30 Ιουνίου 2014

 
Πασχαλία Τραυλού
 
 



Η καλή μάνα,πέρα από αγάπη,έχει έλλειψη εγωισμού
και αφουγκράζεται την ψυχή του παιδιού της.
 
Με αφορμή νέο της βιβλίο,"Η Μήδεια δεν χόρεψε ποτέ",που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο η Πασχαλία Τραυλού μιλά για το κίνητρο της συγγραφής του βιβλίου της,για τις σύγχρονες Μήδειες,για την ενοχική σύγχρονη γυναίκα και για τα χαρακτηριστικά που ορίζουν τη σωστή μητέρα.
 
 
Σας καλωσορίζω στην εφημερίδα Θεσσαλία κυρία Τραυλού. «Η Μήδεια, δεν χόρεψε ποτέ»,λοιπόν, ο τίτλος του νέου σας βιβλίου.Ποιο ήταν το κίνητρο για τη συγγραφή του βιβλίου;

Η έμπνευση αποτελεί το συναγερμό που ξυπνά σκέψεις, συναισθήματα και προβληματισμούς που «κοιμούνται» μέσα μου. Από τη στιγμή που πρωτοήρθα σε επαφή με τον ευριπίδειο μύθο, στην εξαίρετη ανάλυση της Μήδειας από τον Σπύρο Ευαγγελάτο σε ένα αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής σχολής είκοσι περίπου χρόνια πριν, αποθηκεύτηκε μέσα μου το ερέθισμα. Ο άνθρωπος, μάνα και γυναίκα Μήδεια αποτελεί ένα μοναδικό ψυχογραφικό τρίπτυχο που νομίζω δεν θα άφηνε ασυγκίνητο κανέναν. Έτσι, όταν πέρσι το καλοκαίρι είδα την παράσταση του Γιώργου Κιμούλη σε σκηνοθεσία του Ευαγγελάτου στην πιο ώριμη εκδοχή, είχε πια φτάσει το πλήρωμα του χρόνου. Επέστρεψα σπίτι και έγραψα τον πρόλογο του βιβλίου όπου αποτύπωσα τις «ενστάσεις» μου για την ερμηνεία της πράξης της Μήδειας.


Οι ηρωίδες του βιβλίου, από το ρόλο της καθεμιά αποκτούν ένα πρόσωπο Μήδειας .Πόσο εν δυνάμει Μήδεια μπορεί να είναι κάποια γυναίκα και ποιοι λόγοι είναι αυτοί που μπορούν να την οδηγήσουν σε μια τέτοια πράξη;
 
Η Μήδεια στο βιβλίο μου έχει ποικίλες σηματοδοτήσεις. Καταρχάς πρόκειται για την ενσάρκωση των τριών ρόλων που συνθέτουν τη γυναικεία φύση: της μητρότητας, της συζύγου/ερωμένης, του ανθρώπου. Αυτές οι τρεις διαστάσεις συνυπάρχουν στις ηρωίδες αλλά συνδυασμένες με την επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος καταφέρνουν κάθε φορά να συνθέτουν μια ολότελα διαφορετική προσωπικότητα. Η έννοια της μητρότητας ξεπροβάλλει μέσα στο βιβλίο στην φωτεινή και σκοτεινή της εκδοχή. Οι πληγές μας μας χειραγωγούν και μας οδηγούν ακόμη και σε ειδεχθείς πράξεις. Έτσι, το βιβλίο είναι γεμάτο Μήδειες-μανάδες που γεννούν Μήδειες-παιδιά.


 Η Μήδεια του Ευριπίδη σκοτώνει τα παιδιά της για να εκδικηθεί την απιστία του άντρα της και να ανακόψει την πιθανή ευτυχισμένη πορεία του. Στην περίπτωση της δικής σας ηρωίδας η αιτία φαίνεται πως είναι η ίδια, αφορμή όμως για το αποτρόπαιο έγκλημα είναι η άρνηση ενός χορού από τον άντρα της.

Ο χορός που δεν χόρεψε η Αιμιλία είναι απλώς μια σταγόνα στο ποτήρι. Η έλλειψη κατανόησης από την πλευρά του συζύγου, οι αρνήσεις της τρυφερότητας που μένουν απωθημένες στον πάτο της ψυχής, η στάση της μητέρας της Αιμιλίας απέναντι στα δυο της κορίτσια, η βασανιστική σιωπή που χωρίζει μάνα και κόρη είναι μοχλοί που οδήγησαν την ηρωίδα στην πράξη της. Αιτία συνεπώς της πράξης της δικής μου Μήδειας δεν είναι η απιστία/προδοσία αλλά γενικότερα όλα της τα τραύματα.

