22 Σεπτεμβρίου 2014

Βαγγέλης Ηλιόπουλος


" Η αντιρατσιστική εκπαίδευση να ξεκινά από τις πολύ μικρές ηλικίες"

Με αφορμή την πρόσφατη ιστορία του  Τριγωνοψαρούλη,αγαπημένου ήρωα των παιδιών, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος μιλά στις Διαδρομές για τη διπλή του ιδιότητα ως συγγραφέας και παιδαγωγός, για το ρόλο του ήρωά του πριν από 15 χρόνια και σήμερα,για τη χρήση των παραμυθιών στην εκπαιδευτική διαδικασία,την προώθηση  της φιλαναγνωσίας στο δημόσιο σχολείο αλλά και για το πόσο ένα βιβλίο είναι πιο συναρπαστικό από το διαδίκτυο,τονίζοντας την ανάγκη  του παραδείγματος από τους γονείς..

 

Σας καλωσορίζω στην εφ.Θεσσαλία κύριε Ηλιόπουλε. Διπλή η ιδιότητά σας,παιδαγωγός και συγγραφέας παιδικών βιβλίων ,με ιδιαίτερο αντίκτυπο (αμφότερες)  στις παιδικές  ψυχές.

Καλώς σας βρίσκω. Διπλή η ιδιότητα, αλλά επειδή εγώ είμαι ένας, δάσκαλος και συγγραφέας αναγκάζονται να συγκατοικούν εντός μου, άλλοτε αρμονικά και άλλοτε με συγκρούσεις. Πάντως ο δάσκαλος χρωστάει πολλά στο συγγραφέα κυρίως για τη φαντασία που του δανείζει και βέβαια ο συγγραφέας συχνά κάνει δώρο στο δάσκαλο και τον στέλνει ταξίδι για να δουλέψει αναπόσπαστος.  

 

Ποιο ήταν το κίνητρό σας για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παραμυθιών;

Ήθελα να επικοινωνήσω και να εκφράσω όσα υπήρχαν στην ψυχή μου. Η συγγραφή είναι ο τρόπος μου να εξωτερικεύω τον καλά κρυμμένο εσωτερικό μου κόσμο. Είναι μια γέφυρα να πω όσα με καίνε. Οι εκδότες αποφασίζουν αν αυτό που γράφω είναι για παιδιά ή ενήλικες. Για εμένα η λογοτεχνία είναι μία.


Η νέα ιστορία με τον αγαπημένο ήρωα των παιδιών, τον Τριγωνοψαρούλη, δίνει δυνατά μηνύματα κατά του ρατσισμού και υπέρ της παραδοχής της ετερότητας.

Όπως σας είπα γράφω για όσα με καίνε. Και αληθινά δεν μπορώ να καταλάβω πως ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει ρατσιστής, μπορεί να κάνει διακρίσεις, μπορεί να πιστεύει ότι όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίσοι. Και επειδή, όπως έχω δηλώσει και σε συνέντευξή μου στην ιστοσελίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, πιστεύω ότι η αντιρατσιστική εκπαίδευση πρέπει να ξεκινά από τις πολύ μικρές ηλικίες, ο νέος Τριγωνοψαρούλης έχει ακριβώς αυτό το θέμα.  

 
Ποιος ο ρόλος του στο πρώτο παραμύθι(πάνω από δεκαεφτά χρόνια πριν) και ποιος στο πρόσφατο;
 Πολύ σημαντική η ερώτησή σας και σας ευχαριστώ που δίνετε την ευκαιρία να αναπτύξω το χαρακτήρα του ήρωά μου. Πριν 17 χρόνια πηγαίνοντας σχολείο διεκδικούσε το δικαίωμα να γίνει αποδεκτός, διεκδικούσε το δικαίωμα στην ετερότητα. Η ετερότητα άλλωστε χαρακτηρίζει όλο το έργο μου. Σήμερα διεκδικεί μια κοινωνία χωρίς διακρίσεις μια κοινωνία όπου θα συνυπάρχουμε όλοι μαζί. Από το εσείς κι εγώ – πέρασε στο εμείς όλοι.
 

Από ποια ηλικία κρίνετε ότι ένα παιδί  μπορεί και πρέπει να είναι «υποψιασμένο»  και κατά πόσο μια  μυθοπλασία μπορεί  να εξυπηρετήσει κάτι ανάλογο;

Είναι πλέον κοινά παραδεκτό ότι στα παιδιά πρέπει και μπορούμε να μιλήσουμε για όλα, αρκεί να βρούμε τον κατάλληλο τρόπο. Το παραμύθι με την αλληγορική του διάσταση ενδείκνυται για να τα μυήσει στα πιο «δύσκολα» θέματα. Η φαντασία, οι ανατροπές, το χιούμορ, το παράδοξο κάνουν και τα πιο βαριά θέματα όπως ο ρατσισμός, κατάλληλα να τα προσεγγίσει ένα παιδί από πολύ πολύ μικρή ηλικία.



