29 Μαρτίου 2015

 
 
 
                                                            Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
 

                                           Θέλησα να αποτυπώσω πόσο στο facebook 
                                                             δεν "υπάρχει" η Αλήθεια

 
 Με αφορμή το βιβλίο της :"Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας,(εκδ.Πόλις) ,ένα εντελώς καινούργιο εγχείρημα από εκδοτικής απόψεως,αφού αφορά την ανθολόγηση των αναρτήσεών της στο διαδίκτυο,η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου μιλά στις Διαδρομές για την εποχή του διαδικτύου και τη χρηστικότητά του.
Πώς και γιατί μια μεταφράστρια περνά στη θέση του συγγραφέα;
Πόσο σημαντική είναι η αίσθηση του χιούμορ εντός και εκτός διαδικτύου αλλά και πόσο οι "τοίχοι"του διαδικτύου μπορούν να συγκριθούν με το τυπωμένο χαρτί;
Και,τελικά,η Κρίση πόσο σχετίζεται με την αύξηση των χρηστών του διαδικτύου;

 
«Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθο πλασίας» , ο τίτλος του βιβλίου σας,που αποτελεί μία ανθολόγηση των ποστς σας στο facebook. Τι σας παρακίνησε να μεταφέρετε στο χαρτί τις διαδικτυακές σας αναρτήσεις;
Μετά από 4-5 χρόνια σταθερής χρήσης του facebook, συνειδητοποίησα πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ούτως ή άλλως, πεδίο «μυθοπλασίας»: καθένας μας πλάθει εκεί έναν εαυτό και μια πραγματικότητα – ομοίως κι εγώ. Επίσης οι σχολιασμοί της πραγματικότητας φέρουν κατεξοχήν τη σφραγίδα της προσωπικής μυθολογίας καθενός. Στο facebook αντιλαμβάνεσαι ξεκάθαρα πόσο δεν «υπάρχει» η Αλήθεια, πόσο ασταθές υλικό είναι. Αυτή την ιδέα θέλησα να αποτυπώσω με έναν τρόπο πιο συνεκτικό –δηλαδή σε ένα βιβλίο– από ό,τι το έκανα κάθε μέρα στις σκόρπιες αναρτήσεις μου.

Πόσο εύκολο είναι να σταχυολογήσει κάποιος όσα γράφει καθημερινά στο διαδίκτυο; Με ποιο κριτήριο κάνατε τις επιλογές σας;

Αν εξαιρέσει κανείς το ατέλειωτο scrolling (αφού δεν είχα τα κείμενά μου συγκεντρωμένα πουθενά παρά μόνο διάσπαρτα στον «τοίχο» μου), δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, εφόσον είχα ένα λίγο-πολύ συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό σχέδιο κατά νου για το τι θα είναι το βιβλίο. Επέλεξα αυστηρά εκείνα τα κομμάτια που μπορούσαν να οικοδομήσουν αυτό που ήθελα – την προσωπική μου μυθολογική πραγματικότητα. Είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, ότι απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά σε «επίκαιρα» γεγονότα. Τα επίκαιρα χάνονται μαζί με τον χρόνο. Είναι ευχάριστα ανησυχητικό το πώς δεν μπορείς να επιστρατεύσεις αυτό που κατεξοχήν θεωρούμε «πραγματικότητα» (δηλαδή τα γεγονότα) για να φτιάξεις το πορτρέτο της. Είναι δύο τελείως διακριτά πράγματα η επικαιρότητα και η πραγματικότητα. Η πρώτη ανήκει δικαιωματικά στη δημοσιογραφία. Η δεύτερη, στη λογοτεχνία.