 
Αναφέρετε (στη σελ. 481) ότι ο σύζυγος της ηρωίδας ήταν ο άξονας γύρω από τον οποίο περιστρεφόταν κάθε της λάθος. Πόσο αδύναμοι είμαστε οι άνθρωποι να αποδεχθούμε τις αδυναμίες και τα λάθη μας και με πόση ευκολία επιρρίπτουμε τις ευθύνες μας στους άλλους και δη στους συντρόφους μας;
 
Το πιο εύκολο τελικά πράγμα είναι να επιρρίπτουμε τις ευθύνες στους άλλους για να αποφύγουμε την αυτοκριτική που συχνά οδηγεί σε αυτοσυντριβή. Η Αιμιλία ως χαρακτήρας κρύβει παθογένειες, αόρατες αρχικά κι έπειτα αντιληπτές από τον σύζυγό της. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που έχει υποστεί διπλή καταπόνηση, αφενός από το οικογενειακό περιβάλλον και τη στάση της μητέρας της, αφετέρου από τη στάση του συζύγου που αποδεικνύεται αδύναμος να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Η Αιμιλία ωστόσο δεν ρίχνει πάνω του την ευθύνη της πράξης της. Ο ίδιος από μόνος του συνθλίβεται από την ενοχή του. Η Αιμιλία είναι αυτή που γνωρίζει την αλήθεια για την πολυπλοκότητα των αιτίων της πράξης της. Κινήθηκε από απόγνωση και όχι από μίσος. Ξέρει ότι για την προδομένη αγάπη του Αχιλλέα θυσίασε έναν άλλο άνθρωπο άθελά της. Ψάχνοντας τρόπο να πληρώσει γι’ αυτό το λάθος, πέφτει σε ένα παράπτωμα ακόμη χειρότερο.


 Στη διάρκεια της ανάγνωσης είχα την αίσθηση ότι κάθε γυναίκα ηρωίδα σας ήταν έντονα ενοχική, συναίσθημα που κορυφώνεται στο τέλος του βιβλίου.

Πράγματι! Είναι μια πτυχή της γυναικείας φύσης που ήθελα να την αποδώσω λογοτεχνικά. Θεωρώ ότι οι γυναίκες παραδινόμαστε περισσότερο στη θυμική πτυχή του εαυτού μας σε σχέση με τους άντρες. Υπεραναλύουμε τα πράγματα και ψηλαφούμε επώδυνα τα τραύματά μας. Η Έλλη μάλιστα, το alter ego της Αιμιλίας αποτελεί το αποκορύφωμα αυτής της πεποίθησης. Εξάλλου, μια αξιόποινη πράξη είτε από τον νόμο είτε από την συνείδηση δεν μπορεί παρά να προκαλεί ενοχές. Η ενοχή είναι συστατικό στοιχείο του συγκεκριμένου θέματος.


Οι ρυθμοί ζωής της σύγχρονης κοινωνίας απαιτούν από μια γυναίκα να είναι ικανή σε πολλαπλούς ρόλους. Πόσο σε βάρος της μητρότητας αποβαίνει όλη αυτή η συναισθηματική πίεση που υφίσταται για να ανταποκριθεί σε όλους αυτούς τους ρόλους με επιτυχία;

Η συναισθηματική κατάθεση στο βωμό της μητρότητας απαιτεί χρόνο που σήμερα απουσιάζει από τη σύγχρονη γυναίκα με αποτέλεσμα η μητρότητα να εκδηλώνεται «ευκαιριακά» με άγχος και ένταση που διαστρεβλώνουν τον κώδικα της αγάπης στη σκέψη του παιδιού. Το αίσθημα της μητρικής απουσίας δημιουργεί ποικίλα προβλήματα στα σύγχρονα παιδιά και από αυτό το γεγονός εκπορεύονται τα φαινόμενα της παιδικής και εφηβικής παραβατικότητας, της χρήσης απαγορευμένων ουσιών κλπ. Γι’ αυτό πρέπει να ενεργοποιηθεί η Πολιτεία και να μην περικόψει τις παροχές μητρότητας. Από την άλλη πλευρά βέβαια, η ανθρώπινη διάσταση κάθε μητέρας επιβάλλει και το δικαίωμά της στην δημιουργικότητα και την επαγγελματική επιτυχία εκτός σπιτιού. Πώς θα παντρευτούν όμως αυτοί οι ρόλοι ότανοι διευκολύνσεις των μανάδων συρρικνώνονται στην παγκοσμιοποιημένη, καπιταλιστική μας κοινωνία;


