Μαριάννα Παπουτσοπούλου Σαμαράκη

 

"Δεν φτάνει η πείρα και η γνώση,θέλεις αρχές για να κρίνεις καταστάσεις"

Η συγγραφέας και μεταφράστρια Μαριάννα Παπουτσοπούλου Σαμαράκη,μιλά στις Διαδρομές για το λογοτεχνικό και μεταφραστικό της έργο,αναφέρεται στα προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης,το ρόλο της κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή της και στους αγαπημένους της ,παλαιότερους και σύγχρονους, λογοτέχνες.

Είναι ανιψιά του Αντώνη Σαμαράκη,ενώ είχε οικογενειακές σχέσεις με τον Γ.Ρίτσο.

Η «Μάμα  Φρανκ», εκδ. Γαβριηλίδη, το πρόσφατο βιβλίο σας. Είναι μια νουβέλα γεμάτη αυτοαποκαλύψεις;

Είναι ένα βιβλίο για την πνευματική αναζήτηση μιας σύγχρονης γυναίκας, που θα διανύσει το δρόμο από την τέχνη και τη λογοτεχνία, δια της αριστεράς, μέχρι τη θρησκευτική  και φιλοσοφική αναζήτηση, παράλληλα με τα άλλα της ολοζώντανα βιώματα, προκειμένου να ανακαλύψει ένα φως στα σύγχρονα σκοτάδια, έναν δρόμο ζωής, ΤΑΟ. Ουσιαστικά είναι μια νουβέλα διαμόρφωσης-bildungs, όπως λέμε στη θεωρία της λογοτεχνίας.  Φυσικά και υπάρχουν αυτοαναφορικά στοιχεία, αλλά «η Ευανθία δεν είμαι εγώ», για να αντιστρέψω το ρηθέν από τον Φλωμπέρ…Είναι μια αντιπροσωπευτική σκεπτόμενη γυναίκα της γενιάς του Πολυτεχνείου, κοιταγμένη με χιούμορ και συμπάθεια.

  Με δεδομένο ότι η ηρωίδα σας είναι μια γυναίκα  γύρω στα 60, με πολλές εμπειρίες ζωής, ποιο θέλετε να είναι το κυρίαρχο συναίσθημά της;

Το βιβλίο όλο είναι ένας ύμνος στην αγάπη και στην  προσφορά, ξεκινά με μιαν άγία γιαγιά και καταλήγει στον μέγιστο ηθικό φιλόσοφο του 20ου αιώνα, τον Εμμανουέλ Λεβινάς, που δεν απέχει και πολύ από άγιος… Η ίδια η ηρωίδα προσπαθεί να πιάσει κάποια παρόμοια στάνταρντ, η φτωχιά, επί ματαίω….γιατί και θυμώνει, και σχολιάζει, και μπαφιάζει, και βέβαια ονειρεύεται ή απορεί και θαυμάζει. Υπάρχει ένα ένθετο γράμμα σε βιβλίο της μάνας της, που ανακαλύπτει προς το τέλος, σε γλώσσα υψηλή, σχεδόν ιερατική -εδώ παίζω με τα είδη της ελληνικής- που θα αποτελέσει ένα είδος πνευματικής αποκάλυψης και σύγκρισης για κείνην.

 

Ο χρόνος μας ή οι εμπειρίες μάς κάνουν  να αναθεωρούμε και να αξιολογούμε αλλιώς πρόσωπα και καταστάσεις;

Η πνευματική πρόοδος και η ευφυΐα μας, φυσικά και η πείρα της ζωής, αλλά κυρίως ο τρόπος του σκέπτεσθαι, οι βιωμένες και χωνεμένες αξίες μας. Δεν φτάνει η πείρα και η γνώση εν γένει, θέλεις αρχές για να κρίνεις καταστάσεις, εδώ ακουμπά και το κύριο ζητούμενο τη ηθικής στάσης.. Ανθρώπους θα λεγα πως δεν μπορούμε να κρίνουμε, παρά μόνο κάποιες συμπεριφορές. Αυτό διδάσκει ολη η λογοτεχνία άλλωστε, τουλάχιστον από την αρχαία τραγωδία κι έπειτα…

Πώς συμβιβάζεται η ευρυμάθεια της ηρωίδας σας (μέσω των τόσων βιβλίων που έχει διαβάσει) με την προσκόλλησή της στη θρησκεία;

Δεν είναι προσκολλημένη, αντίθετα είναι μια νεοφώτιστη σε ώριμη ηλικία, πολλοί αριστεροί το «έπαθαν» αυτό, στην πορεία αναζήτησήςτους, που αμφισβητεί αγρίως τα της ελληνικής εκκλησίας και τα εκκλησιαστικά εν γένει, ακριβώς επειδή διαβάζει και έχει πνευματική ζωή. Να σημειώσουμε εδώ πως όλη η ευρωπαϊκή λογοτεχνία έχει γνώσιν και της θεολογίας, από τον Τολστόη και τον Ντοστογιέφσκι μέχρι τον Γκαίτε ή τον Έλιοτ, αλλά και εδώ ο Θεοτοκάς, ο Καζαντζάκης, ο Παπαδιαμάντης φυσικά, ο Λορεντζάτος και ο Κόντογλου, αλλά και τόσοι άλλοι, έχουν πλατιά γνώση. Ξέρω βέβαια πόσο σοκάρισε τους στενόμυαλους η Μάμα, δεν ζω στο υπερπέραν, μάλιστα μπορώ να πω ότι  το περίμενα..…..

