Δημήτρης Στεφανάκης
"Η ευτυχία δεν μπορεί να είναι στατική σε μια ζωή γεμάτη
προκλήσεις,δυσκολίες,ματαιώσεις,τραγωδίες"
Για το νέο βιβλίο του,με τίτλο "Ευτυχισμένες οικογένειες",που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο,συνομιλούμε με τον Δημήτρη Στεφανάκη.Ο βραβευμένοςσυγγραφέας (Prix Méditerranée Étranger,Βραβείο Καβάφη,2011,Ιππότης Γραμμάτων και Τεχνών),εξηγεί γιατί διάλεξε ως αφηγήτρια του βιβλίου ένα γυναικείο πρόσωπο,τι σημαίνει αντι-ήρωας σε ένα μυθιστόρημα και πόσο χρήσιμοι είναι στη λογοτεχνία ανάλογοι ήρωες ενώ καταθέτει τη δική του άποψη περί οικογενειακής ευτυχίας.
Ευτυχισμένες Οικογένειες, το νέο σας μυθιστόρημα, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Πείτε μας λίγα λόγια.
Οι Ευτυχισμένες Οικογένειες είναι μια οικογενειακή σάγκα χτισμένη σε τρεις γενιές η οποία παρακολουθεί συστηματικά έναν αιώνα μικρής και μεγάλης Ιστορίας. Μια οικογένεια «υπεράνω υποψίας» εύπορη και κραταιά βρίσκεται σε πραγματικά δύσκολη θέση όταν απειλείται σοβαρά η υστεροφημία ενός από τα επιφανή μέλη της. Στη συνέχεια του βιβλίου το χτες και το σήμερα αναμειγνύονται σε μια προσπάθεια να αποδειχθεί η ιστορική αλήθεια και να αποκαλυφθούν τα ένοχα μυστικά. Οι ανατροπές που θα προκύψουν δεν έχουν να κάνουν μόνο με τα γεγονότα αλλά και με την ηθική και την ευαισθησία των προσώπων που πρωταγωνιστούν.
Γιατί επιλέξατε ως κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια ένα γυναικείο πρόσωπο;
Η Λήδα Δημητριάδη, η κυρίαρχη αφηγηματική φωνή του βιβλίου, με έπεισε εξαρχής πως θα μπορούσε καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον να σηκώσει το βάρος της εξιστόρησης τόσων διαφορετικών αλλά και αλληλένδετων επεισοδίων. Μέχρι τώρα έχω εξοικειωθεί απόλυτα με την γυναικεία ψυχολογία στα μυθιστορήματα, είναι όμως η πρώτη φορά που εμπιστεύομαι σε μια γυναίκα την αφήγηση. Σε πολλούς θα φανεί σαν στοίχημα το οποίο ελπίζω να έχω κερδίσει.
Χαρακτηριστικό στοιχείο των βιβλίων σας είναι τα ταξίδια σε διαφορετικές χώρες και εποχές, στοιχείο έντονο και στις Ευτυχισμένες Οικογένειες.
Μου αρέσει το ταξίδι στο χρόνο και το παιχνίδι με την Ιστορία. Μου δίνει την δυνατότητα να χτίσω πάνω σε μια τέταρτη διάσταση τα μικρά και μεγάλα επεισόδια που περιγράφω. Όσο για τους πολλούς τόπους αισθάνομαι πως αφορούν την ανάγκη μου να δω το χρόνο πίσω μου με μια κοσμοπολίτικη ματιά. Άλλωστε τι άλλο είναι η λογοτεχνία αν όχι κοσμοπολιτισμός;
Ήρωες ή αντι-ήρωες οι περισσότεροι πρωταγωνιστές του βιβλίου σας;
Αντιήρωες στην ιδιοσυστασία τους που στη συνέχεια μερικοί από αυτούς αποκτούν αίφνης θετικό πρόσημο, όπως άλλωστε πολύ συχνά συμβαίνει και στην πραγματική ζωή. Γίνεται πολύς λόγος για τους αντιήρωες τα τελευταία χρόνια. Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να υπάρξει αυθεντική λογοτεχνία χωρίς αυτούς.