Πόσο ώριμη καi δυνατή οφείλει να είναι η σημερινή γυναίκα στην Ελλάδα της Κρίσης και ποια νομίζετε ότι είναι τα χαρακτηριστικά της καλής μητέρας;

Διπλό το ερώτημά σας. Κρίση και δύναμη για μένα είναι δυο έννοιες συγκρουόμενες και ας μου συγχωρεθεί η απαισιοδοξία. Ο φόβος της απόλυσης, ο μισθός που αν υπάρχει, δεν καλύπτει τα έξοδα του νοικοκυριού, η απλήρωτη δόση του δανείου αποτελούν καταστάσεις για γερά νεύρα αφού συνειδητοποιεί καθένας αργά ή γρήγορα ότι οφείλει να τα βάλει με ένα «αδηφάγο θηρίο». Οι εντάσεις μέσα στην οικογένεια αυξάνονται λόγω της ανέχειας και η γυναίκα καλείται να εξισορροπήσει τις σχέσεις της οικογένειας στηρίζοντας τον άνεργο σύζυγο, διαχειριζόμενη την αντιζηλία του αν εκείνη δουλεύει και ο ίδιος όχι και διαμορφώνοντας ήρεμο περιβάλλον για τα παιδιά, φτάνοντας στο σημείο να υπομένει η ίδια καταπίεση. Όσον αφορά τις ιδιότητες μιας καλής μάνας, πέρα από την αυτονόητη αγάπη, τα χαρακτηριστικά που περικλείουν όλα τα υπόλοιπα είναι η έλλειψη εγωισμού και η δυνατότητα να αφουγκράζεται την ψυχή του παιδιού της διαβάζοντας ακόμη και τις σιωπές του. Γι’ αυτό όμως απαιτείται χρόνος σε μια κοινωνία που δεν επιτρέπει τέτοιες … πολυτέλειες.


 
 Υπάρχουν ελαφρυντικά σε ένα έγκλημα όπως η αφαίρεση της ζωής των ίδιων σου των παιδιών;

Σε καμία περίπτωση! Την ηρωίδα μου δεν την συγχωρώ, ούτε της δίνω ελαφρυντικά. Ούτε η ίδια εξάλλου δίνει ελαφρυντικά στον εαυτό της. Προβαίνω μόνο στην ανατομία των ψυχολογικών μοχλών μιας τέτοιας πράξης προσπαθώντας να δώσω το επιμύθιο που εγώ πρεσβεύω για τη συμπεριφορά της.


 Αίσιο τέλος –κι αυτό με αναστολή-φαίνεται να δίνετε μόνο στη μητέρα που επιστρέφει στην οικογένεια και στα παιδιά της μετά από τρία ολόκληρα χρόνια φυγής.

Για μένα αίσιο τέλος είναι αυτό που φέρνει την κάθαρση, αποδίδει στον καθένα αυτό που του αξίζει και εξασφαλίζει στον παθόντα ήρωα μια καλύτερη ζωή. Πέρα από τη Μαργαρίτα που επιστρέφει στο σπίτι συνειδητοποιημένη, για μένα και άλλοι ήρωες είχαν αίσιο τέλος. Θεωρώ αίσια για παράδειγμα την επιλογή της Τάνιας να γεννήσει το παιδί που κυοφορεί δίχως τη στήριξη του βιολογικού πατέρα. Θεωρώ αίσιο φινάλε την απελευθέρωση της Ροδής από την ταπεινωτική συζυγική της συνύπαρξη με έναν ανώριμο σύζυγο. Θεωρώ αίσια την κατάληξη του ομοφυλόφιλου Αλέξανδρου που καταφέρνει μέσα από ένα τραγικό γεγονός να συμφιλιωθεί με ανθρώπους που τον είχαν πληγώσει. Σε όλα τα βιβλία μου εξάλλου επιδιώκω ιδιάζουσες εκδοχές αίσιου τέλους.


Πόσο παρακινδυνευμένο και τολμηρό νομίζετε ότι είναι για μια σύγχρονη συγγραφέα να καταπιάνεται με ένα αρχαίο κλασικό και τραγικό πρόσωπο ;

Άγγιξα τον ευριπίδειο μύθο με ιερό δέος. Δεν το κρύβω πως έτρεμαν τα χέρια μου όταν άρχισα να γράφω τις πρώτες γραμμές. Ωστόσο, δεν είμαι η μόνη που έχει τολμήσει να «διασκευάσει» ή να επικαιροποιήσει κλασικά λογοτεχνικά θέματα.. Θα θυμίσω το Τραγούδι του Αχιλλέα της Μίντλερ, την Ελένη του Σεφέρη, τα κλασικά παραμύθια διασκευασμένα από τον Τριβυζά, τον Φράουστ του Ισίδωρου Ζουργού και πληθώρα άλλων. Αυτό όμως που προϋποθέτει ένα τέτοια εγχείρημα είναι σεβασμός στο μυθικό πυρήνα και το έργο που αγγίζεις. Θέλω να πιστεύω ότι δεν διέπραξα «ύβρι» προς τον τραγικό ποιητή, καθώς προσπάθησα να δείξω τη μέγιστη προσοχή στις ψυχογραφήσεις και στο πλέξιμο της ιστορίας. Ο αναγνώστης βεβαίως είναι ο τελικός κριτής.

