικό κοινό. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό και ποια η ευθύνη του εκπαιδευτικού μας συστήματος;
Είναι γεγονός ότι η ποίηση αδικείται. Ενώ είναι μια απαλή μορφή τέχνης, που ξέρει να ηρεμεί τον άνθρωπο, να τον νανουρίζει, να τον αφυπνίζει ευχάριστα και να τον διαφωτίζει, δεν τυχαίνει της μεταχείρισης που της αξίζει. Μπορεί κάποια ποιήματα να θέλουν ιδιαίτερη προσπάθεια για την προσέγγιση, για την κατανόηση.Αλλά τι να κάνουμε; Αυτή είναι η ποίηση και δεν μπορούμε να την αλλάξουμε. Δεν μπορούμε να την καθαιρέσουμε από τη θέση που κατέχει .Άρα η ευθύνη μετατοπίζεται, κυρίως, κάπου αλλού.
Το πρόβλημα είναι πολύ σύνθετο. Ίσως ,ας μην είμαι απόλυτος, ένα κομμάτι του αναγνωστικού κοινού (που δε σημαίνει η θέση μου απαξίωσή του)να δυσκολεύεται να προσεγγίσει και πιο πολύ να κατανοήσει κάποια ποιήματα .Αποτελεί και αυτό μερική αιτία. Πιο πολύ θα επιμείνω στις ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες και συγκυρίες του καιρού μας, μέσα στις οποίες ζει ο άνθρωπος. Αυτές αποτελούν βασική αιτία, αφού ο άνθρωπος , κουρασμένος από όλη αυτή την κατάσταση, δεν έχει χρόνο, χρήμα και διάθεση. Την ξεκούραση, τη χαλάρωση την επιδιώκει διαμέσου άλλων αναγνωσμάτων ή ειδώνψυχαγωγίας. Κάτι πιο εύκολα κατανοητό, κάτι νανουριστικό θέλει. Κάτι που δεν απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια.
Αλλά και το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι άμοιρο αυτής της κατάστασης. Δε δίνεται τόση έμφαση στην ποίηση, όση απαιτείται και αυτό φαίνεται και από τη δυσανάλογη θέση που έχει η ποίηση σε σχέση με τα άλλα είδη γραπτού λόγου στη σχολική πραγματικότητα.
Στο διαδίκτυο βλέπουμε πολλούς ‘’αυτοχρηζόμενους’’ ποιητές και συγγραφείς. Πόσο βλάπτει την ορθή κρίση των αναγνωστών;
Στο διαδίκτυο βλέπουμε πολλά παράξενα και απαράδεκτα πράγματα. Δε σημαίνει ότι οφείλουμε και να αποδεχόμαστε, χωρίς να εξετάζουμε την πηγή προέλευσης.Έτσι το να ‘’αυτοχρήζεται κάποιος λογοτέχνης(ποιητής ή συγγραφέας )κανείς δεν μπορεί νατου το αρνηθεί. Το να του αναγνωρίσουμε και τον τίτλο είναι άλλο πράγμα. Η λογοτεχνία είναι τέχνη με πολλές απαιτήσεις, έχει κανόνες ,αρχές, μορφή, περιεχόμενο, μηνύματα. Αν αυτές οι αρχές λείπουν, τότε παύει να είναι λογοτεχνία και ο ‘’αυτοχρηζόμενος’’ παύει να έχει την ιδιότητα του λογοτέχνη .Ένας έμπειρος αναγνώστηςδιαπιστώνει την ποιότητα του έργου και ανάλογα ενεργεί, αποδεχόμενος ή απορρίπτοντάς το .¨Έχει, όμως, κάνει το κακό, διότι του προκαλεί δυσαρέσκεια και απέχθεια. Πολύ μεγαλύτερο κακό κάνει στο στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, με το να του δημιουργεί σύγχυσηγια το τι είναι καλό και τι άσχημο. Γίνεται επιφυλακτικό και καχύποπτο ,στοιχείο απαραίτητο, αλλά πολλές φορές φτάνει στην άρνηση και την απόρριψη.