Ποιον ήρωα του βιβλίου σας "συμπαθείτε" περισσότερο;
Καταρχάς νομίζω πως δεν μπορεί κανείς να μην συμπαθήσει την Λήδα Δημητριάδη, όσο αντιφατική και αμφιλεγόμενη αν φαντάζει με πρώτη ματιά. Ακόμα και ο σκοτεινός Ρόμπερτ Σέραρντ προκαλεί το αίσθημα της συμπάθειας, πόσω μάλλον ο ονειροπόλος Τζώρτζης και η γοητευτική θεία Μέλπω. Η μεγάλη μου ωστόσο συμπάθεια, και δεν το κρύβω, παραμένει ο Σταμάτης Σταμάτης, ο νεαρός ερευνητής που ανατέμνει σχολαστικά το σώμα της Ιστορίας. Είναι ένας χαρακτήρας που θα ήθελα να τον χρησιμοποιήσω και σε επόμενα βιβλία μου.
Η Λήδα Δημητριάδη, διακατέχεται από συμπλέγματα ,απωθημένα και θυμό ,που στη συνέχεια δείχνουν να κατευνάζονται –και δεν θα αποκαλύψω πώς. Τι συμβαίνει με αυτή την ηρωίδα;
Δεν είναι η μόνη. Μπορώ να σας δείξω χιλιάδες πρωταγωνιστές της πραγματικότητας και της φαντασίας που επιτρέπουν να καταλαγιάσουν μέσα τους παρόμοια συναισθήματα. Η ζωή είναι δάσκαλος, σκληρός δάσκαλος ενίοτε, αλλά δάσκαλος. Ας μην βιαζόμαστε να προεξοφλήσουμε την πορεία και την εξέλιξη ενός ανθρώπου στη ζωή και στα βιβλία. Το μέλλον επιφυλάσσει εκπλήξεις, πολλές από τις οποίες, είναι, ευτυχώς, ευχάριστες.
Η ηρωίδα σας, παρόλο που ανακινεί έρευνες για να μάθει τα κρυμμένα μυστικά της ευρύτερης οικογένειάς της, δείχνει, από ένα σημείο και μετά, να μην θέλει να μάθει όλη την αλήθεια. Είναι απαραίτητο, τελικά, κάποιες φορές να μην γνωρίζουμε τα πάντα;
Δεν ξέρω αν η γνώση αυτή μας προσφέρει κάτι από ένα σημείο και πέρα. Η Λήδα εμφορείται αρχικά από την εμμονή της να εκδικηθεί, βαθμιαία όμως αντιλαμβάνεται πως καθένα από τα τρομερά οικογενειακά μυστικά την αφορά λίγο πολύ κι αυτό είναι μια συνθήκη ωρίμανσης που πρέπει να έχει κάθε πρωταγωνιστικός χαρακτήρας σ’ ένα μυθιστόρημα.
Οι ήρωες του βιβλίου σας δείχνουν να κάνουν τα πάντα για το χρήμα, τα περιουσιακά στοιχεία και την κοινωνική καταξίωση. Το χρήμα και η δόξα πάνω από όλους και από όλα;
Υπάρχουν, και το ξέρουμε όλοι, πολλά υποκατάστατα για την ανθρώπινη ευτυχία και αξιοπρέπεια. Το χρήμα, η δόξα, η εξουσία, η κοινωνική καταξίωση είναι μερικά από αυτά. Από την άλλη δεν ξέρω κανέναν που να μην τα πόθησε σε κάποια φάση της ζωής του. Πρέπει να είμαστε επιεικείς απέναντι στους ανθρώπους είτε ως πραγματικά είτε ως φανταστικά πρόσωπα. Στη ζωή και στο μυθιστόρημα όλα είναι πιο δύσκολα από όσο πιστεύουμε. Καλό θα είναι να μην το ξεχνάμε ποτέ.
