23 Νοεμβρίου 2014


Δημήτρης Γρηγοράκης



Η παιδική παχυσαρκία με διαστάσεις εθνικής επιδημίας

Ο  κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Δημήτρης Γρηγοράκης,με 25 ετή συνεπή παρουσία στην επιστήμη της διατροφής,μιλά για στις Διαδρομές για το νέο του βιβλίο: «Ναι στη σωστή διατροφή, όχι στην παιδική παχυσαρκία» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας,αναλύει  τους λόγους που κατατάσσουν τα Ελληνόπουλα στα πιο παχύσαρκα παιδιά της Ευρώπης ενώ εξηγεί γιατί θεωρεί αναγκαία την απόκτηση διατροφικής παιδείας.

«Ναι στη σωστή διατροφή, όχι στην παιδική παχυσαρκία» το νέο σας βιβλίο από τις εκδόσεις Μίνωας. Μιλήστε μας για το κίνητρο της συγγραφής του και για το περιεχόμενό του.
Έχω την τύχη και την τιμή να υπηρετώ με συνέπεια το χώρο της επιστήμης της διατροφής και διαιτολογίας περισσότερα από 25 χρόνια. Στο διάστημα αυτό ένα από τα κύρια θέματα που αντιμετώπισα ήταν η επαφή μου με τα παιδιά, αναφορικά με το ζήτημα της διαχείρισης της διατροφής τους στη Διαιτολογική  μονάδα που διατηρώ τα τελευταία χρόνια,αλλά και η
συμμετοχή μου ως επιστημονικού συνεργάτη του Χαροκοπείου πανεπιστημίου στο αντικείμενο της «διατροφικής αξιολόγησης των παιδιών» ανέδειξε περίτρανα τις διαστάσεις ενός προβλήματος που λαμβάνει τη μορφή μίας εθνικής επιδημίας.  

Η παιδική παχυσαρκία απειλεί τον ελληνικό πληθυσμό και αποτελεί ένα πρόβλημα που απαιτεί άμεση λύση εδώ και τώρα. Προς την κατεύθυνση αυτή φιλοδοξεί να συμβάλλει το βιβλίο μου ‘’ΝΑΙ στη σωστή διατροφή, ΟΧΙ στην παιδική παχυσαρκία’’. Αναλύει το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας διεξοδικά και σε πρώτη φάση προσπαθεί να διερευνήσει τα αίτια αυτού του φαινομένου. Είναι αυτονόητο ότι για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ένα πρόβλημα θα πρέπει πρώτα απ΄ όλα να αναλυθούν τα αίτια που οδηγούν σε αυτό. Αυτή ακριβώς η συνθήκη αποτέλεσε τον οδηγό στην προσπάθεια μου να προτείνω αποτελεσματικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Έτσι στο δεύτερο μέρος του βιβλίου παρατίθενται λύσεις διατροφής και φυσικής δραστηριότητας, προκειμένου τα παιδιά και οι γονείς τους να έχουν στη διάθεση τους έναν απόλυτο οδηγό πρόληψης και αντιμετώπισης της παιδικής παχυσαρκίας. Όμως, θέλω να πιστεύω ότι το βιβλίο αυτό θα αποτελέσει κι ένα πολύ χρήσιμο βοήθημα για τους συναδέλφους διαιτολόγους – διατροφολόγους, αλλά και ευρύτερα για όλους τους επαγγελματίες της υγείας που ασχολούνται με τη διαχείριση αυτού του προβλήματος, μιας και τα στοιχεία που παραθέτει είναι απόλυτα τεκμηριωμένα από τη σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία. Έχω την ελπίδα ότι το σύγγραμμα αυτό πραγματικά ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του αναγνωστικού κοινού για μία εμπεριστατωμένη προσέγγιση του ζητήματος τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο!


