12 Οκτωβρίου 2014

                                                                Μάρω Δούκα
                                
     Ακρογωνιαίος λίθος της συνύπαρξης
είναι να κατανοεί ο ένας τις αλήθειες του άλλου.
 Με αφορμή το νέο της βιβλίο "Έλα να πούμε ψέματα"(εκδ.Πατάκης) η κ. Μάρω Δούκα μιλά στις "Διαδρομές" για το κίνητρο της συγγραφής του βιβλίου,για τον Εμφύλιο και τη Δικτατορία ως υλικό για συγγραφή,την κρίση ως ευκαιρία για να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα,τα ψέματα των κυβερνώντων και την ανάγκη κατανόησης της αλήθειας των άλλων, την προοπτική των νέων στη σημερινή Ελλάδα αλλά και για τις ανησυχίες των γυναικών του ώριμου ηλικιακού πεδίου στέλνοντας μέσω της ηρωίδας της το μήνυμα της γυναίκας που δεν αποστρέφει το βλέμμα από τα προβλήματα του καιρού της…

Πώς άρχισε να γεννιέται το «Έλα να πούμε ψέματα»; Αποτελεί, βέβαια, συνέχεια των δύο βιβλίων σας... Μιλάμε για μια τριλογία…
Θα πρέπει να γυρίσω δεκαπέντε χρόνια πίσω, εποχή που άρχισα να φαντάζομαι και να σχεδιάζω ένα μυθιστόρημα για τα Χανιά. Στοίχημά μου ήταν να αναδείξω την πόλη ως λογοτεχνική περσόνα, με τα παθήματα και τα πάθη της, τις χαρές και τις πίκρες της, «στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας», και με το βλέμμα στραμμένο στο παρόν. Και η περιπέτεια άρχισε… Προτού καν τελειώσω το πρώτο μυθιστόρημα της τριλογίας, «Αθώοι και φταίχτες» (2004), ήξερα ότι πρέπει να γράψω το δεύτερο, «Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ» (2010), και αμέσως μετά το τρίτο, «Έλα να πούμε ψέματα» (2014). Το ένα συνέχεια του άλλου αλλά και ταυτόχρονα απολύτως ανεξάρτητα και αυτοτελή μεταξύ τους. Αν στο «Αθώοι και φταίχτες» κινητήρια δύναμη ήταν να προκαλέσω μια μικρή έστω ρωγμή στην όποια ιδέα μας για τους Τουρκοκρητικούς, και αν στο «Δίκιο είναι ζόρικο πολύ» φιλοδόξησα να αναδείξω και να φωτίσω με ντοκουμέντα τη δίμηνη αγγλογερμανική κατοχή στα Χανιά, στο «Έλα να πούμε ψέματα» επιχειρώ όχι απλώς να ανασυστήσω τον συσκοτισμένο Εμφύλιο στο νησί, και ιδιαίτερα στα Χανιά, αναζητώντας τους βαθύτερους λόγους αυτής της συσκότισης, αλλά και μέσα από τις συμπλεκόμενες αφηγήσεις να αποτυπώσω διαχρονικά και πολυφωνικά το ήθος του ανθρώπου που σηκώνει το χέρι και φωνάζει «παρών» στο προσκλητήριο του καιρού
του.
