26 Οκτωβρίου 2014

Στέλιος Πελασγός
 

 
 
Ο Βόλος είναι για μένα η πόλη των αφανών σπουδαίων καλλιτεχνών
 
 
Δεν μπορείς παρά να εστιάσεις στην ηρεμία που εκπέμπει ο Στέλιος Πελασγός σε μικρούς και μεγάλους,όταν συζητάς για μύθους μαζί του, ή όταν ακούς να αφηγείται τις ιστορίες και τα παραμύθια του. Αν είσαι παιδί απλώνεις ωριμότερο το ανάστημα της παιδικότητάς σου, κι αν είσαι μεγάλος νοσταλγείς το παιδί που υπάρχει μέσα σου.Κερδίζει τους ακροατές του, μικρούς και μεγάλους, εύκολα, αδιόρατα, σχεδόν μυσταγωγικά. Και δεν μπορείς, παρά να επισημάνεις την ευγένεια των τρόπων και τον πολιτισμό που κομίζει στις παραστάσεις του.

Οι περισσότεροι Βολιώτες γνωρίζουμε καλά το έργο και την προσφορά του.
Σε μια εκ βαθέων εξομολόγηση ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους αφηγητές παραμυθιών, απαντά γιατί επέλεξε τον Βόλο για τόπο διαμονής, τι τον παρακίνησε να ασχοληθεί με την τέχνη του αφηγητή, τι τον κινητοποιεί και συνεχίζει τόσα χρόνια, ποια είναι τα μελλοντικά του σχέδια αλλά και πόσο μας βοηθά η τέχνη που υπηρετεί στις δύσκολες εποχές που ζούμε
 

Τι σας παρακίνησε, στην ηλικία των 20 και κάτι χρόνων, να ασχοληθείτε με το λαϊκό παραμύθι και την τέχνη του αφηγητή-παραμυθά;
Είμαι δέντρο με βαθιά ρίζα και σε κείνη την ηλικία όφειλα να φέρω τους πρώτους καρπούς. Η γιαγιά μου η Δήμητρα που γεννήθηκε μέσα στον περίβολο του ιερού της θεάς μου έμαθε πριν να σταθώ ακόμα όρθιος να ακούω, να προφέρω, να μιλώ, με πότισε με ιστορίες και θρύλους, δημοτικά τραγούδια κι ενθυμήσεις. Πάνω στην μαθητεία μου δίπλα στην γιαγιά μου στήριξα και την διδακτορική μου έρευνα που εκδόθηκε και διδάσκεται σε δύο ελληνικά Πανεπιστήμια. Ο παππούς έλεγε ιστορίες από την Σμύρνη και η μητέρα μου με πήγαινε στα μεγάλα θέατρα να δω τον Χορν, τον Κατράκη, την Λαμπέτη, την Καρέζη, τον Ληναίο κ.α. Ο άλλος παππούς ήταν θύμα μαζικής σφαγής αμάχων του εμφυλίου στον Φενεό ορεινής Κορινθίας για την οποία κανείς δεν μιλά και αυτή η σιωπή ίσως να βάρυνε στην διάθεση μου να αφηγούμαι.
Δεν ασχολήθηκα με το λαϊκό παραμύθι αποκλειστικά αλλά με κάθε μορφή προφορικής λογοτεχνίας ή γραπτής με προφορική δομή και ύφος. Είχα και έχω τέσσερεις μεγάλες αγάπες, την λογοτεχνία και ποίηση, το θέατρο, την ψυχολογία και τα παιδιά. Καμιά δεν ήθελα να στερηθώ. Σπουδάζοντας και τα τέσσερα ήμουν διασπασμένος. Στην Γαλλία γνώρισα ανθρώπους που μπορούσαν να κάνουν και τα τέσσερα μαζί, να διηγούνται, να παριστάνουν, να θεραπεύουν και να παιδαγωγούν. Ήταν σαν να έβλεπα την γιαγιά μου. Εκεί τους λέγαν neoconteurs και όταν αφοσιώθηκα σε αυτό ο Απόστολος Δοξιάδης μου πρότεινε να το πω «ιστορήτες» και «ιστόρηση» . Εγκατέλειψα την Αθήνα και ήρθα στο Βόλο και το Πήλιο για να συναντήσω την πραγματικότητα, την φύση και τους ανθρώπους σε κοινότητα. Από δω ξεκίνησα την αναβίωση της τέχνης της προφορικής λογοτεχνίας και αφήγησης στην Ελλάδα η οποία σήμερα έχει πάρει διάσταση.
Υπήρχε παράλληλα μέσα μου η λαχτάρα της κοινότητας, η λαχτάρα της απλότητας, η λαχτάρα της αυθεντικότητας και η αγωνία του ορισμού μου απέναντι στο παρελθόν του τόπου και της ρίζας μου και το παρόν της Ευρώπης και του κόσμου. Η τέχνη μου είναι ένα με την ζωή μου και απαντά στις λαχτάρες αυτές και τις αγωνίες. Χτίζει και ενισχύει την κοινότητα, είναι απλή μέχρι περιφρόνησης από το κοινό που διεφθάρη από τα υπερθεάματα και την τηλεόραση. Είναι γνήσια χωρίς φτιασίδια, κουστούμια και πόζες. Τέλος τρέφεται από την προφορική παράδοση και μπορεί να είναι μια απόλυτα σύγχρονη τέχνη συντονισμένη με τα κοινωνικά, πολιτικά και αισθητικά ρεύματα της εποχής μας.