 Γίνατε ευρύτερα γνωστή από τη  μετάφραση του Αλεξανδρινού κουαρτέτου του Λώρενς Ντάρελ, για την οποία μόνο θετικά σχόλια έχουν ακουστεί.

Ποιο το αποστασιοποιημένο χρονικά αίσθημά σας γι’ αυτό;

Ευτυχία από την όλη διαδικασία της μεταφραστικής δουλειάς, λατρεύω τη μετάφραση, μεταφράζω όλο τον ελεύθερο από άλλα γραπτά χρόνο μου, ποίηση, Μπωντλαίρ και Γέητς κυρίως, αλλά και πεζό και δοκίμιο.  Η μετάφραση είναι για μας τους λογοτέχνες το καλύτερο σχολείο, και μια προσφορά στο αναγνωστικό κοινό. Είναι και ..απόλαυση κάποτε, το Κουαρτέτο ήταν.

Έχετε εργαστεί στην ιδιωτική εκπαίδευση. Ποιο  θεωρείτε πως είναι το σημαντικότερο έλλειμμα του εκπαιδευτικού μας συστήματος και των εκπαιδευτικών;

Η απουσία αληθινής αφοσίωσης στη μόρφωση  των παιδιών, η απουσία αληθινής έγνοιας και αγάπης για τα νιάτα και την ευτυχία τους. Όλοι κάπως χρηματίζονται, όλοι κάπως διαιωνίζουν την διάκριση σε βάρος των πιο αδύνατων οικονομικά παιδιών, τα βιβλία, τα προγράμματα, το μεράκι, ο πολιτισμός και η τέχνη που απουσιάζουν από τα σχολεία μας, οι προοπτικές στη ζωή μετά… τι να πω,  έχω φρίξει. Δεν θέλω να επεκταθώ.

Παράλληλα με το "Μάμα Φρανκ" στον Γαβριηλίδη, κυκλοφόρησαν από τις εκδ. Ηριδανός  διηγήματα και μονόλογοι με τίτλο:«Στο ρεύμα κι αναπόταμα». Με δεδομένο ότι έχετε πολύ ανέκδοτο υλικό, γιατί επιλέξατε τα συγκεκριμένα πεζά σας;

Τα επέλεξα γιατί καταπιάνονται με το θέμα της μετανάστευσης, αληθινής και εσωτερικής μας,ψυχικής, προς μια καλύτερη ζωή, έτσι το βιβλίο αφορά την παρούσα ανθρωπιστική και ανθρώπινη κρίση…το θεωρώ και καλογραμμένο. Το αγαπώ αυτό το βιβλιαράκι.

Είστε ενεργή στην κοινωνική δικτύωση. Πόσο νομίζετε ότι βοηθά στη διάδοση της λογοτεχνίας;

Πολύ, μας φέρνει σε επαφή με τους αναγνώστες μας και μεταξύ μας, με τους εκδότες μας και τις νέες κυκλοφορίες, με την κριτική, θαυμάσιο μέσο αν χρησιμοποιείται σωστά, όπως κάθε μέσο. 

 Τι σημαίνει για εσάς ο διαδικτυακός χώρος;

Ένα δωρεάν βιβλίο ή περιοδικό  για το κοινό, και ακόμη σημαίνει την επικοινωνία και τον διάλογο, κάποτε και τη συνεργασία,  με τους άλλους ποιητές-συγγραφείς.

 Ποιοι συγγραφείς ή ποιητές ήταν για εσάς καθοριστικοί;

Ποιους σύγχρονους  λογοτέχνες ξεχωρίζετε;

Α, υπέροχη ερώτηση! Ο Σολωμός και ο Κάλβος, από παιδί, χάρη στη μητέρα μου, ο Παπαδιαμάντης και ο Τολστόη, ο Τσέχωφ, ο Ίμπσεν. και ο Ντοστογιέφσκι, επίσης, ο Μαρσέλ Προυστ στη συνέχεια, ο Μπωντλαίρ και ο Γέητς σε μεγαλύτερη ηλικία, ο  Τζόυς και ο Τόμας Μαν… ο Βιζυηνός και ο Θεοτόκης, τι να πρωτοπώ…και στη φιλοσοφία ο Κίρκεγωρ, ο Καντ, ο Ρουσώ και ο Λεβινάς. Όσο για τους σύγχρονους,  ο Φιλιπ Ροθ , ο Κούντερα, ο Μπουκόφσκι, ο Ουελμπέκ και ο Ταμπούκι…και από τους ποιητές μας ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Μαραμπού, η Μελισσάνθη, ο Ηλίας Λάγιος, ο Δημήτρης Νικηφόρου, ο Διονύσης Μαρίνος  τώρα. Αλλά φτάνουν οι ..κατάλογοι, κάποιοι με κακολογούν γι αυτό…