 Οι ιστορίες  σας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως εκπαιδευτικό υλικό.

Οι καλοί εκπαιδευτικοί μας μπορούν να σχεδιάσουν εκπαιδευτικές δράσεις και να παράγουν εκπαιδευτικό υλικό για κάθε έργο Τέχνης. Πόσο μάλλον για έργα της τέχνης του λόγου. Έχω την τύχη να έχω δει καταπληκτικές δουλειές παιδιών βασισμένες στα έργα μου και βέβαια ως αποτέλεσμα του εκπαιδευτικού υλικού που εμπνεύστηκε και παρήγαγε ο δάσκαλος από αυτά.
 






Δικοί σας αγαπημένοι συγγραφείς παιδικών βιβλίων;

Πολλοί σύγχρονοι έλληνες συγγραφείς, που άνοιξαν το δρόμο για τη δική μου γενιά,  – είχα την ατυχία να μην τους διαβάσω ως παιδί, αλλά είχα την τύχη να τους γνωρίσω και να γίνουν φίλοι μου, ως ενήλικας.

Παιδί είχα τη Θεία Λένα, τη Δέλτα, το Λουντέμη, τον Καζαντζάκη.  


Αγαπημένοι σας ήρωες παραμυθιών;

Είναι δυο μικροί φίλοι μου  και συνήθως τους αναφέρω στα σχολεία που επισκέπτομαι με αινίγματα. Τα παιδιά τους βρίσκουν αμέσως:

Α. ο ένας είναι μικρός και ζει σε έναν πλανήτη με ένα τριαντάφυλλο

Β. κι ο άλλος δεν μεγαλώνει ποτέ, πετάει και έχει φίλη μια  νεραϊδούλα


Πόσο σημαντική είναι η εικονογράφηση  μιας ιστορίας και πόσο πιστεύετε ότι βοήθησε στον Τριγωνοψαρούλη να γίνει αγαπημένος ήρωας μικρών και μεγάλων;

Στο εικονογραφημένο βιβλίο η εικόνα έχει κυρίαρχη θέση και άρα μπορεί να αναδείξει ένα κείμενο, φωτίζοντας και τις πιο σκοτεινές πτυχές του. Ήμουν πολύ τυχερός στη συνεργασία μου με τη Λήδα Βαρβαρούση. Πολύ νέοι  κι οι δυο, δεκαεφτά χρόνια πριν, ξεκινούσαμε την καριέρα μας και δεν συνειδητοποιούσαμε ούτε την επιτυχία που θα ερχόταν, ούτε ότι γράφαμε μια σελίδα της ιστορίας της παιδικής λογοτεχνίας. Απλά κάναμε αυτό που μας άρεσε, όσο καλύτερα μπορούσαμε.  

 
Παρόλο που είστε διευθυντής ιδιωτικού σχολείου, έρχεστε συχνά σε επαφή με τα δημόσια σχολεία. Στη διάρκεια της εμπειρίας σας τι αλλαγές θετικές ή μη, έχετε επισημάνει στον τομέα της προώθησης της  φιλαναγνωσίας από την πλευρά των εκπαιδευτικών;

Είμαι τριάντα χρόνια δάσκαλος και από αυτά είκοσι και συγγραφέας. Αν και ο δρόμος είχε ανοίξει,  όπως σας είπα, από την προηγούμενη γενιά, από την ίδρυση του ΕΚΕΒΙ και μετά ο δάσκαλος που ήθελε να βοηθήσει το παιδί να ανακαλύψει την απόλαυση της ανάγνωσης είχε πολλά εργαλεία στα χέρια του. Κορυφαία στιγμή η θέσπιση της ώρας Φιλαναγνωσίας, με εγκύκλιο στην οποία πρώτη φορά σε δημόσιο έγγραφο για την εκπαίδευση αναφέρεται ο όρος Φιλαναγνωσία. Βέβαια, δυο χρόνια μετά το κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ, δεν σας κρύβω ότι είμαι πολύ ανήσυχος…


Η χρήση του διαδικτύου από παιδιά ακόμα και προσχολικής ηλικίας πόσο νομίζετε ότι βλάπτει τα παιδιά και πόσο τη διάθεση πολύτιμου χρόνου στην ανάγνωση; Τελικά, πόσο δύσκολο είναι πείσουμε το σύγχρονο μαθητή να γίνει αναγνώστης παραμυθιών;

Πάντα η τεχνολογία θα εξελίσσεται και πάντα θα ανησυχούμε. Ήταν το ραδιόφωνο, μετά η τηλεόραση, ο υπολογιστής και τώρα το τάμπλετ. Και; Ένα βιβλίο μπορεί να είναι αδιαμφισβήτητα  πιο συναρπαστικό, πιο διαδραστικό, πιο απολαυστικό. Αρκεί να οδηγηθεί το παιδί να το ανακαλύψει. Ας το βοηθήσουμε πρώτα από όλα με το παράδειγμά μας. Ας μας βλέπει να διαβάζουμε βιβλία.    