Ποιοι ποιητές κινητοποίησαν τη δική σας γραφή;
Η υποφώσκουσα εσωτερική αναταραχή έγινε κινητικότητα δημιουργική κατά τη διάρκεια των σπουδών μου(κλασική φιλολογία).Η διαρκής επαφή και η σε βάθος ενασχόληση με την ελληνική λογοτεχνία(παλαιότερη και νεότερη),αλλά και την ξένη(κάπως λιγότερο) μου ξύπνησαν αυτό το ένθεο πυρ. Ο Σολωμός και ο Κάλβος ήταν οι προσφιλείς μου ποιητές. Ποιητές που συνήρπαζαν με τα θέματα του έργου τους, αλλά και την τεχνική. Αυτό ήταν το λάδι στη σπίθα που την έκανε να φουντώσει και καρπούς γλυκούς να δώσει. Αλλά το πράγμα δεν σταμάτησε εκεί.Ολόκληρη η Επτανησιακή, Αθηναϊκή, Αλεξανδρινή ,Κρητική σχολή και η Δημοτική ποίηση δε με κινητοποίησαν απλώς, αλλά με επαναστάτησαν ποιητικά. Ο Κρυσ
Έχοντας υπηρετήσει για πολλά χρόνια ως φιλόλογος, αλλά και από άλλες θέσεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, πόσο επαρκή βρίσκετε την κατάρτιση των εκπαιδευτικών στην προώθηση της φιλαγνωσίας, αλλά και της δημιουργικής γραφής;
Θα ήταν άδικο με ένα ‘’ναι’’ ή ένα ‘’όχι’’ να υπερθεματίσω υπέρ της μιας ή άλλης θέσης Και τούτο επειδή το θέμα χρήζει προσεκτικής εξέτασης και προσέγγισης. Οι απόλυτες θέσεις με βρίσκουν απέναντι. Το πρόβλημα αρχίζει, μάλλον, από την περίοδο των σπουδών. Ένας γενικός βομβαρδισμός γνώσεων και τίποτα παραπέρα.(Κάτι φαίνεται τώρα τελευταία να αλλάζει με τις ειδικότητες).Και καλείται ο εκπαιδευτικός να πρωταγωνιστήσει μέσα στην αίθουσα , που τον πρώτο καιρό μοιάζει να παλεύει μέσα σε πέλαγος χωρίς σωσίβιο. Πιστεύω πως, ό, τι γίνεται σ ‘ αυτόν τον τομέα,οφείλεται στις φιλότιμες προσπάθειες των ίδιων των εκπαιδευτικών, παλεύοντας με τόσες και τόσες ατέλειες και ελλείψεις του εκπαιδευτικού συστήματος. Πότε διδάχτηκε ο εκπαιδευτικός τις έννοιες φιλαναγνωσία και δημιουργική γραφή(στα δικά μου χρόνια ποτέ) για να τις νιώσει ο ίδιος και στη συνέχεια να τις περάσει στους μαθητές; Πώς θα μεταδώσεις κάτι που δεν το κατέχεις και μάλιστα κατά τρόπο επαρκή; Αλλά και όση καλή θέληση κι αν έχουν, η σχολική πραγματικότητα και ένα πρόγραμμα που πρέπει ευλαβώς να τηρούν, στέκονται εμπόδιο .
Ποια είναι τα αγαπημένα σας βιβλία;
Η φόνισσα (Παπαδιαμάντης)
Το αμάρτημα της μητρός μου (Βιζυηνός)
Το δίκαιο της πυγμής (Παπανούτσος)
Ιστορίες αμαρτίας και αγιοσύνης (Καραγάτσης)
Η σειρήνα της ερήμου (Κουμανταρέας)
Η Παναγία των Παρισίων(Ουγκώ
Έγκλημα και τιμωρία Ντοστογιέφσκι)
Η πόλη μας έχει παράδοση καλού φιλαναγνωστικούκαι φιλότεχνου κοινού. Ποια η αίσθησή σας για τη συνέχεια της παράδοσης αυτής;
Κάτι το οποίο είναι παράδοση δύσκολα ξερριζώνεται.Αυτό δε σημαίνει ότι θα συνεχίσει να υπάρχει και μάλιστα με τον ίδιο ρυθμό, αν δεν φροντίσουμε να ποτίζουμε τις ρίζες. Κι αυτό θα γίνει μέσα από την εκπαίδευση και τους αρμόδιους φορείς. Δεν πρέπει να επαναπαυθούμε με την ιδέα πως όλα θα συνεχίσουν από μόνα τους να πηγαίνουν καλά. Απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση και οι δημιουργοί να στέκονται με υπευθυνότητα απέναντι στο κοινό κα να του δίνουν έργα ποιότητας. Τότε κεντρίζεται το ενδιαφέρον και η παράδοση αυτή θα συνεχιστεί, σε πείσμα προς τις δύσκολες στιγμές που διανύουμε. Οι τόσες και τόσες δραστηριότητες και σήμερα ακόμα φανερώνουν του λόγου το αληθές.
Ποια αξία θεωρείτε ότι είναι η πιο σημαντική στη σημερινή εποχή της Κρίσης;
Επειδή αναφέρεστε στη σημερινή εποχή της Κρίσης μέσα στην οποία αρκετός είναι ο πόνος και μεγάλος ο ξερριζωμός, θα τολμήσω να πω(χωρίς να θέλω ούτε κατά διάνοια να υποβαθμίσω τις άλλες αξίες, για το λόγο και μόνο επειδή είναι αξίες) ότι έχουμε ανάγκη από αλληλεγγύη= αλληλοβοήθεια(οι δυο έννοιες σε μια αμφίδρομη σχέση που τελικά καταλήγουν σε ταύτιση).Να σταθούμε κοντά στο συνάνθρωπο που πάσχει, που υποφέρει, που προσπαθεί να επιβιώσει. Μια βοήθεια χωρίς κόκκινες γραμμές, χωρίς διακρίσεις και ασύνορη. Να μην παίζει ρόλο η επιδερμίδα, η γλώσσα, η θρησκεία, η ιδεολογία, η εθνικότητα, τα συμφέροντα και το κάθε πιστεύω. Να μην υπάρχουν στεγανά. Να προσφέρουμε στο συνάνθρωπο ό, τι και όσο μπορούμε τη στιγμή που ο άλλος μας έχει ανάγκη. Να δούμε τον άνθρωπο ως αξία και όχι ως αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Βιογραφικό.
| Ο Ηλίας Καλλές, γεννημένος στην Αλία (Μπακαλί) της επαρχίας Αλμυρού του Ν. Μαγνησίας, μετά τα εγκύκλια μαθήματα σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπηρέτησε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση από διάφορες θέσεις. Ασχολείται με τον πεζό και ποιητικό λόγο από τα μέσα της δεκαετίας του 1960. |