O Εμφύλιος και η Δικτατορία είναι περίοδοι της σύγχρονης τραυματικής ιστορίας μας που έχετε σε πολλά βιβλία σας. Έχουν ακόμα υλικό να μας δώσουν, και τι εισπράττει ο αναγνώστης από το νέο σας βιβλίο;
Το ιστορικό «υλικό» μιας περιόδου δεν είναι κάτι που εξαντλείται, επειδή εμείς απλώς το «διαπραγματευτήκαμε». Ο Εμφύλιος και η Δικτατορία, ως ιστορικές περίοδοι, θα αποτελούν πάντα αντικείμενο έρευνας των ιστορικών. Εγώ, ως πεζογράφος πρωτίστως, φιλοδόξησα να αναζητήσω στο πλαίσιο του δυνατού, και μέσα από τη δική μου οπτική, τις σκοτεινές πτυχές αυτών των περιόδων, να τις αναπλάσω και να τις φωτίσω, ενσωματώνοντάς τες αντικριστά στη ζωή των επινοημένων χαρακτήρων μου και συσχετίζοντάς τες με το σήμερα. Το τι μπορεί να εισπράξει από ένα βιβλίο ο αναγνώστης εξαρτάται πάντα και από τους προβληματισμούς, τις προσλαμβάνουσες και τα ενδιαφέροντα του ίδιου του αναγνώστη. Να το πω κι αλλιώς: Ο καθένας μας διαβάζει τα βιβλία που του ταιριάζουν, που του αξίζουν… Όσο για το τι θα μπορούσε να εισπράξει ο αναγνώστης από το «Έλα να πούμε ψέματα», είναι δύσκολο να το πω εγώ. Θέλω πάντως να πιστεύω ότι, εκτός από την όποια συγκίνηση της ανάγνωσης, ίσως «εισέπραττε» την υποψία έστω ότι αυτά που ζούμε σήμερα έρχονται από πολύ μακριά…



Ο κάθε ήρωάς σας έχει τον δικό του λόγο, μιλάει από τη δική στάση ζωής,ξεκινά με τη δική του μικροιστορία, βλέπει με τη δική του ματιά τους άλλους, τους συνανθρώπους του. Πόσο σημαντικό θεωρείτε να μπορεί ο καθένας να αποδεχθεί την αλήθεια των άλλων;
Το σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι να αποδεχόμαστε την αλήθεια των άλλων, το σημαντικό είναι να προσπαθούμε να την κατανοούμε, να είμαστε δηλαδή σε θέση να την αναλύουμε, να την κρίνουμε, να τη δοκιμάζουμε… Αυτό, το να είναι σε θέση ο ένας να κατανοεί τις αλήθειες του άλλου, είναι, πιστεύω, ο ακρογωνιαίος λίθος της συνύπαρξης, όχι μόνο σε κοινωνικό αλλά και σε ατομικό επίπεδο. Αν το καλοσκεφτούμε, όλη η διαδρομή του ανθρώπου από τα σπήλαια και ως τις ημέρες μας μέσα από αυτή την εφικτή-ανέφικτη κατανόηση του άλλου, του ξένου, του διαφορετικού, ορίζεται και περιορίζεται…
Οι ιστορίες των ηρώων σας διασταυρώνονται τόσο η μία με την άλλη στην εποχή της κρίσης — ίσως της πιο οδυνηρής για τον τόπο μας. Θεωρείτε πως αυτή η συγκυρία θα ήταν ευκαιρία για να αλλάξει η όποια κακή νοοτροπία μας χαρακτήριζε;
Ο τόπος μας έχει βιώσει και άλλες κρίσεις οδυνηρές. Όπως έχει πει όμως ο Γιάννης Ατζακάς σε συνέντευξή του με αφορμή το πρόσφατο εξαιρετικό βιβλίο του «Φως της φονιάς», η σημερινή κρίση είναι ίσως οδυνηρότερη, γιατί μας βρήκε αθωράκιστους από την ολιγάρκεια και την αυτάρκεια που διέκριναν τα τσακισμένα λαϊκά στρώματα στα χρόνια της αμέσως μετά τον πόλεμο ανοικοδόμησης. Το σημαντικό επομένως είναι να καταλάβουμε ότι για την όποια «κακή» νοοτροπία μας ευθύνονται οι πολιτικές του εκμαυλισμού που καλλιέργησαν στο έπακρο, και σε συνδυασμό πάντα με την περιορισμένη πολιτική παιδεία μας, τον κοινωνικό οχαδερφισμό του Νεοέλληνα… Μην το ξεχνάμε: Στα χρόνια της πλασματικής μεταπολιτευτικής ευημερίας, μέσα από την ασύδοτη προπαγάνδα μιας απολύτως εικονικής πραγματικότητας, οι πολυτέλειες του χθες μετατράπηκαν σε καταναλωτικές ανάγκες του 