"Τριγωνοψαρούλη,μην εμπιστεύσαι ποτέ αχινό",του Βαγγέλη Ηλιόπουλου,εκδ.Πατάκη

Μηνύματα κατά του ρατσισμού από τον αγαπημένο ήρωα των παιδιών.

Δεκαεφτά χρόνια μετά την πρώτη ιστορία του Τριγωνοψαρούλη,που τόσο αγαπήθηκε από τα παιδιά,ο αγαπημένος ήρωας , δια της γραφής του Βαγγέλη Ηλιόπουλου και της εικονογράφησης της Λήδας Βαρβαρούση,έρχεται να δώσει λύση σε ένα σοβαρό πρόβλημα που προκύπτει στην παρέα του ψαρόκοσμου.Αιτία του προβλήματος ένας αχινός που έχει βαλθεί να διαλύσει την παρέα προσπαθώντας να πείσει ότι όσα ψαλρια δεν έχουν το "σωστό" μέγεθος ,σχήμα και χρώμα,θα πρέπει να φύγουν από τον ποδοσφαιρικό αγώνα-ψαρόσφαιρο,μια και αφορά ψάρια!!!

Ο Τριγωνοψαρούλης εμπιστεύεται τρεις φορές τον ύπουλο αχινό ,ο οποίος καταφέρνει να σπείρει τη διχόνοια και να αποκλείσει πρώτα τα μεγάλα ψάρια,ύστερα όσα έχουν δαγκάνες και κέλυφος ,ώσπου έρχεται και η σειρά του ίδιου να κριθεί ακατάλληλος (λόγω χρώματος και σχήματος).

Το δυνατότερο μήνυμα,ωστόσο, της ιστορίας δεν είναι το αντιρατσιστικό,που ούτως ή άλλως το διαπραγματεύονται πολλές ιστορίες,αλλά η επισήμανση ότι αυτό που βλέπουμε να κάνουν κάποιοι σε κάποιους και να το εγκρίνουμε ή να σιωπούμε,μπορεί κάποια στιγμή να γίνει και δικό μας πρόβλημα.:«Σήμερα εμείς,αύριο όμως μπορεί να έρθει και η δική σου σειρά»,επισημαίνουν οι άδικα διωγμένοι φίλοι του αγαπημένου ήρωα.

Με την πεποίθηση ότι στα παιδιά μπορούμε να μιλήσουμε για τα πάντα αρκεί να γίνει με το σωστό τρόπο και πως η μυθοπλασία είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος αλλά και αναγνωρίζοντας ότι ο ήρωάς του επιτελεί άλλον σκοπό σήμερα από εκείνον για τον οποίο δημιουργήθηκε,αφού η κοινωνία "από το εσείς κι εγώ – πέρασε στο εμείς όλοι", ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος δείχνει το σύγχρονο αντιρατσιστικό πρόσωπο που κάθε παιδί θα πρέπει να υιοθετήσει .

Πώς άλλωστε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά όταν δικοί του αγαπημένοι του ήρωες είναι ο Μικρός Πρίγκιπας και ο Πήτερ Παν!!

Χαριτίνη Μαλισσόβα





Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε παιδαγωγικά και θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1984 εργάζεται ως εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 1995 εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο του για παιδιά. Το 1997 κυκλοφόρησε ο Τριγωνοψαρούλης. Ακολούθησαν άλλα έξι βιβλία με περιπέτειες του Τριγωνοψαρούλη, ο οποίος έγινε ο πιο αγαπημένος σύγχρονος ήρωας της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Από το 1995 μέχρι σήμερα, ο συγγραφέας του έχει εκδώσει πάνω από 50 βιβλία για παιδιά και νέους, πολλά από τα οποία έχουν τιμηθεί με διακρίσεις, βραβεία και επαίνους (περιοδικό Διαβάζω, Γ.Λ.Σ., Ελληνικό Τμήμα ΙΒΒΥ). Συμμετέχει σε διεθνή φεστιβάλ λογοτεχνίας (Μπάνκια, Βερολίνο). Αναδεικνύεται στον πιο μεταφρασμένο συγγραφέα της γενιάς του με είκοσι τέσσερα βιβλία του ήδη μεταφρασμένα στο εξωτερικό (Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία, Αγγλία, Κορέα, Μαλαισία, Σερβία, Κίνα, Τουρκία). Σημαντική στιγμή η έκδοση και των εφτά βιβλίων του Τριγωνοψαρούλη στην Κίνα. Είναι η πρώτη φορά που σειρά βιβλίων με έναν λογοτεχνικό ήρωα Έλληνα κυκλοφορούν στην Κίνα. Γράφει άρθρα σε περιοδικά, εφημερίδες και ιστότοπους για την προώθηση της φιλαναγνωσίας. Το Δεκέμβριο του13 κυκλοφόρησε η νέα περιπέτεια του Τριγωνοψαρούλη "Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ποτέ..αχινό!".