Από τη μακροχρόνια και επιτυχημένη πορεία σας στην επιστήμη της διατροφής, πόσο  ουσιαστικά  διαπιστώνετε ότι ασχολούνται οι  Έλληνες γονείς με τη διατροφή των παιδιών τους; Έχει αλλάξει κάτι τα τελευταία χρόνια;
Δυστυχώς πιστεύω ότι οι γονείς, οι περισσότεροι τουλάχιστον, τα τελευταία χρόνια δεν ασχολούνται ουσιαστικά με την ποιότητα διατροφής των παιδιών τους. Η κατάσταση δηλαδή είναι χειρότερη από το παρελθόν. Τους περισσότερους γονείς σήμερα τους ενδιαφέρει να φάνε τα παιδιά τους και όχι τι είναι αυτό που θα φάνε, πόσα λιπαρά έχει ή πόσες θερμίδες. Πολλοί γονείς είναι αυτοί που λόγω των αυξημένων επαγγελματικών ή προσωπικών υποχρεώσεων τους, απλά δίνουν χρήματα στα παιδιά τους προκειμένου να φάνε κάτι απ΄ έξω το οποίο τις περισσότερες φορές είναι αμφίβολης διατροφικής αξίας. Σε πολλές περιπτώσεις τα παροτρύνουν αφήνουν να βλέπουν αρκετές ώρες τηλεόραση ή να ασχολούνται στο κομπιούτερ προκειμένου να μην τους ενοχλούν, αντί να τα ενθαρρύνουν την απόφαση τους να ασχοληθούν με κάποια δραστηριότητα η οποία θα επαυξήσει την ενεργειακή τους κατανάλωση.


 Γιατί τα Ελληνόπουλα είναι τα πιο παχύσαρκα παιδιά στην Ευρώπη;
Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί ένα μείζον ζήτημα της ελληνικής πραγματικότητας, με τα ελληνόπουλα να κατέχουν μία από τις υψηλότερες θέσεις στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χάρτη της παιδικής παχυσαρκίας. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει μία θλιβερή κατάσταση για τα παιδιά ενός λαού που δίδαξε τις αρχές τις διατροφής σε όλο τον πλανήτη. Η λανθασμένη διατροφή που σήμερα ακολουθούν τα παιδιά, η επιμονή των γονέων και των παππούδων για διατροφική υπερκατανάλωση, η καθιστική ζωή, οι ατελείωτες ώρες που δαπανούν στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και στην τηλεόραση, αλλά και οι αυξημένες σχολικές υποχρεώσεις που δεν επιτρέπουν χρόνο για παιχνίδι, δημιουργούν όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για τις ανεξέλεγκτες διαστάσεις που λαμβάνει το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας. Τα χαρακτηριστικά αυτά σε συνδυασμό με τη γενετική προδιάθεση που φέρουν ορισμένα παιδιά που προέρχονται από παχύσαρκους γονείς αναδεικνύουν ένα πρόβλημα που παίρνει διαστάσεις εθνικής επιδημίας. Το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας οφείλεται σε πολυπαραγοντικά αίτια τόσο γενετικά, όσο και περιβαλλοντικά (συνήθεις διατροφής, τρόπος ζωής κλπ). Επομένως, από τους πλέον ισχυρούς παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης παιδικής παχυσαρκίας αποτελούν οι υπέρβαροι γονείς. Η γονική παχυσαρκία (και κυρίως η μητρική) σε πολλές περιπτώσεις είναι υπεύθυνη για την παιδική παχυσαρκία. Ο τρόπος μεταβίβασης του φαινότυπου του αυξημένου βάρους από το γονέα στο παιδί είναι βέβαιο ότι εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες. Μελέτες που έγιναν σε δίδυμα αποδεικνύουν ότι υπάρχει μία ισχυρή γενετική προδιάθεση για την απόκτηση βάρους. Αντίθετα, μελέτες υιοθεσίας διαπίστωσαν ότι υπάρχει μία μέτρια επίδραση της οικογένειας που μοιράζεται το ίδιο περιβάλλον στον καθορισμό των διατροφικών συνηθειών. Γι’αυτό η γενετική ομοιότητα προφανώς εξηγεί ένα μεγάλο μέρος της επίδρασης της οικογένειας, αλλά υπάρχει επίσης και ένας αριθμός περιβαλλοντολογικών εκθέσεων που θα μπορούσε να επηρεάζει τα παιδιά υπέρβαρων μητέρων. Οι διάφορες περιβαλλοντολογικές εκθέσεις περιλαμβάνουν τον υπερσιτισμό και την ανεπαρκή σίτιση στην περίοδο της κύησης, τη σύντομη διάρκεια του θηλασμού και την έλλειψη ουσιαστικής προσοχής στο θέμα της διατροφής των παιδιών από τις υπέρβαρες μητέρες. Και αυτό ισχύει περισσότερο για τις γυναίκες με χαμηλό επίπεδο. Φαίνεται ότι το περιβάλλον που συνδέεται με χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο συντελεί περισσότερο στην έκφραση γονιδίων που συνδέονται με την προδιάθεση για παχυσαρκία βάρους. Αντίθετα, το υψηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο πολλές φορές μπορεί να αντιστρέφει την τάση που δημιουργεί η γενετική προδιάθεση.