Η πλειονότητα των κειμένων έχουν έντονη χροιά χιούμορ και αυτοσαρκασμού.Πόση ανάγκη έχει ο αναγνώστης αλλά και ο χρήστης του διαδικτύου από χιούμορ;

Το χιούμορ έχει την ευλογημένη ιδιότητα να σχετικοποιεί τα πάντα, και ιδίως τον εαυτό μας. Μας κάνει τη χάρη να μας πετάει έξω από το κέντρο του κόσμου, όπου νομίζουμε ότι βρισκόμαστε και να μας κάνει καλύτερους παρατηρητές, άρα, νομίζω, και αναγνώστες.
Είναι μια γενικότερη στάση ζωής το χιούμορ. Δεν είναι καθόλου το ίδιο με την «πλάκα», που μπορείς να πεις ότι δεν χωράει σε όλες τις περιστάσεις. Η υπαινικτικότητα, για παράδειγμα, λειτουργεί σαν προτροπή για δημιουργική ανάγνωση και ερμηνεία. Για μένα, ως αναγνώστρια κατ’ αρχήν, αυτό είναι τεράστιο προσόν σε ένα κείμενο.

Δεν θα μπορούσα να μην επισημάνω την γλωσσοπλαστική δεινότητά σας, πάντα με άξονα το χιούμορ: για παράδειγμα, λέξεις-νεολογισμοί όπως: ραφιάνος,συναγχωμένη,διαπληκτρισμός,δείχνουν άριστη γνώση της γλώσσας.Πώς μια πολυβραβευμένη μεταφράστρια,αποφάσισε να περάσει στο χώρο της συγγραφής;
Νομίζω πως όλα τα ωραία πράγματα (πρέπει να) ξεκινούν ως παιχνίδι, και στη συνέχεια να διατηρούν αυτή την αίσθηση που έχουν για το παιχνίδι τα παιδιά: ένα εξόχως σοβαρό, χαρούμενο ξεμυάλισμα. Κάπως έτσι έβλεπα ανέκαθεν τη δουλειά μου, που είναι η γλώσσα. Το παιχνίδι μαζί της είναι αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητάς μου, ένα είδος επαγγελματικής παραμόρφωσης. Η γλώσσα φτιάχνει την αντίληψή μας και αντιστρόφως, άρα «πειράζοντας» τη γλώσσα, δημιουργείς κατά κάποιον τρόπο
και νέα πεδία αντίληψης του κόσμου. Πάντως η απόφαση δεν ήταν και τόσο εύκολη. Έχοντας συνηθίσει στον υπέροχο ρόλο της σκιάς των συγγραφέων, η μετάβαση στο προσκήνιο (και μάλιστα με ένα μάλλον ακατάτακτο βιβλίο) έγινε μετά από μεγάλο δισταγμό.

Αλήθεια,σε ποιο λογοτεχνικό είδος εντάσσεται(τε) το βιβλίο σας;
Αυτό παραμένει μυστήριο! Οι Αγγλοσάξωνες έχουν εισαγάγει εδώ και πολύ καιρό την έννοια του flash fiction – πεζά μικρής και πάρα πολύ μικρής (αστραπιαίας) φόρμας, και πιθανώς αυτό το είδος να γειτνιάζει περισσότερο με τη μορφή των κειμένων του βιβλίου. Ώσπου όμως να εμφανιστούν και άλλα παρόμοια δείγματα, μάλλον το είδος θα παραμείνει μακαρίως αβάπτιστο.

Εσείς πώς χρησιμοποιείτε το facebook και γιατί; Σε τι σας "χρησιμεύει";
Είναι ένα μεγάλο παράθυρο με γερή σήτα και, εφόσον το επιλέξω, διπλά τζάμια και βαριές κουρτίνες. Είναι ενα μεγάλο θέατρο όπου ποτέ δεν ξέρεις τι ακριβώς έργο θα δεις. Είναι επίσης, για μένα προσωπικά, και κάτι σαν σημειωματάριο ή ημερολόγιο. Είναι πεδίο επικοινωνίας, επαφής, πλάκας ενίοτε. Ως ένθερμη οπαδός του γραπτού λόγου, βρίσκω ότι μου ταιριάζει πολύ περισσότερο από ό,τι, ας πούμε, το τηλέφωνο. Τέλος χρωστώ χάρη στους διαδικτυακούς μου φίλους που γίνονται για μένα, εκτός των άλλων, και ένα πολύτιμο φίλτρο ενημέρωσης για τα τρέχοντα.