 
 

Κριτική βιβλίου
Πασχαλία Τραυλού,
"Η Μήδεια δεν χόρεψε" ποτέ,εκδ.Μεταίχμιο
Ψυχογραφικό μυθιστόρημα με κινηματογραφική αφήγηση
 
 
Η σύγχρονη Μήδεια ,Αιμιλία,θα γίνει αιτία να γνωριστούν τέσσερις άνθρωποι που αρχικά φαίνεται να μην έχουν σχεδόν καμία σχέση μεταξύ τους.Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της ιστορίας και μέσα από την αφηγηματική ικανότητα της Πασχαλίας Τραυλού ,ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πως η κατηγορουμένη δεν θα έπρεπε να είναι η μόνη που βρίσκεται στο εδώλιο,αφού διαφορετικοί άνθρωποι και συμπεριφορές όπλισαν το χέρι της.
Με έναν αδύναμο σύζυγο,ο οποίος συνθλίβεται τελικά από την ενοχή του και καταπονημένη ψυχικά από τη στάση της μητέρας της, η Αιμιλία κινείται τελικά από απόγνωση και όχι από μίσος.
Ψυχογραφικό μυθιστόρημα με κινηματογραφική αφήγηση,γεμάτο ανατροπές και ένταση,κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον και στις 500 καλογραμμένες σελίδες του,πλέκοντας ενδιαφέρουσες ιστορίες και με τις ζωές των υπόλοιπων ηρώων του.

Αγγίζοντας με δέος και σεβασμό τον ιερό μύθο,η συγγραφέας ,γνωστή για τους συμβολισμούς που με επιτυχία χρησιμοποιεί στα βιβλία της ξεκαθαρίζει πως δεν δίνει κανένα ελαφρυντικό στην ηρωίδα της,ούτε άλλωστε και η ίδια η ηρωίδα στον εαυτό της.

Πόσο Μήδεια είναι η γυναίκα που καταφεύγει στην άμβλωση ή η μητέρα που εγκαταλείπει τα παιδιά της "ευνουχίζει" το γιο της ή αρνείται τη συγνώμη στο παιδί της;

Οι δόσεις τρυφερότητας του συζύγου της και η στήριξη από τη μητέρα της θα ήταν αρκετά για να αποτρέψουν την ίδια να γίνει θύτης με θύματα τα ίδια της τα παιδιά;
Είναι τόσο σημαντικός ένας χορός που δεν χόρεψε ποτέ για να γίνει η σταγόνα που κάνει την οργή της να ξεχειλίσει;
Είναι -εν τέλει -τόσο καταλυτικά τα απωθημένα μας;
 
Χαριτίνη Μαλισσόβα
 
 
Βιογραφικό
Η Πασχαλία Τραυλού γεννήθηκε στην Τρίπολη Αρκαδίας .Σπούδασε ελληνική κλασική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών οπότε και έκανε τις πρώτες συγγραφικές της απόπειρες με μικρά διηγήματα που δημοσιεύονταν σε τοπική εφημερίδα της Βέροιας. Αργότερα, παρακολούθησε διετή κύκλο μεταπτυχιακών σπουδών για τη λατινική ποίηση Ορατίου και Βιργιλίου, ενώ προσφάτως ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Αιγαίου με τίτλο «Φύλο και νέα εργασιακά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα στην κοινωνία της Πληροφορίας». Είναι μέλος της Eταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογές. Ανήκει στη συντακτική ομάδα του λογοτεχνικού περιοδικού diavasame.gr Έργα της τα μυθιστορήματα: Με μπαλαντέρ τη μοναξιά (2002), Η Ματζίκα της αγάπης (2003), Κλειδωμένο συρτάρι (2005), Ήθελα μόνο ένα αντίο (2006), Φτερά από μετάξι (2008), Έστω μια φορά (2009), Η γυναίκα του φάρου (2010), Τα ρόδα της σιωπής (2011), Γυάλινος χρόνος (2013) και το δοκίμιο Οι εραστές της γραφής (2011)