σήμερα. Ανάγκες που ταυτίζονταν στρεβλωτικά με την κοινωνική και επαγγελματική μας καταξίωση-επίδειξη και που για να τις ικανοποιήσουμε έπρεπε να ενδώσουμε στις προσκλήσεις-προκλήσεις των δανειστών-τραπεζών…
Ποιο είναι το πιο μεγάλο ψέμα που μας έχουν πει οι εκάστοτε κυβερνώντες;
Οι εκάστοτε κυβερνώντες λένε συνήθως τα ψέματα που τους εξυπηρετούν, σερβίροντάς τα έτσι, ώστε να ακούγονται σαν μεσσιανικές αλήθειες. Και μοιάζουν αυτά τα ψέματα-αλήθειες με τους κρίκους μιας αλυσίδας, το ένα μέσα στο άλλο, μετά το άλλο, δίπλα στο άλλο και όλα μαζί «με λουκέτο» γύρω από τις ζωές μας… Ποιο θα μπορούσε, επομένως, να είναι το πιο μεγάλο ψέμα;
Ποια η άποψή σας για τους νέους της εποχής μας; Μπορούν να ελπίζουν; Για ποια προοπτική αξίζει να αγωνίζονται;
Χωρίς ελπίδα δεν μπορεί να εννοηθεί η ζωή. Όπως και χωρίς τους νέους μέλλον σε μια κοινωνία δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Άλλο όμως να ελπίζεις σε ατομικό επίπεδο, περιμένοντας να σου πέσει το λαχείο, και άλλο να ελπίζεις αγωνιζόμενος. Εύκολα τα λόγια, θα μου πείτε. Γεγονός πάντως είναι ότι οι όποιες προοπτικές μας στο μέλλον μόνο μέσα από τον αγώνα ξεμυτίζουν…
Έστω και αν η νέα γενιά σήμερα θεωρείται χαμένη γενιά, αργά ή γρήγορα, πέρα από ιδεολογίες και πολιτικά οράματα, θα οδηγηθεί στην υπέρβαση, ακριβώς γιατί οι ανάγκες της ζωής, όπως μας διδάσκει η ιστορία, παραμένουν ακαταμάχητες…
Η μυθοπλασία σας παραπέμπει σε κινηματογραφική αφήγηση. Το βιβλίο σας "Η Αρχαία Σκουριά" είχε μεταφερθεί με επιτυχία στη μικρή οθόνη.
Πόσο ικανοποιημένη άφησε εσάς η μεταφορά της;Πόσο εύκολα θα περνούσαν σε κινηματογραφική γραφή τα μηνύματα του «Έλα να πούμε ψέματα»;
Η μεταφορά της «Αρχαίας σκουριάς» στην τηλεόραση, επιτυχημένη ή όχι, εμένα εκ των υστέρων με πίκρανε. Δεν θα ήθελα όμως να επεκταθώ σε λεπτομέρειες. Όσο για την κινηματογραφική αφήγηση στο «Έλα να πούμε ψέματα», γεγονός είναι ότι ο κινηματογράφος πάντα με θέλγει. Άλλο όμως η κινούμενη από μόνη της εικόνα στην οθόνη και άλλο η εικόνα με λέξεις στο χαρτί που απαιτεί τη φαντασία και τη συμμετοχή σου για να κινηθεί… Έστω και αν όλες οι τέχνες επικοινωνούν και αλληλοεπηρεάζονται, κάθε τέχνη έχει τους δικούς της αποκλειστικά τρόπους…
Αγγίζετε με μεγάλη ευαισθησία και ειλικρίνεια την Ελεονόρα, μια γυναίκα που δείχνει να κουβαλά το παρελθόν, το παρόν και να αγωνιά για το μέλλον. Κλείνοντας —κι ευχαριστώντας σας θερμά που βρίσκεστε σήμερα μαζί μας— θα ήθελα να μας πείτε αν η σημερινή γυναίκα του ώριμου ηλικιακού πεδίου έχει παρόμοιους ρόλους και ανησυχίες.
Η Ελεονόρα, ως χαρακτήρας μυθοπλασίας, έχει φιλοτεχνηθεί με τα χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης μεσήλικης όχι μόνο στο πλαίσιο της οικογένειας, στον ρόλο δηλαδή της μητέρας και της αδελφής, αλλά και στον ρόλο της συνειδητής εργαζόμενης, της αλληλέγγυης, του συμπάσχοντα, του σκεπτόμενου πολίτη… Αν και δεν μπορώ να ξέρω πόσο αντιπροσωπευτική θα μπορούσε να είναι σε σχέση με τη μέση Ελληνίδα, κι ούτε μ’ ενδιέφερε κάτι τέτοιο άλλωστε, σίγουρα μέσα από τη δυναμική και την ευθύνη της απέναντι στην κοινωνία στέλνει το μήνυμα της γυναίκας που δεν απέστρεψε το βλέμμα από τα προβλήματα του καιρού της…
 Κι εγώ σας ευχαριστώ…