Κρίση και χρήση του διαδικτύου: θέλετε να το σχολιάσετε;
Βλέπω τα δύο αυτά εν πολλοίς ως συγκοινωνούντα δοχεία. Προφανώς, η κρίση είχε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και επιπτώσεις, ταυτόχρονα όμως, όπως όλα τα πράγματα ήταν και θέμα πρόσληψης. Το διαδίκτυο είναι αλήθεια πως όξυνε τα πνεύματα. Η ευχέρεια της ανταλλαγής απόψεων μετατράπηκε σε ευχέρεια ανταλλαγής ύβρεων και εν συνεχεία σε σύμπηξη θεωρητικών στρατοπέδων (του καναπέ), που απλώς αλληλοτροφοδοτούνταν με αντιπάθεια και δηλητήριο. Διαβάζω συχνά πως έτσι «ξέρουμε πλέον ποιος είναι τι», και ομολογώ ότι με ανατριχιάζει ο απειλητικός τόνος της διαπίστωσης.

Τελικά,το χαρτί ή ο "τοίχος" που ποστάρουμε έχει μεγαλύτερη αίγλη; Είναι συγκρίσιμα;
Φυσικά το χαρτί! Μακράν. Έστω και αν έχει κανείς χιλιάδες «φίλους» και εκατοντάδες «like», ο τυπωμένος στο χαρτί λόγος διατηρεί σχεδόν την ίδια μαγική βαρύτητα που είχε από την εποχή του Γουτεμβέργιου. Είναι πολύ νεαρά ακόμα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να συγκριθούν με το βιβλίο. Κατά τη γνώμη μου, αποτελούν αφορμή δημιουργίας, μια πλατφόρμα, ακόμα και τόπου εξόρυξης υλικού δημιουργίας. Αλλά το όποιο υλικό, αν θέλει να έχει υπόσταση, αν θέλει να συνιστά έναν «κόσμο», απαιτεί μια δομή, αρχή, μέση και τέλος. Αυτό κάνουν τα βιβλία.

Θέλετε να μας μιλήσετε για τα επόμενα συγγραφικά και μεταφραστικά σας σχέδια;
Σχέδια μπορώ να κάνω μόνο για τη δουλειά μου, που είναι η μετάφραση. Περιμένω με ανυπομονησία, σε λίγες μέρες, να κυκλοφορήσει το
Η Δύναμις και η Δόξα, του Γκράχαμ Γκρην, ένα πολύ σπουδαίο βιβλίο, από τις εκδόσεις Πόλις. Στα σκαριά έχω, επίσης για τις εκδόσεις Πόλις, το Ομαδικό Πορτρέτο με Κυρία, το opus magnum του Χάινριχ Μπελ, ενώ ετοιμάζω και για τις εκδόσεις Πατάκη μια συλλογή κριτικών δοκιμίων του Ντάνιελ Μέντελσον, με θέματα που ξεκινούν από τον Ρεμπό και φτάνουν, με την ίδια εκπληκτική διεισδυτικότητα, έως το Άβαταρ του Κάμερον. Ως προς τη συγγραφή, επαφίεμαι στην φιλανθρωπία των πραγμάτων να μου υποδείξουν, αν θέλουν, το επόμενο βήμα.


 
 
Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Το Παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίαςΠόλις, 2014, σελ. 191



Ως δόκιμη και πολύπειρη μεταφράστρια, η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου ανατέμνει με χειρουργική ακρίβεια τη γλώσσα, την αναποδογυρίζει, την υποβάλλει σε ακραίες δοκιμασίες· όχι βέβαια πως την αντιμετωπίζει ως πτώμα, κατάλληλο μονάχα για δεξιότεχνες τομές και ταριχευτικές ασκήσεις. Κάθε άλλο· τη γλώσσα την κυρώνει και την τιμά, κυρίως όμως την αντιμετωπίζει ως δραστήριο και απρόβλεπτο συμπαίκτη, με τον οποίο μπορεί κανείς να σκαρώσει σκανταλιές και συνωμοτικές αποδράσεις από τη συμβατικότητα, να στήσει παγίδες στην τυπική, καθημερινή λογική. Ολο αυτό το κλίμα της ευφρόσυνης συμβίωσης με έναν απαιτητικό αλλά και γενναιόδωρο συγκάτοικο, το αποτυπώνει σαφώς στο παρόν πεζογράφημα, το πρώτο που την εισάγει στη βιβλιαγορά με την ιδιότητα της συγγραφέως και όχι της μεταφράστριας. Στην ουσία, πρόκειται για μικρά κείμενα αναρτημένα στον «τοίχο» της, στην αρένα του facebook, ενός από τα λεγόμενα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης» που περισφίγγουν τη σύγχρονη διαπροσωπική επικοινωνία και με τη διαδραστική λειτουργία τους αποκαλύπτουν - ή επινοούν - παράλληλους κόσμους.(Λίζυ Τσιριμώκου,Το Βήμα)