Θα μπορούσατε να μας μεταφέρετε την αίσθηση που έχετε όταν αφηγείστε παραμύθια σε παιδιά;
Δεν υποχωρώ στα στερεότυπα. Υπάρχουν γερασμένα παιδιά αλλά και γιαγιάδες που διατήρησαν σε όλη τους την ζωή την παιδική τους αθωότητα. Απευθύνομαι με τον ίδιο σεβασμό σε μικρούς και μεγάλους, με την ίδια πανηγυριώτικη χαρά σε παιδιά και γέροντες. Προσφέρω σε όλους σοβαρότητα και στις εύθραυστες, γερασμένες ή νεογέννητες ιστορίες μου αφοσίωση.
Από τα παιδιά παίρνω δύναμη, όταν τα κοιτώ και τους μιλώ ο φορτιστής μου ανάβει με το εικονίδιο του κεραυνού- βρίσκομαι σε πλήρη φόρτιση και γεμίζω ενθουσιασμό και εμπιστοσύνη για την ζωή και το μέλλον.
 

 Οι παραστάσεις σας που σχετίζονται με τη διαχείριση του φόβου, συνδέονται με κάποιον τρόπο με την έξαρση της ενδοσχολικής βίας ακόμα και στις μικρότερες ηλικίες;
 Η έξαρση της βίας αφορά όλη την κοινωνία όχι το σχολείο αποκλειστικά. Το ενδιαφέρον για την ενδοσχολική βία είναι εισαγόμενο και βοηθά πολλούς να λαμβάνουν επιδοτήσεις. Όπως κάθε Έλληνας, όπως κάθε παιδαγωγός ή γονιός ανησυχώ γιατί βλέπω να αυξάνεται η ανοχή όλων μας στην βία που την δικαιολογούμε ως δίκαιη (γιατί φταίει αυτός που την υφίσταται), «μαγκιά» (γιατί είναι μέσο επιβολής και επίδειξης δύναμης), φυσιολογική (γιατί είναι μια γνήσια έκφραση της κτηνώδους φύσης μας) ή ακόμα όμορφη (όταν αποτυπώνεται στις οθόνες, την σκηνή, την μουσική, τον χώρο). Η βία είναι πάντοτε αδιέξοδη. Η βία είναι πάντα άσχημη, αποκρουστική και αδικαιολόγητη. Είτε προέρχεται από την εξουσία είτε από την αμφισβήτηση της είναι καταστροφική και οδηγεί στην μοναξιά, τον πόνο και τον θάνατο. Δεν είναι η λύση είναι το πρόβλημα. Πώς να το καταλάβουν όμως τα παιδιά ενώ δεν μπορούν να το καταλάβουν οι γονείς τους που γοητεύονται από την βία;
Ο καλύτερος τρόπος είναι οι ιστορίες που έχω επιλέξει, ιστορίες για να γελάσουμε, να χαρούμε και να σκεφτούμε. Υπάρχουν ιστορίες για νήπια αλλά και για έφηβους. Οι παραστάσεις μου για τον φόβο έχουν πολλές μορφές
 Γιατί επιλέξατε να ζείτε στο Βόλο και όχι στο κέντρο;
