Θάνος Σταθόπουλος

 

" Είμαστε καταδικασμένοι

σ' ένα συνεχές με ανοιχτά τα ερωτήματα"

Το νέο βιβλίο του,"La Folie",ένα αποσπασματικό κείμενο για την τρέλα των πραγμάτων,μια καταβύθιση στην κοινή μας ψυχοπαθολογία ή μια αυτογεωγραφία,που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον Ίκαρο στάθηκε η αφορμή για τη συνέντευξή μας με τον Θάνο Σταθόπουλο.

Ο ποιητής μας μιλά για την "τρέλα" της σημερινής πραγματικότητας ,τη γυναικεία ομορφιά,τον ποιητικό λόγο και τη διαδικασία της επιτυχούς συμπύκνωσης του λόγου.

Αλήθεια,πόση φιλοσοφία και υπαρξιακή αναζήτηση χωρούν στις μέρες μας;

La folie (Η τρέλα), ο τίτλος του νέου σας βιβλίου: μια συλλογή με θραύσματα αστικού (urban) λόγου. Μιλήστε μας γι' αυτό.

Το La folie είναι ένα αποσπασματικό κείμενο για την τρέλα των πραγμάτων. Περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο το βιβλίο είναι μια καταβύθιση στην ανθρώπινη κατάσταση. Στην κοινή μας ψυχοπαθολογία της κάθε μέρας. Τα αποσπάσματα (κείμενα, πεζά ποιήματα, σημειώσεις, αφηγήσεις, θραύσματα δοκιμίων, παραθέματα) δεν είναι παρά σημεία ενός ευρύτερου κειμένου. Πολλοί, όπως κι εσείς, διαβάζουν μέχρι στιγμής το βιβλίο με οδηγό τους όρους της αστικής περιπλάνησης – εξού και τα θραύσματα αστικού λόγου, τα οποία επισημαίνετε. Ασφαλώς είναι ένας τρόπος που το ίδιο το βιβλίο υποβάλλει στον αναγνώστη. Ωστόσο, αυτό δεν είναι παρά μόνο το σχήμα των πραγμάτων: ένα είδος εσωτερικής χαρτογράφησης ή “αυτογεωγραφίας”, όπως πολύ έξυπνα παρατήρησε ο φίλος συγγραφέας Διονύσης Μαρίνος σε μια πρόσφατη συνομιλία μας. Σε καμία περίπτωση το λογοτεχνικό εγχείρημα δεν εξαντλείται στο σχήμα.

 

Ανν Κάρσον, Μπριζίτ Μπαρντό και ο τίτλος του βιβλίου σας, La folie: πώς εμπλέκονται;

Αναφέρεστε στο ποίημα της Άνν Κάρσον για την Μπριζίτ Μπαρντό (“Short Talk on Brigitte Bardot”), το οποίο παρατίθεται στο βιβλίο, και στην καταληκτική του φράση. Είναι ένα νεύμα, θα έλεγα, ένα κλείσιμο του ματιού στον αναγνώστη. Το ποίημα νομίζω ότι στίζει το ύφος και τη φυσιογνωμία του κειμένου (όπως και κάθε άλλη διακειμενική αναφορά ή αρχειακή εγγραφή), εννοώντας, όταν λέω κείμενο, το σώμα του βιβλίου.

 

 

Η τρέλα -με φιλοσοφικές προεκτάσεις- στη ζωή, στον έρωτα, στην καθημερινότητα.. Πόση φιλοσοφική διάθεση μπορούμε να έχουμε σήμερα, υπό τις γνωστές και άκρως ζοφερές συνθήκες που βιώνουμε;

Όση διάθεση μας επιβάλλει η ανάγκη μας να σκεφτούμε, να στοχαστούμε και να αναστοχαστούμε τον εαυτό μας και τα πράγματα. Όπως ξέρουμε, σε δύσκολες καταστάσεις και συνθήκες, ή, ακόμα χειρότερα, ζοφερές, όπως παρατηρείτε, η ανάγκη γίνεται πιο πιεστική. Εντέλει, θα έλεγα ότι δεν έχουμε άλλο τρόπο να υπάρξουμε: είμαστε καταδικασμένοι σ' ένα συνεχές με ανοιχτά τα ερωτήματα.

 

 

Ξεχώρισα το θραύσμα που υπάρχει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. “Άξιζε ή δεν άξιζε τον κόπο, ακόμα δεν έχω καταλήξει”. Υπάρχουν σταθερές αξίες στη δική σας στάση ζωής;

Προφανώς υπάρχουν. Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Πιο πολύ πάντως θα μπορούσα να μιλήσω για υπαρξιακές ταλαντώσεις στη ζωή μου, όπως γίνεται φανερό και από το απόσπασμα του βιβλίου που ξεχωρίσατε. Ίσως έχουν να κάνουν πολύ περισσότερο με τα πράγματα που καθορίζουν τη στάση μου.