 
Αν η πρώτη ενότητα δίνει τον τόνο και εισάγει τον εαυτό της και τον «άλλο εαυτό» της (1. «Το πρώτο πρόσωπο»), ακολουθούν τα πράγματα (2. «Αυτά») και τα πρόσωπα (3. «Αυτοί»), συμπρωταγωνιστές της σε μια «τρελή» καθημερινότητα, που δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τη μυθοπλασία. Επονται λοξές ματιές στο εργαστήρι της δουλειάς της (4. «Της μετάφρασης»), τον χρόνο (5. «Εντοιχισμένη ενηλικίωση»), προσπάθειες εμπλουτισμού των λεξικών με εξαίρετα παραδείγματα πορτμαντό λέξεων (6. «Εκτός λεξικού») και, τέλος, μεγαλύτερες και συναρπαστικότερες αφηγηματικές ενότητες (7. «Ιστορίες από το Σαχλαμαράν»). Κυριολεξία και μεταφορά αντιμεταθέτουν τη λειτουργία τους, οι μηχανισμοί της αβλεψίας και του λάθους κυριαρχούν, οι ελεύθεροι συνειρμοί απογειώνονται.
"Σε μια λογοτεχνία όπου το χιούμορ μάλλον αποφεύγεται, δεν μπορεί παρά να υποδεχθεί κανείς με κάποια ανακούφιση τους θραυσματικούς αυτοσχεδιασμούς και τους εύστοχους αφορισμούς της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου
Αριστοτέλης Σαίνης(efsyn)
 

Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας" είναι ένα υπέροχο (και ιδιαίτερα πνευματώδες) βιβλίο, στο οποίο μπορείς να επανέρχεσαι από καιρού εις καιρόν, διαβάζοντας ένα λήμμα, μια "απογειωμένη" πρόταση, μια σελίδα. Τίποτα δεν είναι τυχαίο σ'αυτή την έξοχη κατασκευή, ενώ οι επιλογές των κειμένων (που αρκετά ή ενδεχομένως τα περισσότερα από αυτά είχαν "δημοσιευτεί" στο Facebook της συγγραφέως) είναι ευρηματικές και ακριβείς.(librofilo)

Έξοχο,σύγχρονο,ευρηματικό.Μια άριστη γνώστις της γλώσσας μας χαρίζει αναγνωστική απόλαυση-είτε ασχολούμαστε είτε όχι με την κοινωνική δικτύωση.
Χαριτίνη Μαλισσόβα
 
 

Βιογραφικό
Η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1969 και σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο της Konstanz, στη Γερμανία. Ασχολείται επαγγελματικά με τη μετάφραση και την επιμέλεια από το 1994. Παράλληλα έχει διδάξει επί πολλά χρόνια αρχαία ελληνικά σε μαθητές, ελληνικά σε ξένους και μετάφραση στο ΕΚΕΜΕΛ. Έχει στο ενεργητικό της πάνω από 30 μεταφράσεις, από τα αγγλικά και τα γερμανικά, που περιλαμβάνουν συγγραφείς όπως ο Κάφκα, ο Τουέιν, ο Στίβενσον, ο Κόου, ο Βιντάλ, ο Χάξλεϊ, ο Ντόκτοροου κ.ά., και συνεργασίες με πολλούς εκδοτικούς οίκους. Το 2011 τιμήθηκε από το ΕΚΕΜΕΛ με το Βραβείο Αγγλόφωνης Μετάφρασης για το βιβλίο "Χαμένοι",του Ντάνιελ Μέντελσον.