Το γεγονός ότι οι παππούδες και οι γιαγιάδες ασχολούνται με τη διατροφή των εγγονιών τους αποτελεί ανασταλτικό ή και  επιβαρυντικό παράγοντα στη βελτίωση της διατροφής τους;
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι παππούδες και οι γιαγιάδες τείνουν να θεωρούν ότι το αυξημένο βάρος του παιδιού υποδηλώνει καλύτερη υγεία  ή ότι η καλύτερη κατάσταση της υγείας επιτυγχάνεται μέσα από την ανάπτυξη υψηλού σωματικού μεγέθους. Για να το επιτύχουν αυτό προτρέπουν τα εγγόνια τους να καταναλώνουν όλο και μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού, θεωρώντας ότι η αυξημένη πρόσληψη τροφής συνδέεται άμεσα με την καλύτερη παιδική υγεία.
Μια ερμηνεία αυτού του φαινόμενου βασίζεται στο λεγόμενο «κατοχικό σύνδρομο», το οποίο αναφέρεται στη μεταπολεμική περίοδο στην Ελλάδα, όταν η δυνατότητα πρόσβασης στα τρόφιμα ήταν περιορισμένη. Σε μια μελέτη κοριτσιών ηλικίας 6–9 ετών παρατηρήθηκε ότι εκείνοι που φροντίζουν τα παιδιά, και κυρίως οι γιαγιάδες, επηρεάζουν τα παιδιά ως προς την υιοθέτηση ενός περισσότερο καθιστικού τρόπου ζωής. Συγκεκριμένα, τα παροτρύνουν να ασχοληθούν με διάφορες στατικές δραστηριότητες που πιθανόν εξυπηρετούν εκείνες (π.χ. επιτραπέζια παιχνίδια) ή να δουν τηλεόραση, η οποία αποτελεί έναν εύκολο τρόπο ελέγχου της ασφάλειας των εγγονιών τους. Τα συμπεράσματα σχετικά με την εμπλοκή του παππού ή της γιαγιάς, ως ατόμων που κυρίως αναλαμβάνουν τη φροντίδα των παιδιών, τα επιβεβαίωσε πρόσφατα μια ελληνική μελέτη. Παιδιά 11–12 ετών, από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας, των οποίων τη βασική φροντίδα την είχε αναλάβει η γιαγιά τους, παρουσίαζαν αυξανόμενη πιθανότητα να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Το συγκεκριμένο φαινόμενο συνδέθηκε ισχυρά με την παιδική παχυσαρκία.



Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη διατροφική παγίδα στο μενού της ελληνικής οικογένειας;
Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή αποτελεί προϋπόθεση για την υγεία, αλλά και για τη σωστή πνευματική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών. Θεωρώ ότι η μεγαλύτερη διατροφική παγίδα στο μενού της ελληνικής οικογένειας είναι η κατανάλωση γλυκών. Τα γλυκά έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και κορεσμένο (βλαβερό) λίπος. Έτσι, είναι σημαντικό να μάθει το παιδί σε νέες γλυκιές γεύσεις χωρίς πολλές θερμίδες και λιπαρά, αλλά ταυτόχρονα πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά.