Η Ελλάδα έχει μια βαριά αρρώστια που λέγεται Αθήνα. Ρουφάει ότι ζωντανό και γνήσιο γεννάει η επαρχία και η ίδια η πρωτεύουσα και το ευτελίζει. Από Αθήνα πάσχει και ο Βόλος βέβαια αλλά και ο Αη Γιώργης Νηλείας ή η Πορταριά για παράδειγμα. Είναι βαριά αρρώστια και πολύ μεταδοτική.
Τα συμπτώματα είναι ο θόρυβος – φυσικός και ψυχικός, η ανακατωσούρα, η επιθετικότητα, ο εκνευρισμός, η φιλοχρηματία, η επιδειξιομανία, η ερωτομανία, η καχυποψία, ο ατομισμός, ο έντονος και τεχνητός φωτισμός κ.α. Ήρθα στο Βόλο και το Πήλιο για να βρω την σιωπή που προστατεύει και επωάζει, την σιγή που κλωσά τις ιστορίες και το νόημα. Να βρω την απέραντη αγκαλιά της θάλασσας και την μυστική φωνή των δέντρων. Να βρω την γειτονιά και το χωριό, το καλαμπούρι και την συσπείρωση στην κηδεία ή στο νοσοκομείο, τα παιδιά που ακόμα τσιρίζουν σαν τα χελιδόνια στο καλοκαιρινό σκοτάδι των καλντερημιών και των δρόμων.

Θέλετε να μας πείτε με λίγα λόγια τι σημαίνει ο Βόλος και οι κάτοικοί του για εσάς;
Μετά από 24 χρόνια για πολλούς είμαι ακόμα ο ξένος. Τον αγάπησα και τον αγαπώ βαθιά το Βόλο και χτίζω την ζωή μου με ευγνωμοσύνη ανάμεσα στην θάλασσα και το Πήλιο. Ίσως περισσότερο από τον Βολιώτη που άφησε να κλείσει η Αύρα, η παραθαλάσσια ψυχή του Βόλου, που γκρέμισε το νεοκλασικό του κέντρου για να γίνει πολυκατοικία, που πάει στα τσιπουράδικα με τις γιγαντοοθόνες, που δεν ανέβηκε ποτέ στο λόφο της Επισκοπής και δεν επισκέπτεται τακτικά το μουσείο, που δεν τιμά το παρελθόν των εργατικών και εκπαιδευτικών αγώνων και ρεζιλεύει τον τόπο του επικροτώντας την βία, τον αυταρχισμό, την χυδαιότητα και τον χουλιγκανισμό.
Ο Βόλος είναι για μένα η πόλη των αφανών σπουδαίων καλλιτεχνών, η πραγματική πολιτιστική πρωτεύουσα της Ελλάδας. Οι μουσικοί και οι ποιητές του, οι ζωγράφοι και ψάλτες του. Είναι μια πόλη πρωτοπόρα που περιφρονεί τους πρωτοπόρους. Εδώ ξεκίνησε η αναβίωση της προφορικής λογοτεχνίας και αφήγησης, λειτουργεί η Ακαδημία θεολογικών σπουδών, δημιουργήθηκε η μόνη γυναικεία βυζαντινή χορωδία «Οι άδουσες», η πιο δραστήρια ομάδα προφορικής ποίησης « Volos slam poetry» και σίγουρα άλλα πολλά που κι εγώ ο ίδιος αγνοώ. Πόσο όμως ο Βόλος βοηθά όλα αυτά; Πόσο τα αγνοεί ή τα μάχεται;