Ο χαρακτηρισμός "ευτυχισμένη" είναι απόλυτος ,ιδιαίτερα όταν μιλάμε για οικογένειες, αφού ο καθένας εκλαμβάνει διαφορετικά την έννοια αυτή .Θέλατε μέσω του μυθιστορήματός σας να καταδείξετε ότι τίποτε δεν είναι απόλυτο;
Στη λογοτεχνία τίποτε δεν είναι απόλυτο, ή μάλλον, τίποτε δεν είναι αδιαμφισβήτητο. Η έννοια της ευτυχίας δεν μπορεί να είναι στατική σε μια ζωή γεμάτη προκλήσεις, δυσκολίες, ματαιώσεις και τραγωδίες. Η δυναμική θεώρηση των πραγμάτων σου επιτρέπει τουλάχιστον να αντιμετωπίζεις πρόσωπα και καταστάσεις με την ευλογία της λεπτής ειρωνείας και του χιούμορ. Ας κάνουμε το ίδιο και με τον όρο «ευτυχισμένες οικογένειες».
Στο δικό σας αξιακό κώδικα τι θέση έχει ο θεσμός της οικογένειας;
Είναι απλό νομίζω: Δύσκολα μπορεί να συγκριθεί κάτι εφήμερο με αυτό που χτίζει κανείς επί χρόνια. Με αυτή την έννοια οι οικογενειακές σχέσεις, περισσότερο ή λιγότερο ευτυχείς, παραμένουν μια ισχυρή παρακαταθήκη. Ταυτόχρονα καλό θα είναι να εκλείψει επιτέλους η οικογενειοκρατία ως κυρίαρχη κοινωνική δομή.
Ποια στοιχεία συνθέτουν, κατά την άποψή σας ,μια ευτυχισμένη οικογένεια;
Στη διάρκεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου, διερωτήθηκα αρκετές φορές τι σημαίνει ευτυχισμένη οικογένεια. Ομολογώ ότι η απάντηση που έδινα κάθε φορά είχε να κάνει με τις μεταπτώσεις της αφήγησης, που όπως ήδη ξέρετε κι εσείς, είναι πολλές σε αυτό το βιβλίο. Ακούγεται κάπως παράξενο να το λέει ένας συγγραφέας αλλά οι ήρωές μου με δίδαξαν περισσότερο από όσα γνώριζα ή νόμιζα πως γνώριζα για την οικογενειακή ευτυχία. Απέναντι σε μια τόσο ακραία οικογενειακή ιστορία όπως αυτή του νέου μου μυθιστορήματος χρειάζεται κανείς να επιδείξει επιείκεια και ευελιξία. Δεν ξέρω αλήθεια να σας πω αν η οικογενειακή ευτυχία είναι ζήτημα ηθικής ή αφοσίωσης. Ίσως είναι απλώς θέμα αγάπης με την έννοια που αποκτά αυτή η λέξη όταν κανείς καλείται να συγχωρήσει πρώτα από όλους τον ίδιο του τον εαυτό. Ένα είναι σίγουρο πάντως: Οι οικογένειες βρίσκουν πάντα ένα τρόπο να είναι ευτυχισμένες κι αυτός ο τρόπος υπερβαίνει ακόμα και την φαντασία του συγγραφέα.
Ο Δημήτρης Στεφανάκης στον Βόλο ,για την παρουσίαση του βιβλίου :"Ευτυχισμένες οικογένειες",εκδ.Μεταίχμιο.
Ο Σύλλογος Αποφοίτων Ελληνογαλλικής Σχολής Βόλου «Άγιος Ιωσήφ», τα Public και οι εκδόσεις Μεταίχμιο προγραμματίζουν την παρουσίαση του νέου μυθιστορήματος του Δημήτρη Στεφανάκη «Ευτυχισμένες Οικογένειες», την Τρίτη 9 ,Μαΐου στις 7μ.μ. στο Public Βόλου.
Για το βιβλίο θα μιλήσει η εκπαιδευτικός – αρθρογράφος λογοτεχνίας Χαριτίνη Μαλισσόβα. Η Άρτεμις Χατζηγεωργίου – Κουτσούκου, πρόεδρος του συλλόγου «Άγιος Ιωσήφ» θα απευθύνει χαιρετισμό.
Συντονίζει η δημοσιογράφος Ροσσάνα Πώποτα, ενώ ο συγγραφέας θα συνομιλήσει με το κοινό και θα υπογράψει αντίτυπα του βιβλίου του.