Διάβασα με ενδιαφέρον το βιβλίο σας και εκτίμησα ιδιαίτερα το γεγονός ότι,πέρα από επιστημονικά άρτιο, είναι  ταυτόχρονα γραμμένο με τρόπο κατανοητό για όλους.
Σας ευχαριστώ θερμά για τα καλά σας λόγια! Η σωστή διατροφή κατά την παιδική ηλικία μπορεί να βοηθήσει στην πλήρη ανάπτυξη των παιδιών, να συμβάλλει στην καλή υγεία τους, στην ευεξία τους και να θέσει τις βάσεις για την απόκτηση σωστών δια βίου διατροφικών συνηθειών.  Η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, η πνευματική διαύγεια, η αποφυγή της παχυσαρκίας και η πρόληψη χρόνιων ασθενειών, όπως του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και των καρδιαγγειακών νοσημάτων, είναι κάποια από τα επακόλουθα οφέλη ενός ισορροπημένου και υγιεινού τρόπου διατροφής. Το γεγονός αυτό προκειμένου να είναι κατανοητό από όλους θα πρέπει να είναι διατυπωμένο με επιστημονικό και ταυτόχρονα απλό τρόπο.


 Σίγουρα το βιβλίο «ΝΑΙ ΣΤΗ ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ - ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ» είναι ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο εγχειρίδιο, απαραίτητο για κάθε ευαισθητοποιημένη ελληνική οικογένεια που θέλει να αποτρέψει και να αντιμετωπίσει συμπεριφορές που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια ανεπιθύμητη αύξηση βάρους στα παιδιά. Προς την κατεύθυνση αυτή, το βιβλίο αυτό προτείνει αποτελεσματικές στρατηγικές διατροφής και φυσικής δραστηριότητας για την πρόληψη και την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Σημαντική προτεραιότητα όλων μας θα πρέπει να είναι η ενθάρρυνση των παιδιών στο να υιοθετήσουν ένα υγιεινό πρότυπο διατροφής και έναν περισσότερο ενεργό τρόπο ζωής.Γονείς, εκπαιδευτικοί και πολιτεία θα πρέπει άμεσα να αναλάβουν δράση… Θα πρέπει πάντα να θυμάστε ότι είναι πολύ πιο εύκολο να διαμορφωθεί εξαρχής μια σωστή διατροφική συμπεριφορά παρά αργότερα να γίνει προσπάθεια να διορθωθεί μια ήδη λανθασμένη!



Πόσο  επικίνδυνη είναι μια αυτοσχέδια δίαιτα για παιδιά, αλλά και για μεγάλους;(Με δεδομένο ότι πολλοί θεωρούν εύλογο ότι μπορούν να κάνουν μια δίαιτα που μπορούν να βρουν σε ένα περιοδικό ή από μια φίλη κλπ.)
Σε καμία περίπτωση τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες δεν θα πρέπει να καταφεύγουν σε «αυτοσχέδιες λύσεις», μιας και θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το εγχείρημα της μείωσης του βάρους και φυσικά είναι η διατήρησή του, αποτελεί μια μεθοδική προσπάθεια.

Κάθε δίαιτα που αποκλίνει από τις επιστημονικές αντιλήψεις και τις συστάσεις των διεθνών επιστημονικών οργανισμών θα πρέπει να αποφεύγεται. Οι δίαιτες που στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης μπορούν να προκαλέσουν διάφορα προβλήματα τόσο σε βιολογικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο.  Συμπληρώματα ή σκευάσματα που υπόσχονται απώλεια βάρους επιφέρουν εσφαλμένη αντίληψη για την ορθή μεθοδολογία που διέπει την αρχή της απώλειας βάρους. Η αρχή αυτή δεν είναι άλλη από την παραδοχή ότι: «Κανένα μακροπρόθεσμο θετικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να υπάρξει στην επίλυση του προβλήματος της παχυσαρκίας, εάν δε μεταβληθεί ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τη διατροφή. Η εκμάθηση του σωστού τρόπου διατροφής και η υιοθέτηση ισορροπημένης διαιτητικής συμπεριφοράς πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μας μέλημα! Πάνω από όλα θα πρέπει να μάθουμε να τρώμε!».