 

 

Θίγετε σε πολλά σημεία τη γυναικεία ομορφιά. Ποια στοιχεία συνθέτουν αυτή την ομορφιά;

Η γυναικεία ομορφιά και η γυναίκα είναι απέραντες. Τα πάντα, λοιπόν. Και κυρίως όσα με έκαψαν.

 

 

Η μοναξιά του κατοίκου της Αθήνας αλλά και κάθε μεγαλούπολης, ωθούν στην απόγνωση, κάτι που εκπέμπει ο άνδρας στο εξώφυλλο;

Η μεγαλούπολη δεν είναι εξ ορισμού αγωγός της μοναξιάς: κάλλιστα μπορεί να είναι (και είναι) ο χώρος που υποδέχεται τη μοναξιά και τη μελαγχολία μας ώστε να διοχετευθούμε οπουδήποτε. Άλλωστε η μοναξιά και η απόγνωση είναι εγγενή στοιχεία του ανθρώπου. Δεν ξέρω εάν η φωτογραφία του Steven Brown, στο διαμέρισμά του, στις Βρυξέλλες, το 1991, στο εξώφυλλο του βιβλίου, αναπαριστά έναν άνδρα σε απόγνωση. Προσωπικά δεν τη διαβάζω έτσι. Νομίζω ότι το ισχυρό στοιχείο είναι η εσωτερικότητά του. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο την επέλεξα, πέραν της προφανούς αναφοράς και της εκλεκτικής συγγένειας. Συγχρόνως είναι μια σύνδεση με το παρελθόν μου. Φωτογραφία των Tuxedomoon, των οποίων εμβληματική μορφή είναι o Steven Brown, κοσμούσε τις σελίδες του πρώτου μου βιβλίου, το 1983. Άλλο ένα σημείο στίξης σε μια προσωποική μυθολογία που αναδιπλώνεται μέσα στο χρόνο.

 

 

 

Πόση "μάχη" δίνετε με τις λέξεις αλλά και με τον χρόνο προκειμένου να πετύχετε τόση συμπύκνωση στο λόγο σας;

Δεν θα μιλούσα για μάχη – είναι λίγο πολεμοχαρές. Η όποια προσπάθεια, πάντως -νομίζω ότι η λέξη προσπάθεια εκφράζει καλύτερα τη δημιουργική διαδικασία- κατεβλήθη κυρίως τη δεκαετία του '80, η οποία ήταν μια σιωπηλή δεκαετία, από λογοτεχνικής απόψεως, για μένα. Ήταν η εποχή της μαθητείας. Έπρεπε να βρω τι και πώς ακριβώς ήθελα να γράψω, να πεισθώ από τον εαυτό μου ότι μπορούσα πραγματικά να γράψω και, επομένως, ότι αυτό το κάτι είχε νόημα και ότι μου ήταν απολύτως απαραίτητο για να υπάρξω. Έραψα λοιπόν το στόμα μου. Αυτή ήταν η διαδικασία. Η συμπύκνωση προέκυψε, μεταξύ πολλών άλλων, ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας. Οδηγήθηκα στη συμπύκνωση διότι έτσι αντιλαμβανόμουν τον κόσμο: ήταν ο τρόπος μου. Εξακολουθεί να είναι ο τρόπος μου, επομένως δεν καταβάλλω καμία ιδιαίτερη προσπάθεια σήμερα προκειμένου να συμπυκνώσω. Η συμπύκνωση προκύπτει εξαρχής. Ο χρόνος όμως μού είναι απαραίτητος, για πολλούς λόγους. Εκτός των προφανών, οι οποίοι αφορούν τη διάταξη και την πολλαπλή επεξεργασία του λογοτεχνικού υλικού, ο κυριότερος λόγος είναι η διερώτηση και η αμφιβολία κάθε φορά για το εάν έχει νόημα να γράψω αυτό που γράφω. Είναι μια διερώτηση που φτάνει πάντα στα άκρα.

 

 

Πόσο η ποίηση έχει καθορίσει τη γραφή σας;

Απολύτως. Η συμπύκνωση π.χ., για την οποία μιλήσαμε, είναι χαρακτηριστικό της ποίησης. Εξακολουθώ να δουλεύω με τον τρόπο του ποιητή: λέξη - λέξη. Πολλά από τα κείμενά μου εξάλλου είναι πεζά ποιήματα· η πρόζα μου είναι ποιητική.