Πώς συνδυάζετε την προσωπική σας ζωή στην επαρχία, με την παραγωγή σας, όσον αφορά τα παραμύθια και τη δουλειά του αφηγητή;
Ταξιδεύω πολύ στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις τις Ελλάδας. Τακτικά προσκαλούμαι και στο εξωτερικό. Για μένα οι περιοδείες αυτές είναι οξυγόνο. Η μακροχρόνια σχέση μου με το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης έφτιαξε στην καρδιά της Μακεδονίας ένα διεθνές φεστιβάλ αφήγησης που έχει γίνει γνωστό σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από πέρσι το μετέφερα και στην Αθήνα. Στο σπίτι μου φιλοξενούνται τακτικά καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Το διαδίκτυο με συνδέει με όλο τον κόσμο επιστημονικά, καλλιτεχνικά αλλά και φιλικά. Δεν νιώθω απομονωμένος στο Βόλο ή στον Άγιο Βλάση. Ο μπαξές μου, οι κότες, τα δέντρα μου, η ρεματιά της Αμαδίστρας και η γειτονίτσα της Νέας Δημητριάδας είναι τροφή για το έργο μου.

Μετά από τόσα χρόνια προσφορά σας στην Τέχνη της αφήγησης και της μυθοπλασίας, τι είναι αυτό που σας κινητοποιεί ακόμα;
Η ανάγκη του κοινού και η ευχή των γονιών και των παππούδων. Η εμπιστοσύνη των γονιών που έρχονται στα παιδαγωγικά εργαστήρια της Μητρόπολης μας. Η εκτίμηση των συγχωριανών και των συμπολιτών μου. Ο κίνδυνος της ερημοποίησης της παιδικής φαντασίας από την τηλεόραση και την εμπορική παιδική λογοτεχνία και το θέατρο που πιθηκίζουν την τηλεόραση. Η ευθύνη που μου αποθέτουν οι προικισμένοι άνθρωποι για να διηγηθώ ή να ενισχύσω τις ταπεινές ιστορίες τους. Κάποιες μυστικές προσευχές. Το καθήκον να μπαλώνω το υφαντό της ανθρώπινης κοινότητας του χωριού και της πόλης που τρυπά και ξηλώνει από την απληστία και την ιδιοτέλεια. Οι φόβοι και οι μανίες που άμα με ακούσουν ξεμακραίνουν σαν να ξορκίζονται. Η χαρά να αλλάζω γλώσσες και ρυθμούς και πρόσωπα αφηγούμενος σε λιβανέζους ή πολωνούς, σε φαρμακοποιούς ή λαογράφους, σε παιδιά ή πρώην χρήστες ναρκωτικών. Το έργο που μου ανέθεσε η Θεία Πρόνοια, η κοινότητα και οι πρόγονοι μου. Η πόρτα που μου ανοίγεται στην καρδιά ακέραιων και άξιων ανθρώπων.

Στη ζοφερή περίοδο για τη χώρα μας, πόσο νομίζετε ότι βοηθά τους συνανθρώπους μας, μικρούς και μεγάλους, η Τέχνη του παραμυθιού ;
Η τέχνη της προφορικής λογοτεχνίας άνθισε στους προσφυγικούς καταυλισμούς, στα αντιαεροπορικά καταφύγια, στην προετοιμασία του συσσιτίου. Βοηθά ουσιαστικά και καίρια. Δίνει ρίζα και μνήμη ενώ όλοι προσπαθούν να μας κάνουν να ξεχάσουμε. Τρέφει την προφορική ιστορία. Δένει τον ένα με τον άλλο όταν μας προγκάνε για να ξεμοναχιαστούμε και να μας αρπάξουν. Θυμίζει πως βασιλιάς γίνεται ο γιός που ρίχτηκε στην κληρονομιά και πήρε ένα γάτο. Το δίκιο λέει είναι με τον φτωχό και τίμιο όχι με τον πλούσιο και καταφερτζή. Η ψυχή στην πόρτα σου που ζητιανεύει λένε μπορεί να είναι ένας Άγιος κι όχι ένας τεμπέλης και ανίκανος όπως υποστηρίζουν οι νεοφιλελεύθεροι τραπεζιτοτρόφοι. Κάνε το καλό λέει ακόμα και στο μυρμήγκι και θα έρθει η ώρα που θα στο ξεπληρώσει πολλαπλάσιο. Κανένα δεν αφήνει ο Θεός λέει μην απελπίζεσαι, από τις στάχτες και την εγκατάλειψη θα σηκωθείς, από τον τάφο της μάνας σου θα φυτρώσει δέντρο που θα σου χαρίσει το φουστάνι με κεντημένο τον Μάη με όλα του τα λουλούδια. Το άδικο τιμωρείται λέει. Ο άκαρδος δεν γίνεται πετυχημένος επιχειρηματίας αλλά τροφή για τα αγρίμια. Ψάξε στην στάχτη και στα μπάζα που οι χτίστες πετούν για άχρηστα να βρεις το λιθάρι που θα γίνει θεμέλιο της ζωής σου.

Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας τα επόμενα βήματα-σχέδιά σας;
Ας ξεκινήσουμε από Βόλο. Συνεχίζονται τα παιδαγωγικά εργαστήρια για γονείς της Ι.Μ.Δ. στις ενορίες Αναλήψεως, Αγ. Γεωργίου Αγριάς και Ιωλκού και στον Βρεφονηπιακό σταθμό με θέμα τα συναισθήματα. Επίσης οι παραστάσεις σε σχολεία της Μαγνησίας. Στις 29/10 αφηγούμαι μαζί με τον αλγερινό αφηγητή Καμέλ Γκενούν στο Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Τσαλαπάτα. Στην Κοζάνη τρέχει το αγαπημένο μου παιδί το Διεθνές φεστιβάλ αφήγησης και τεχνών του λόγου ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης. 28η Οκτωβρίου τιμώ τους νεκρούς του αλβανικού έπους με το αναλόγιο που συνέθεσα «Τότε που μπήκαμε με τους πολλούς μέσα στην μάχη» με κείμενα του Ν. Καβαδία, επιζώντων πολεμιστών, γράμματα πεσόντων και ένα ποίημα του Καβάφη. Συμμετέχει η φιλαρμονική «Πανδώρα» και η βολιώτισσα βίντεο άρτιστ Αννα Θεοδώρα Γαλανού. Στην Αθήνα ξεκινά ένα σεμινάριο στο μουσείο συναισθημάτων για το παραμύθι και τα συναισθήματα και δύο στο εργαστήρι Μαιρηβή «Πώς να ιστορώ» και «Φόβος και παραμύθι» καθώς και το διεθνές φεστιβάλ αφήγησης Αθηνών με αφηγητές από το Μαρόκο, την Αλγερία και το Λίβανο. Τέλος ετοιμάζω την έκδοση τριών παραμυθιών που ενώνουν το παραμύθι με την Φυσική, καρπό πολύμηνης συνεργασίας με τον φυσικό και επίκουρο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Βασίλη Κόλια, σε εικονογράφηση της Έρικας Γκουντεσβάγκερ καθώς και την συνολική έκδοση παραμυθιών των μαθητών μου από όλη την Ελλάδα. Ακολουθούν περιοδείες σε γυμνάσια της Δράμας, των Αθηνών, σε δημοτικά του Ναυπλίου, συνεργασίες με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ρουμελιωτών κ.α. Το Δεκέμβριο θα εμφανίζομαι στην Αθήνα στο HALF NOTE jazz club με ιστορίες για μάγισσες για τους μεγάλους και καλικατζάρους (ελληνικούς και μιαρούς) για τα παιδιά.


 

 
Διήγηση στο σχολείο
Το 23ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου επισκέφτηκε ο Στέλιος Πελασγός την περασμένη Τετάρτη(22-10-14) όπου διηγήθηκε στους μαθητές των τεσσάρων πρώτων τάξεων αλλά και του συστεγαζόμενου νηπιαγωγείου παραμύθια στο πλαίσιο των παραστάσεων του με τίτλο:
"Μην Φοβάσαι. Παραμύθια και θρύλοι ενάντια στο Φόβο"

 

Από τα παιδιά παίρνω δύναμη,γεμίζω ενθουσιασμό και εμπιστοσύνη για την ζωή και το μέλλον.
Η παράσταση αυτή έχει τρεις εκδοχές και προσαρμόζεται στην ηλικία αλλά και στις διαθέσεις κάθε διαφορετικής ομάδας.