 Η νευρική ανορεξία,αλλά και η βουλιμία  σε τι ποσοστό και σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται;
Η νευρική ανορεξία (Anorexia nervosa) πιο γνωστή ως ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται κυρίως από άρνηση για διατήρηση ενός υγιούς φυσιολογικού βάρους και έναν μανιώδη φόβο για την απόκτηση βάρους σε συνδυασμό με μια διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος που μπορεί να διατηρηθεί από διάφορες προκαταλήψεις. Είναι μια σοβαρή ψυχική αρρώστια με υψηλό ποσοστό παρενεργειών και το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από όλες τις ψυχικές ασθένειες. Η νευρική ανορεξία εκδηλώνεται συνήθως στην εφηβεία και είναι πιο συχνή στις έφηβους. Παρόλο που μπορεί να επηρεάσει ανθρώπους κάθε ηλικίας, φυλής και κοινωνικοοικονομικής κατάστασης η νευρική ανορεξία επηρεάζει τις γυναίκες 10 φορές περισσότερο από τους άντρες. Η νευρική ανορεξία έχει μέση συχνότητα που κυμαίνεται από 0.3 - 1% στις γυναίκες και 0.1% στους άνδρες στις αναπτυσσόμενες χώρες,δεν εντοπίζεται στην παιδική ηλικία αλλά κυρίως σε νεαρές εφήβους, με εκείνες που είναι 15-19 ετών να αποτελούν το 40% όλων των περιπτώσεων. Είναι πιο διαδεδομένη στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα και έχει δηλωθεί ότι είναι πιο σπάνια στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.

Πόσο  -από πλευράς διατροφής -είμαστε “ακαλλιέργητοι” ,τελικά ,οι ‘Έλληνες;
Σίγουρα ο ελληνικός «διατροφικός πολιτισμός» είναι τεράστιος. Ζούμε σε μία χώρα η οποία κυριολεκτικά γέννησε τις διατροφικές αξίες. Σας υπενθυμίζω ότι το ελληνικό παραδοσιακό μοντέλο διατροφής με τη μορφή της μεσογειακής δίαιτας είναι παγκόσμια αποδεκτό ως ένα σύστημα διατροφής το οποίο προάγει την υγεία σε απόλυτο βαθμό. Διδάσκεται δε σε όλα τα σχολεία του αναπτυγμένου κόσμου. Ταυτόχρονα, ο πλούτος της ελληνικής φύσης είναι απίστευτος και μας προσφέρει απλόχερα προϊόντα ανώτατης διατροφικής αξίας. Ωστόσο, οι σημερινοί Έλληνες λειτουργούμε ως ιδανικοί αυτόχειρες παραβλέποντας τα συγκεκριμένα πλεονεκτήματα της παραδοσιακής μας διατροφής και υιοθετώντας «δυτικοποιημένα» διατροφικά πρότυπα, τα όμως οποία δυστυχώς μπορούν τελικά να καταστρέψουν την ανθρώπινη υγεία. Συμφωνώ λοιπόν μαζί σας ότι από πλευράς διατροφής είμαστε τελικά “ακαλλιέργητοι”, αν όχι όλοι, τουλάχιστον οι περισσότεροι ‘Έλληνες! Θεωρώ λοιπόν ότι σήμερα περισσότερο παρά ποτέ είναι απολύτως αναγκαία για όλους μας η απόκτηση διατροφικής παιδείας. Πιστεύω ότι αυτό αποτελεί ταυτόχρονα και ένα πολύ σημαντικό χρέος για την προστασία της υγείας όλων των Ελλήνων!