 

 

Είναι το La folie η συνέχεια του Αυτόματου, του προηγούμενου βιβλίου σας; Eαν ναι, με ποια έννοια;

Θα μπορούσε να εκληφθεί ως συνέχεια ως προς τη φόρμα, την προώθησή μου στην έννοια του αρχείου και τις αυτοβιογραφικές σημειώσεις και αναφορές. Υπ' αυτήν την έννοια, ναι. Στο Αυτόματο υπήρχε μια κάπως πιο συναισθηματική προσέγγιση των πραγμάτων, εξαιτίας του γεγονότος ότι το βιβλίο, συν τοις άλλοις, είναι ένα hommage σε πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Ισορροπεί μεταξύ ενός συναισθηματικού ίχνους, του index και της απόστασης από τα πράγματα. Ή, τουλάχιστον, έτσι αισθάνομαι εγώ.

 

 

Διαβάζοντας το βιβλίο είχα την αίσθηση ότι μπαίνω σε διαδικασία υπαρξιακής αναζήτησης, ίσως και ψυχοθεραπείας· μάλιστα ανατρέχω συχνά σε σελίδες και τις ξαναδιαβάζω, με διαφορετική διάθεση κάθε φορά. Είναι ζητούμενο για εσάς μια τέτοια απήχηση της γραφής σας στους αναγνώστες σας;

Μολονότι κάθε βιβλίο υποβάλλει, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τους τρόπους πρόσληψής του από τον αναγνώστη, ο τρόπος με τον οποίο εν τέλει επιδρά στον ψυχισμό του αναγνώστη είναι πάντα απρόβλεπτος. Κάθε αναγνώστης προσεγγίζει το βιβλίο με το δικό του φορτίο. Ίσως να μεταφέρει και το φορτίο του στο βιβλίο. Είναι μια σχέση, όπως αντιλαμβάνεστε. Και, όπως κάθε σχέση, είναι αποκαλυπτική.Το ζητούμενο είναι το κείμενο, το βιβλίο, το ποίημα να “προκόψει μέσα σου”, όπως έλεγε ο ποιητής Νίκος Καρούζος. Αυτό έχει σημασία.

 

 

 

 

Θάνος Σταθόπουλος,la Folie,εκδ.Ίκαρος

Κριτικές

Πίσω από αυτά τα θαυμάσια δημιουργήματα σκέψης και λόγου, ο Σταθόπουλος μου φαίνεται πως συνομιλεί με την ευτυχία ή ίσως με τον εαυτό του για τα περί ευτυχίας ζητήματα του βίου. Επίσης, γράφει ως πολίτης, ως Αθηναίος πολίτης και, ω του ευτυχήματος, αυτό είναι έξοχο να το βιώνει κανείς ζώντας, γράφοντας, διαβάζοντας,γράφει ο Ξ.Μπρουντζάκης.

Το «La folie» είναι μια επίσκεψη στην Αθήνα των αναγκεμένων, αλλά ανυποχώρητα αυτόνομων· είναι ένας οδηγός επιβίωσης (και διαδοχής θανάτου και ανάστασης) μέσα σε μια πόλη που σκεπάζεται από το αγκομαχητό και τον ιδρώτα των ανθρώπων της. «Η μελαγχολία μου στην εκφορά» λέει ο Σταθόπουλος, και συνοψίζει τη σύγχρονη αστική ύπαρξη. Και δείχνει να την αγαπά, ακόμη κι όταν μοιάζει ο λογοτεχνικός μισανθρωπισμός του να κατακλύζει τις σελίδες(Δ.Αθηνάκης,Καθημερινή)

Απόσπασμα από το βιβλίο

'Καταλαβαίνεις πάντα πολύ αργά αυτό που θα 'πρεπε ήδη να έχεις καταλάβει πολύ νωρίς. Καταλαβαίνεις πάντα εκ των υστέρων αυτό που θα 'πρεπε ήδη να έχεις καταλάβει εκ των προτέρων, επειδή ακριβώς είχες την εντύπωση ότι τα πράγματα ήταν αυτά που είχες καταλάβει εξ αρχής. Τα πράγματα δεν ήταν άλλα από αυτά που κατάλαβες ότι ήταν εκ των υστέρων. Τα πράγματα ήταν ακριβώς αυτά που ήταν εκ των προτέρων. Εντούτοις, η διαπίστωση αυτή γίνεται πάντα εκ των υστέρων, όταν είναι ήδη πολύ αργά.

Βιογραφικό

Ο Θάνος Σταθόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1963. Έχει εκδώσει τα βιβλία: “Θέμα”, Ερατώ 1983, “Η ιστορία της μουσικής”, Ίκαρος 1994, “Playback”, Γαβριηλίδης 2003, “Ένας σωρός γλώσσα”, Γαβριηλίδης 2007, “Το αυτόματο”, Γαβριηλίδης 2013, “La folie”, Ϊκαρος 2015. Από το 1999 έως σήμερα εργάζεται ως παραγωγός στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος στην ΕΤ1 “Hotel Τρίτων”. Υπήρξε τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας “Η Καθημερινή”, γράφοντας κριτική βιβλίου.