Βιβλία της Μαριάννας Παπουτσοπούλου

Μάμα Φρανκ,Μαριάννα Παπουτσοπούλου

εκδόσεις Γαβριηλίδη.

 

Πώς μετράμε το χρόνο που ζήσαμε; Με τον πόνο και τον κόπο του, τα όνειρα, τα λάθη, τα σωστά μας. Ή με τον τρόπο της Ευανθίας Σεκέρογλου -που την τρώει η ευθύνη που μας φορτώνει η ψυχή- η οποία αντικρίζει την πραγματικότητα γύρω μας και βγάζει δαγκάνες και άλλα αρχαϊκά, αυτά που αρέσουν στους βίαιους και τους καβαλημένους...

"Μάμα Φρανκ", μια νουβέλα, μια βιογραφού-μενη σκέψη για το χθες ως σήμερα και ως αύριο.

Στο ρεύμα κι αναπόταμα,Μαριάννα Παπουτσοπούλου

εκδόσεις Ηριδανός.

 

Το δίπτυχο αυτό αντικρίζει τη δύσκολη εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών από δύο οπτικές γωνίες, αυτήν του καλού παλιού ρεαλισμού και την άλλη της εσωτερικής διερώτησης. Το πρώτο μέρος, στο ρεύμα, είναι αφιερωμένο στη μετανάστευση, ελλήνων και αλλοδαπών, κάποιες πτυχές της που αντλούνται από την πραγματικότητα όπως την έζησε η συγγραφέας. Το δεύτερο, αναπόταμα, αποτελεί σύνολο οκτώ εσωτερικών μονολόγων, ανθρώπων ποικίλων ηλικιών και κοινωνικών ή άλλων καθορισμών, που αποφασίζουν να αντιμετρηθούν με τα οδυνηρά βιώματά τους από ανήσυχη σκοπιά, τείνοντας προς κάποιον νέο, και εν πολλοίς απελευθερωτικό ορίζοντα αισθημάτων, αρχών και ιδεών. Το σύνολο είναι αφιερωμένο σε ό,τι συνήθως ονομάζουμε επιστροφή, με την έννοια της εσωτερικότητας και του αναστοχασμού. Το δίπτυχο κλείνει ένας ύμνος στην αγάπη.

Αλεξανδρινό Κουαρτέτο,Λώρενς Ντάρελ,
εκδ.Μεταίχμιο,μετάφραση:Μαριάννα Παπουτσοπούλου.

 

Το αριστούργημα του Λόρενς Ντάρελ, ενός από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς του β΄ μισού του 20ού αιώνα, είναι ένα ολοζώντανο έργο το οποίο επαινέθηκε όσο λίγα. Τζαστίν, Μπαλτάζαρ, Μαουντόλιβ και Κλέα, τα πρόσωπα που δίνουν το όνομά τους στα βιβλία αυτής της τετραλογίας, διαπλέκονται μεταξύ τους ενώ πέμπτη πρωταγωνίστρια η πόλη της Αλεξάνδρειας, εξωτική και παρηκμασμένη, γεμάτη ομορφιά και γραφικότητα, σύμβολο ενός κόσμου κατεξοχήν ερωτικού.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Η Μαριάννα Παπουτσοπούλου Σαμαράκη γεννήθηκε το 1951 στην Αθήνα.Εργάστηκε τριάντα χρόνια στη μέση εκπαίδευση. Συμμετείχε ενεργά στο κίνημα των ιδ. εκπαιδευτικών και των γυναικών ως το '91. Έχει δημοσιεύσει ποιήματα, μεταφράσεις, Ρ. Μπέηκερ, "Μότσαρτ", Libro 1991, Λ. Ντάρελ, "Αλεξανδρινό Κουαρτέτο", Μεταίχμιο 2009, δύο βιβλιαράκια για το λύκειο, "100 χρόνια κινηματογράφου", ΕΚΓ 1996. "Μικρός οδηγός για την ανάγνωση της πεζογραφίας", ΕΚΓ 1992, μεταφράσεις, πεζά και άρθρα στον περιοδικό και στον ημερήσιο τύπο. Τελευταία δουλειά της, "Στο ρεύμα κι αναπόταμα", ένα δίπτυχο, Ηριδανός 2013. Το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας της παραμένει ανέκδοτο.